شعار سال:کمتر از یک ماه است که ویروسی به نام «کرونا» از یک بیماری محلی به یک تهدید جهانی تبدیل شده است. هر روز خبرهای مختلفی در سرتاسر جهان در این باره منتشر می‌شود، از شایعه گرفته تا خبرهای رسمی. البته در تمام دنیا شایعه قدرت بسیاری دارد، اما افکار عمومی برای اطمینان از صحت این اخبار تنها به خبررسانی‌های رسمی رجوع می‌کنند.
شیوع «کرونا» در چین و مبتلا شدن برخی افراد در کشورهای دیگر، این بیماری را به بحرانی جهانی تبدیل کرده است. سازمان بهداشت جهانی وضعیت فوق‌العاده اعلام کرده و بسیاری کشورهای غربی پروازها به چین را ممنوع کرده‌اند و از ورود اتباع چینی به کشورشان جلوگیری می‌کنند. همه ظاهرا «نگران» یک اپیدمی جهانی هستند که شاید می‌ترسند طاعون تازه قرن باشد و پیش از پیدا کردن درمانش، جان میلیون‌ها نفر را بگیرد.
مردم به رسانه‌ها اعتماد ندارند
رسانه‌های جهانی به صورت گسترده به انتشار اخبار پیرامون بیماری مهلک «کرونا» دست زده‌اند. رسانه‌های داخلی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و لحظه به لحظه اخبار مربوط به این ویروس و احتمال ورود آن به کشور و کسانی که مشکوک به این ویروس بوده‌اند را پوشش دادند.

در هیچ کدام از این خبرها، هیچ تایید رسمی‌ای درباره ورود «کرونا» به ایران مخابره نشده است، اما همچنان به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از افکار عمومی در کشور، به این موضوع با شک و تردید نگاه می‌کنند و همچنان ترجیح می‌دهند، اخبار منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی را باور کنند تا آنچه در رسانه‌های رسمی منتشر می‌شود. داوود صفایی، مدرس ارتباطات و کارشناس رسانه، درباره علت این اتفاق می‌گوید: سال‌ها است که کارشناسان در کشور یادآوری می‌کنند که بی‌اعتمادی به رسانه‌ها سبب می‌شود تا جامعه از رسانه‌های رسمی دور شوند و به رسانه‌های غیررسمی و یا رسانه‌های بیگانه روی بیاورند و به منبع خبری افراد تبدیل شود. این پدیده در جامعه ما بسیار شدید شده است و بی‌اعتمادی به رسانه‌های رسمی و مجوزدار بسیار قدرتمند است و این پدیده تقریبا در تمامی طبقات جامعه دیده می‌شود. بی‌اعتمادی به رسانه‌های رسمی در یک مقطع و زمان خاص اتفاق نمی‌افتد و معمولا پروسه بلندمدتی حدود ۵ تا ۱۰ سال طی می‌شود تا جامعه به این نقطه می‌رسد. بنابراین بازگشت این اعتماد هم همین زمان را نیاز دارد. ۵ تا ۱۰ سال رسانه‌ها باید ثابت کنند که نه‌تنها حقیقت را می‌نویسند؛ بلکه همه چیز را هر موضوعی می‌نویسند، چون ممکن است گاهی رسانه‌ها درباره برخی اتفاقات کاملا سکوت کنند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، ممکن است اعتماد بخشی از جامعه به رسانه‌ها بازگردد.
او ادامه می‌دهد: این بی‌اعتمادی سبب می‌شود حتی اگر کسانی اطلاع دقیقی از یک اتفاق داشته باشند و بدانند شایعه و خبرهای بی‌اعتماد کدامند، جرئت نکنند بگویند. در بهترین حالت این افراد مجبورند سکوت کنند و با باور عمومی مخالفت نکنند. وقتی باور عمومی بر رسانه‌های غیرمعتبر، غیرمجوزدار، بیگانه و... بنا می‌شود و حتی گفته‌های مقام مرجعی مثل وزیر بهداشت را هم باور نکنند، چنین رخدادهایی اتفاق می‌افتد. این اتفاق صدمات بسیاری به دنبال دارد. کمترین صدمه‏اش هم این است که میزان هزینه جامعه را بالا می‌برد و مردم هزینه‌های مادی و معنوی بیشتری را می‌پردازند. این بی‌اعتمادی سالیان طولانی است که شکل گرفته است. گرچه من دسترسی به تحقیقات جدید ندارم، اما حدس حرفه‌ای من این است که میزان این بی‌اعتمادی بسیار بالا است.
