شعار سال: حقیقت این است که در شرایطی که آمریکا، اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر از جمله ایران در امواج دوم و سوم کرونا غوطه ور شده اند، چین به عنوان پرجمعیتترین کشور جهان در کنترل فراگیری ویروس توفیقات بزرگی بدست آورده و به گفته همان کاسب عزیز، بسیاری از چینیان امروز بدون ماسک در معابر عمومی حاضر میشوند و زندگی نسبتا عادی در این کشور روال سابق خود را پیدا کرده است.
اما اینکه چین چگونه توانست کرونا را کنترل و از فراگیری این ویروس در گستره وسیع این کشور پیشگیری کند سئوالی است که ذهن بسیاری را نه تنها در ایران که در بسیاری از کشورهای جهان به خود مشغول کرده است. صاحب این قلم با جمع آوری نکات کلیدی مبارزه و مقابله چینیان با کرونا از منابع دست اول چینی، مشاهدات بیش از یک دهه زندگی در میان چینیان و مطالعات مداوم رسانههای چینی در پی پاسخگویی به این سئوال برآمده است که به واقع چین با ویروس منحوس کرونا چه کرد؟
چندی پیش در تعدادی از شهرهای چین جشن پیروزی در نبرد با ویروس کرونا برگزار و طی مراسمی باشکوه از نمایندگان کادر درمان این کشور به عنوان قهرمانان ملی تقدیر شد و عملا شکست این ویروس به ویژه در مرکز انتشار آن یعنی شهر ووهان به اطلاع عموم رسید. اکنون فراگیری کرونا در چین مهار شده و میتوان گفت این ویروس به کنترل کادر درمان در آمده و اگر در نقطهای از کشور گزارشی از مشاهده یک یا چند مورد منتشر شود، با اعلام سریع شرایط جنگی، قرنطینه فوری، اقدامات پیشگیرانه و آغاز درمان، تمامی راههای انتشار ویروس به نقاط دیگر مسدود میگردد. جدای از تحلیلها و نگاهی که کشورهای غربی به چین داشته و دارند، شاید بهتر باشد برای واکاوی دلایل توفیق این کشور در مواجهه با بحرانی که امروز گریبانگیر جهان شده و همگان را با تبعاتی سهمگین مواجه ساخته، نیم نگاهی به تحلیل چینیان از توفیق شان در این امر داشته باشیم.
فرماندهی واحد
با مطالعه منابع چینی در مییابیم که نخستین عامل پیروزی این کشور در مبارزه با بیماریهای فراگیر از جمله کرونا که مورد تاکید کارشناسان چینی قرار دارد، عاملی تحت عنوان "فرماندهی واحد" است. با جدی شدن مسئله فراگیری ویروس کرونا در چین و بعضا اشتباهات تاکتیکی مقامات محلی در روزهای نخست از جمله مقابله با انتشار گسترده اخبار و مواردی که نمونههای آن در رسانههای غربی منعکس گشته، در گام نخست و در اقدامی قاطع، اتاق فرماندهی مدیریت بحران کرونا در حزب کمونیست چین به عنوان عالیترین نهاد حاکمیتی این کشور تشکیل گشته و شخص شی جین پینگ به عنوان دبیرکل حزب، رئیس جمهور، فرمانده قوای نظامی و رهبر این کشور مدیریت عالی این مجموعه را بر عهده گرفت.
ساختار یکپارچه مدیریتی
اصولا ورود مستقیم حزب و سران آن به معادلات داخلی یا بین المللی چین از نگاه مردم این کشور به منزله اهمیت والا و سطح عالی مواجهه با آن موضوع تلقی میشود. با ورود حزب کمونیست چین به معادله مقابله با کرونا، عملا بخشی از ظرفیتهای حزبی اعم از شاهراههای اجرایی، رسانه ای، امنیتی، انتظامی و حتی اقتصادی زیر نظر حزب در زمینه مقابله با ویروس مسئولیت یافته و نهادهای عمدتا غیرقابل انعطاف حزبی برای رویارویی با بحرانی اساسی بسیج شدند. در این چارچوب، پس از تعیین سرخطها و اهداف کلی از جانب دبیرکل حزب، در جریانی از بالا به پایین و از کل به جزء، فرآیند تقسیم وظایف انجام گرفته و فرماندهی واحد از پایتخت کشور به مراکز استان ها، شهرها، مناطق، محلات و حتی شهرکهای مسکونی تسری داده شد. بر این اساس میتوان دومین عامل توفیق چین در این زمینه را ایجاد "ساختار و پیکره یکپارچه مدیریتی" در مواجهه با بحران تحت امر "فرماندهی واحد" توصیف کرد.
