شعارسال: آب، مایه حیات است و بیش از ۷۰ درصد سطح کره زمین با همین مایع حیات بخش پوشانده شده است. اما با رشد جمعیت، منابع آب طبیعی مانند آب رودخانه ها، دریاها و ... رو به اتمام و خشکی هستند و بحران کم آبی تبدیل به یکی از نگرانی های بشری شده است.

در سال های اخیر به کرات با این جمله مواجه شده ایم: «بحران کم آبی نزدیک است، خشکسالی جدی است، ...» خطر کم آبی در حالی مطرح می شود که بحران کمبود آب چند سالی است تمامی نقاط جهان را تهدید می کند و دولتمردان را به اتخاذ تصمیمات جدی در این رابطه وا داشته است.

*گرمای هوا، دلیل مضاعف خشکسالی

بحران کم آبی در حالی مطرح می شود که سال ۲۰۱۴ میلادی به عنوان یکی از گرم ترین ماه ها و سال های چند دهه اخیر به ثبت رسید.

اما از سوی دیگر، گرمای زمین از سال ۱۸۸۰ میلادی به میزان ۱۴ درجه فارنهایت افزایش دما داشته است.

بحران کم آبی می تواند به تهدید جدی به نام خشکسالی مبدل شود و خشکسالی تبعات غیرقابل تصوری را به یک کشور تحمیل خواهد کرد که از میان آنها می توان به خطرات مهمی مانند تهدید محصولات کشاورزی، فضای سبز، دامپروری، آتش سوزی، تاثیر بر محیط زیست، تغییر چرخه اقتصادی، تهدید زندگی انسان ها و ... اشاره کرد اما از سوی دیگر، افزایش دمای زمین می تواند باعث وقوع زلزله، فعال شدن آتش فشان ها و سیلاب ها شود.

راه حل های بسیاری برای مبارزه با کم آبی و بحران آب اتخاذ شده اند که از میان آنها می توان به مواردی مانند دسته بندی اولویت های مصرف، جیره بندی، کاهش برداشت از اب های زیر زمینی،جیره بندی آب، و ... اشاره کرد اما یکی از برترین راه حل هایی که می تواند علیه بحران کم آبی سودمند باشد، ارتقاء سطح فرهنگ، اصلاح ساختار مصرف و مشارکت مردم در مدیریت مصرف آب است و این مهم تنها با ورود رسانه امکان پذیر خواهد بود.

رسانه های سمعی، بصری و مکتوب مخاطبان بسیاری را به خود اختصاص داده اند. در نتیجه، می توان از تاثیر رسانه ها بر مخاطب علیه بحران کم آبی و خشکسالی تاخت. رسانه می تواند از طرق مختلف وارد بحث کم آبی و ترویج الگوی صحیح مصرف شود.

*ساخت برنامه های مختلف آموزشی

برنامه های آموزشی مختلفی می توانند به ترویج الگوی صحیح مصرف بپردازند و با توجه به مخاطبی که در برابر آنها قرار گرفته، شیوه انتقال و مفاهیم متغییر باشد. برای مثال اگر کودکی در برابر برنامه های تلویزیونی قرار گرفته با ساخت انیمیشن های مختلف به ترویج الگوی صحیح مصرف پرداخت یا اگر شخص بزرگسالی مخاطب برنامه است، می توان با پخش میزگردهای مختلفی درباره حفاظت از سرمایه ملی و همینطور ذخیره آب صحبت کرد.

برگزاری جشنواره های تلویزیونی مختلفی با عنوان مسابقاتی در راستای الگوی صحیح مصرف و... می تواند نقش به سزایی را در این میان بازی کند. برای مثال، چندی پیش مسابقه ای در انگیس با عنوان«مسابقه ای به شرط حیات» فیلمبرداری و به روی آنتن رفت که با استقبال گسترده مخاطبان مواجه شد. نام این مسابقه " مسابقه ای به شرط حیات" انتخاب شد تا معانی مختلفی را به طور مستتر در خود داشته باشد. معانی مانند: آب، مایه حیات و زندگی، برای ذخیره حیات که از آب نشات می گیرد به مسابقه بپردازیم و ... اشاره کرد. اما روند برگزاری این مسابقه چگونه بود؟

این مسابقه در چند دقیقه و نه حتی مدت زمان طولانی به روی آنتن می رفت و با چند شرکت کننده که به صورت تلفنی در مسابقه حضور پیدا می کردند، پخش می شد.