به ترس‌های موهوم دامن نزنیم
بحران «کرونا» شاید بحرانی متفاوت از تمام آن چیزی باشد که تا امروز تجربه‌اش کرده‌ایم. در این شرایط بی‌اعتمادی مردم به رسانه‌های رسمی آیا سبب بحرانی فراتر از بحران یک بیماری خواهد شد؟ صفایی می‌گوید: در حال حاضر جامعه ما از لحاظ روانی با مسائل گوناگونی دست و پنجه نرم می‌کند، از گرانی گرفته تا ایمنی پایین هواپیما، حمل و نقل و... کارشناسان معتقدند نگرانی‌های موجود در جامعه چندین برابر واقعیت است. این ارزیابی غلط افکار عمومی دغدغه ایجاد می‌کند. از آنجا که شادابی در جامعه بسیار کمیاب و نایاب است این ارزیابی‌های نادرست، از همین میزان هم می‌کاهد. وقتی پدر و مادری اضطراب دارند، طبیعتا ممکن است با فرزندشان کژرفتاری کنند و به طبع آن ممکن است نسل جوان، نوجوان و کودک ما از لحاظ روانی در شرایط خوبی به سر نمی‌برند. در هر جامعه‌ای یکی از مهم‌ترین دارایی‌ها، امید است، وقتی این امید با شایعه‌ها لطمه ببیند، کارایی در جامعه کاهش می‌یابد. بنابراین اضطرابی که «کرونا» بر اضطراب‌های پیشین افزوده است، توان افراد را فرسوده می‌کند، در حالی که ممکن است این میزان نگرانی وجود نداشته باشد. افراد باید به میزانی که تهدید جدی است، برای آن هزینه کند. شبکه‌های اجتماعی و منابع خبری غیررسمی می‌توانند این امید را به شکلی جدی تخریب کنند.
او می‌افزاید: نقش رسانه‌های بین‌المللی می‌توانند در این راستا نقش مثبتی ایفا کنند و بخشی از جامعه که می‌توانند از طریق دنبال کردن رسانه‌های بین‌المللی به دلیل رویکرد واقع‌گرایانه این رسانه‌ها از واقعیت این بیماری و مسیر حرکتش، آسیب‌ها و خسارت‌ها آگاه شوند و بتوانند از ترس بیجا و گاهی موهوم بکاهند و آن را کنترل کنند.
با مراجع جهانی گفت‌وگو کنیم
گرچه شاید بی‌اعتمادی به رسانه‌های داخلی نیازمند گذشت زمانی بسیار طولانی باشد، اما گاهی باید در لحظه اقدام کرد تا جلوی بحران‌های بزرگ‌تر را گرفت. صفایی درباره راهکارهای کوتاه‏مدت ایجاد اعتماد به رسانه می‌گوید: ایجاد اعتماد کاری بسیار سخت است و ما باید به دنبال راهکاری بلندمدت باشیم، اما به هر حال در شرایط فعلی رسانه‌ها می‌توانند از رسانه‌های بین‌المللی و مراجع علمی و پزشکی جهانی نقل قول کنند. این راهکار ممکن است تا حدودی بر ایجاد اعتماد مردم تاثیر بگذارد. ممکن است نقل قول از وزیر بهداشت، که منبعی کاملا قابل اعتماد است، از طرف افکار عمومی پذیرفتنی نباشد. اما می‌‌توانیم با نقل قول و گفت‌وگو با مراجع جهانی اثرگذاری خاصی در مورد این مسئله خاص، که رویدادی جهانی است، داشته باشیم. شاید از این طریق، مردم درک علمی‌تر و واقعی‌تری از این بیماری داشته باشند و آن را بپذیرند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ار روزنامه ابتکار، تاریخ انتشار: 15 بهمن ماه 1398، کد خبر:www.ebtekarnews.com،151626