تکنولوژی پیشرفته
شاید نگاه به مواجهه با فراگیری ویروس به مثابه "یک نبرد تمام عیار" برای تحلیل علل موفقیت چین در این عرصه راهگشا افتد. بر این اساس ایجاد ساختار یکپارچه مدیریتی با فرماندهی واحد چنانچه فاقد "ادوات موثر و پیشرفته" باشد عملا کاری از پیش نخواهد برد. چین سال هاست که در هدفگذاری استراتژیک خود، محوریت علم و تکنولوژی را به عنوان یکی از اولویتهای اساسی در جریان توسعه این کشور مدنظر قرار داده و صرفا نیم نگاهی به جایگاه دانشگاههای این کشور در رده بندیهای جهانی و تثبیت روند رو به رشد توسعه در حوزه فناوری آن برای اثبات کارآمدی این هدف گذاری در چین کفایت میکند. اما یکی از مهمترین ادوات چین در نبرد با کرونا را باید "تکنولوژیهای جدید"ی بدانیم که چینیها با صرف هزینههای گزاف و سرمایه گذاریهای بلندمدت در حوزههای آی تی، ارتباطات، فناوریهای پیشرفته، فناوریهای روز جهان و دیگر حوزههای زیربنایی بدست آورده اند.
بر خلاف تصویری که در اذهان عمومی مردم ایران از کالای ساخت چین وجود دارد، امروز "ارتقای کیفیت کالای چینی" به عنوان یکی از اهداف اساسی حکومت چین در دستور دست اندرکاران اقتصادی آن قرار گرفته و چین در گذاری سریع از دوران سابق، در حال تجربه دورانی جدید است که در آن ماهواره ۶G این کشور به فضا پرتاب میشود و خودروهای تمام برقی چینی جای خود را به خودروهای سنتی داده و نه تنها پرداختهای بانکی با فناوریهای پیشرفته و ایمن بومی ساخت این کشور در اسکن چهره افراد تسهیل شده که فراتر از آن شناسایی هویتی در مبادی خروجی و ورودی کشور و مسائل امنیتی حساس نیز با اتکا به همین ابزار صورت میگیرد.
امکاناتی که چین طی دو دهه اخیر در عرصههای مختلف فناوری بدست آورده "کلید طلایی" این کشور در مقابله با کرونا و کنترل فراگیری آن بوده است. در شرایطی که بسیاری از کشورهای غربی و شرقی در کنترل رفت و آمد شهروندان در ایام قرنطینه با معضلات اساسی مواجه شده اند، چین با بکارگیری اپلیکیشنهای کارآمد و متمرکز و شناسایی هر فرد با یک کد، افراد را با توجه به نتایج آزمایشات پزشکی یا مسیر رفت و آمد و حضورشان در اماکن مختلف به سه رنگ سبز، زرد و قرمز تقسیم بندی نموده و در پهنهای به وسعت این کشور رصد برخط شهروندان را عملیاتی نموده است. در این فرآیند با تعریف برنامههای آنلاین، ارائه خدمات شهروندی در مناطق سبز به افرادی که به هر دلیل کد آنها زرد با قرمز است مسدود گشته و فرد ناگزیر از مراجعه به مراکز درمانی یا حضور در منزل برای بهره گیری از خدمات از راه دور میگردد. ارائه کارتهای بهداشت هوشمند، کارتهای تردد محدود در مناطق قرنطینه شده و مواردی از این دست را نیز باید در همین چارچوب مورد ارزیابی قرار داد که حاصل چند ماه و چند سال نیست و باید آن را نتیجه برنامه ریزی راهبردی یک کشور طی نیم قرن اخیر دانست.