شرکت کنندگان بایستی از ابتدا تا انتهای مسابقه به شکل مناظره از ضرب المثل، جملات شنیدنی، حکایت های کوتاه، شعر یا حتی تبلیغاتی که به مصرف صحیح آب و همچنین ذخیره آب یا ترویج الگوی صحیح مصرف می پرداختند، استفاده می کردند. در این مسابقه تمام جملات بایستی با کلماتی مانند : «آب، صرفه جویی، ذخیره، حیات، زندگی و تغییر» آغاز می شدند، در صورتی که شرکت کننده ای از کلمه دیگری استفاده می کرد و جمله اش با کلمه دیگری آغاز می شد از دور مسابقه حذف می شد. به شرطی یکی از طرفین، برنده مسابقه معرفی می شد که در این مناظره می توانست حریف خود را شکست داده و در ادای جملاتی با مضمون آب و الگوی صحیح مصرف آن از رقیب خود پیشی می گرفت.

این مسابقه، مسابقه دشواری بود اما جایزه مناسب و درخوری برای آن درنظر گرفته بودند به همین دلیل در مدت زمان کوتاهی این مسابقه تبدیل به یکی از پرمخاطب ترین مسابقه های تلویزیونی شد و مخاطبان بسیاری برای شرکت در این مسابقه ثبت نام کردند تا بتوانند شانس خود را برای تصاحب جایزه مالی آن امتحان کنند.

در نگاه اول این مسابقه می توانست تنها یک مسابقه مفرح و ساده به نظر برسد که حتی جوایز قابل توجهی را نیز به شرکت کنندگان منتخب اهدا می کرد اما با کمی دقت و توجه می توان فهمید که هدف بزرگتری در پس این مسابقه نهفته بود و آن جلب مخاطب برای اشنایی با شیوه صحیح الگوی مصرف، ذخیره آب و آموزش صرفه جویی در غالب تفریح و سرگرمی است.

گزارشات و آمارها پس از پخش چندین ماهه این مسابقه نشان داد که این برنامه توانسته تاثیر خود را بر مخاطبان داشته باشد و آنها را به سمت مصرف صحیح آب سوق داده و تا ماه ها پس از اتمام پخش این برنامه همچنان آمارها درصد کاهش قابل توجهی را به خود اختصاص داده بودند. چرایی این کاهش و مصرف صحیح آب را می توان به مطالعه ای از محققان نیز نسبت داد.

مطالعات محققان به اثبات رسانده که تکرار دائم یک جمله می تواند باعث تغییر پذیری الگوی ذهنی شده تا در نهایت ذهن در اثر تکرار مداوم شیوه جدید را تکرار می کند. مخاطبان این برنامه نیز در زمان پخش برنامه در برابر تلویزیون های خود نشسته و به تکرار یا یادداشت برداری از جملاتی که می شنیدند، می پرداختند تا در زمانی که خودشان تبدیل به یکی از شرکت کننده های برنامه شدند بتوانند بر حریف فائق آیند و جایزه را از آن خود کنند. این تکرار مداوم تغییر تفکر و همینطور الگوپذیری ذهنی را به دنبال داشت.

از دیگر برنامه های مفیدی که تاثیری همانند « مسابقه ای به شرط حیات» در برداشتند، می توان به پخش و نمایش کشورهایی که با بحران کم آبی و خشکسالی مواجه شده اند، اشاره کرد که پخش چنین برنامه هایی وقوع چنین فاجعه ای را در برابر چشمان مخاطب به تصویر کشیده و از فرا رسیدن چنین روزی خبر می دادند.

*نمایش تبلیغات و پیام های بازرگانی

مسئولان دولتی با کمک رسانه می توانند به ساخت و تولید تیزرهای تبلیغاتی، پیام های بازرگانی با محتوای الگوی صحیح صرفه جویی آب بپردازند.

رسانه های مکتوب نیز می توانند به دلیل حجم گسترده مخاطبانی که به خود اختصاص داده اند، همانند رسانه هایی مانند صداو سیما از وقوع خشکسالی خبر داده تا بتوانند اطلاع و آگاهی لازم را به مخاطبان انتقال دهند.

در پایان باید افزود، رسانه یکی از قدرتمندترین و برترین سلاح هایی است که با کمک آن می توان به آموزش جمعی و همینطور فرهنگ سازی پرداخت.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 9شهریور1395، کدخبر: 3756090: www.mehrnews.com