شعار سال: بازار سرمایه از میانههای سال ۹۷ تاکنون علی رغم اتفاقات متعدد و ریسکهای کم سابقه، رشد خیره کنندهای داشته است و قوی سیاه کرونا نیز نتوانسته خللی در رشد پر شتاب بورس داشته باشد. علت اصلی رشد قیمت ها، هجوم نقدینگی و اضافه شدن سهام به سبد سرمایه گذاری افراد مختلف جامعه بوده است و شکی نیست افزایش گنجایش بورس با عرضهی بیشتر سهام در این بازار بهترین راه حفظ نقدینگی، حمایت از بازار و جلوگیری از انحراف قیمتها از ارزش ذاتی سهام شرکتهای بورسی است. همچنین ورود شرکتها به بورس باعث افزایش شفافیت مالی این شرکتها میگردد، تامین مالی مستقیم شرکتها را تسهیل میکند، امکان بهره مندی آحاد مردم از منافع شرکتها را فراهم میسازد، سیاست گذار را در تخمین انتظارات فعالان اقتصادی هدایت میکند و در نهایت با توسعه مالی، زمینه توسعه اقتصادی را فراهم میآورد؛ لذا بدیهی است توسعه بازار سرمایه از طریق عرضه سهام شرکتهای جدید، امری مبارک و در شرایط فعلی لازم است. با این وجود به نظر میرسد عرضه اولیه شستا زمینه ساز مشکلات متعدد و ماندگاری در بازار سرمایه خواهد بود که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود.
عرضه عمومی شستا مالکیتهای چند لایه و هرمی در بازار سرمایه کشور را بیش از پیش گسترش میدهد. در حال حاضر حدود دو سوم شرکتهای بورسی حداقل یک سهامدار بورسی دارند و حدود نیمی از شرکت ها، سهامدار عمده یک شرکت بورسی دیگر هستند. ساختار مالکیت درهم تنیده و چند لایه شرکتهای بورسی پیامدهای متعددی دارد که مهمترین آن، تفکیک مالکیت و کنترل شرکت هاست که باعث تضعیف حاکمیت شرکتی و به خطر افتادن منافع سهامداران خرد میگردد. برای مثال فرض کنید یک زنجیره چهار شرکتی وجود دارد که مالکیت ۴۰ درصد همه شرکتها در دست سهامداران خرد و ۶۰ درصد مابقی در اختیار سهامدار عمده (شرکت بالاسری) است. در این صورت مالک بالاترین شرکت در زنجیره، مالک ۶۰ درصد شرکت اول، ۳۶ درصد شرکت دوم، ۲۱ درصد شرکت سوم و حدود ۱۳ درصد شرکت چهارم است، اما کنترل تمام شرکتهای زنجیره را در اختیار دارد و لذا انتخاب هیات مدیره و تصمیمات اصلی شرکت در کنترل مالک نهایی خواهد بود. با این حساب ساختار مالکیت چند لایه امکان تفکیک مالکیت و کنترل شرکتها را ایجاد کرده است و منافع سهامداران خرد را به خطر میاندازد و مشکل کژمنشی بین سهامدار خرد و عمده را تعمیق میکند.
در حال حاضر شستا سهامدار عمده سه هولدینگ بورسی شامل سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو)، سرمایه گذاری صدر تامین (تاصیکو) و سرمایه گذاری دارویی تامین (تیپکو) با مجموع ارزش بازار حدود ۶۳ هزار میلیارد تومان است و سرمایه گذاری صبا تامین نیز در شرف ورود به بورس است. هر کدام از این هولدینگهای سرمایه گذاری، سهامدار عمده چندین شرکت دیگر هستند و این زنجیره بعضا تا چندین لایه ادامه دارد. برای مثال سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین مالک ۵۱ درصدی سرمایه گذاری صنایع پتروشیمی (وپترو) است، صنایع پتروشیمی سهامدار عمده شرکت کربن ایران (شکربن) است و کربن ایران سهامدار عمده دوده صنعتی پارس (شدوص) است. با ورود شستا به بورس، یک حلقه به زنجیره مالکیت همه این شرکتها اضافه میشود و بدیهی است که سایر سهامدارن شرکتهای این زنجیره، نقش زیادی در مدیریت شرکتهای زیر مجموعه نخواهند داشت. به بیان دیگر با فرض فروش ۱۰ درصد سهام شستا، حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان تامین مالی از طریق سهامداران خرد انجام میپذیرد، اما تغییری در ساختار مدیریتی هیچ یک از شرکتهای بورسی اتفاق نخواهد افتاد.
اما راه حل بدیل چیست؟ سازمان تامین اجتماعی نیاز به تامین مالی دارد و بازار سرمایه فرصت خوبی برای فروش شرکتها را ایجاد کرده است. در این شرایط حداقل دو راه حل برای سازمان تامین اجتماعی به نظر میرسد. راه حل اول فروش کامل و یا قسمت بیشتری از سهام شرکتهای پایین زنجیره مالکیت و چابک سازی داراییهای تحت تملک سازمان تامین اجتماعی است. شستا به صورت مستقیم و غیر مستقیم در بیش از ۳۰۰ شرکت بورسی سهامدار است که از این تعداد، بیش از ۷۰ شرکت با زنجیره مالکیت بیش از ۲۰ درصدی به شستا مرتبط هستند؛ لذا شستا میتواند با فروش سهام شرکتهایی که از نظر استراتژیک اهمیت بالایی ندارند، ضمن تامین مالی، به چابک سازی ساختار مالکیت خود و همچنین افزایش سهام شناور و عمق بازار کمک کند.
راه حل دوم عرضه سهام شرکتهای کوچک خارج از بورس سازمان تامین اجتماعی است. عرضه این شرکتها علاوه بر تامین مالی برای سازمان تامین اجتماعی و شستا، باعث افزایش شفافیت و بهبود عملکرد شرکتهای کوچک تحت تملک سازمان تامین اجتماعی خواهد شد که اتفاقا عمده معضلات شستا، عدم شفافیت این شرکت هاست.
{مضاف بر دلایل فوق، با توجه به شرایط خاص به وجود آمده به واسطه فراگیری بیماری کرونا، با به تعویق افتادن فروش سهام توسط سازمان تامین اجتماعی، ظرفیت بازار سرمایه میتواند به عنوان ابزاری برای تامین مالی دولت و یا عرضه سهام عدالت مورد استفاده قرار گیرد. }
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری اقتصادآنلاین، تاریخ انتشار 23 فروردین 99، کد خبر: 430293، www.eghtesadonline.com