فرمانبری متحد
باز به همان فضای توصیفی "یک نبرد تمام عیار" بازگردیم که طبعا ساختار فرماندهی منسجم ولو با ادوات پیشرفته چنانچه فاقد نیروهای مطیع، فرمانبر و متحد باشد طبعا در مقابله با دشمن، کاری از پیش نخواهد برد. در جریان مبارزه با کرونا بخشی از نیروهای تحت فرماندهی حزب کمونیست چین، اعضای حزب و نیروهای ارتش رهایی بخش این کشور بودند که با صدور فرمان اولیه، در قالب یگانهای امدادی، انتظامی و داوطلب در نخستین زمان به مرکز بحران یعنی شهر ووهان اعزام شدند. حضور گسترده نیروهای اصطلاحا از جان گذشته با پوشش رسانهای گسترده و فعالیتهای عینی و جریان ساز در قلب خطر، هم به لحاظ روانی و هم از جهت عملیاتی به منزله دمیده شدن جانی تازه به خط مقدم بحران بود و در بسیاری از موارد که ذکر جزئیات آن در این مختصر نمیگنجد، فرآیند کنترل بحران از مبدا را تسهیل نمود. اما در جریان این نبرد، روی دیگر سکه اطاعت از فرمانهای صادر شده از هرم فرماندهی، مردم چین و افکار عمومی این کشور بودند.
واقعیت این است که بررسی و تحلیل نگاه مردم چین به حزب حاکم بر این کشور مجالی دیگر میطلبد، اما جان کلام در این زمینه را میتوان اینگونه بیان کرد که روحیات اجتماعی چینیان، اخلاقیات فردی و جمعی آنها و دغدغههای اقتصادی و معیشتی اکثریت شان همواره یکی از برگ برندههای حاکمان بر این کشور در طول تاریخ سیاسی آن بوده است. همراهی مجموع عوامل یاد شده با میزان اعتماد افکار عمومی چین به حاکمان این کشور که میتوان مقدار آن را با نگاهی حداقلی، متوسط به بالا توصیف نمود، با قاطعیت مدیریتی و اصطلاحا دیسیپلین و نظم حکومت چین که امری شناخته شده در جهان امروز محسوب میشود، توفیق اتاق فرماندهی بحران حزب کمونیست چین در کنترل فراگیری کرونا را در پی آورد.
اعتماد به خرد جمعی
جامعه شناسی چینیان کاری پیچیده، چند وجهی و دشوار است، اما مطالعات و مشاهدات شخصی صاحب این قلم گواه آن است که مردم چین در عین برخورداری از روحیاتی، چون تاثیرپذیری از شایعات، توجه به خرافات و مواردی اینچنینی که عمدتا از خصوصیات جوامع سنتی به حساب میآید، دارای ویژگی دیگری نیز هستند که میتوان از آن به عنوان "پیوستگی در اعتماد به خرد جمعی در مواقع بحران" یاد کرد. تردیدی نیست که در برخی موارد ممکن است اعتماد به جریان مسلط در خرد جمعی راه به بیراهه بپیماید، اما پرواضح است که فقدان چنین روحیهای در پرجمعیتترین کشور جهان نیز عملا مدیریت بحران در آن را با چالشهایی جدی مواجه میساخت. یادآوری این نکته نیز ضروری است که اشاره این نوشتار به مردم چین، ناظر بر اکثریت چینیان بوده و قطعا در میان یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر، افراد متمرد، معترض یا مخالف با سیاستهای جاری نیز وجود داشته و خواهند داشت.
استفاده همزمان از طب مدرن و سنتی
یکی دیگر از نکاتی که چینیان در تحلیل دلایل پیروزی شان بر کرونا به آن اشاره میکنند، بهره گیری همزمان از ظرفیتهای طب سنتی و پزشکی مدرن غربی است. در حالی که متخصصان کشورمان در دو حوزه طب سنتی و مدرن همچنان به انکار یکدیگر حتی در اوج بحران کرونا مشغول بوده اند، اعتقاد راسخ چینیان به ظرفیتهای طب سنتی شان در کنار طب مدرن غربی در کنترل بحران کرونا راهگشا بوده است. شاید برای مخاطب این نوشتار جالب توجه باشد که چینیان بعضا حتی در درمان انواع سرطان از روشهای مکمل طب سنتی و مدرن بهره گرفته و برای این منظور بخشی ویژه در بیمارستان طب سنتی شهرهای مختلف چین از جمله پکن نیز تاسیس شده است. در این میان، اما یادآوری این نکته نیز ضروری است که به رغم تاکیدات فراوان اطبا و سالمندان نسل قبل این کشور بر کارآمدی طب سنتی چینی، اتاق فرمان مدیریت بحران این کشور، طب سنتی را به عنوان "روشی مکمل" با درمانهای پزشکی مدرن تقسیم بندی نموده و بنا بر آمار منتشر شده از سوی منابع چینی، روشهای درمان ترکیبی طب سنتی و مدرن در این کشور در بهبود بیش از ۹۰ درصد بیماران کووید ۱۹ موثر و کارآمد بوده است.
اطلاع رسانی سریع و دقیق
عامل دیگر توفیق چین در کنترل فراگیری کرونا، اطلاع رسانی سریع، دقیق و حساسیت برانگیز در خصوص موقعیت و شرایط مناطق مختلف درگیر با بیماری با جزئیات بوده است. هر چند که رویکرد چینیان در مراحل نخستین مواجهه با کرونا که در رسانههای غربی از آن به "پنهان کاری" یا "سرپوش گذاشتن بر سهل انگاریهای پزشکی" یاد شد انتقاداتی را چه در داخل و چه در فضای بین المللی علیه این کشور برانگیخت، اما با جدیتر شدن بحران و احساس خطر جدی گسترش فراگیری، اطلاع رسانی شفاف و جزئی در دستور کار دستگاههای مربوطه قرار گرفت. در این عرصه نیز فناوریهای پیشرفته چینیان به کمک آنها آمد و علاوه بر شیوههای به روز اطلاع رسانی در شبکههای اجتماعی، امکان رصد آنلاین آمار مبتلایان، قربانیان و اماکن پر خطر، کم خطر و بی خطر به صورت بر خط برای تمامی شهروندان اجرایی گشت.
در این رابطه، طبعا ظرفیت ملی برای انجام فوری، گسترده و مطمئن تستهای کرونا در اقصی نقاط کشور در کنار فناوریهای مدرن اطلاع رسانی مهمترین ابزار محسوب میشود. در این راستا چین با اطلاع از ابعاد خطری که در کمین این کشور پرجمعیت قرار داشت، در اولین فرصت تولید گسترده و تقویت خط تولیدهای چند صد میلیونی کیتهای تشخیص فوری کرونا و ماسک را در دستور کار قرار داده و با تقسیم بندی محصولات این حوزه حتی به صادرات گسترده آن به کشورهای درگیر بحران نیز اقدام نمود. نهایتا با تجهیز تمام شهرها، مناطق، فرودگاهها و مبادی و مقاصد سفرهای فردی و جمعی به کیتهای تشخیص کرونا و گروههای آموزش دیده، اصل "شناسایی در مبدا" در سراسر چین در دستور کار قرار گرفت. به عنوان نمونه، گروههای مذکور با رصد افراد مبتلا که اغلب نیز در لیست مبتلایان بی علامت تقسیم بندی میشدند، تمامی اطلاعات این افراد غیر از مشخصات شخصی او را رسانهای و به اطلاع عموم میرساندند. بر این اساس طی ماههای اخیر بارها و بارها خبر نخست رسانههای چینی زبان به انتشار اطلاعات جزئی این قبیل افراد اختصاص یافته و این روند تا به امروز نیز ادامه داشته است. در این فرآیند مخاطبان این اخبار در اسرع زمان در مییافتند که فرد الف که تست کرونای او در آزمایشگاه ب مثبت شده، در تاریخ پ و ساعت ت از ایستگاه ث با خودرو یا متروی شماره ج به مقصد منطقه چ حرکت کرده و در مسیر بازگشت از فروشگاه ح خرید نموده و نهایتا به مجتمع مسکونی خ وارد شده است. نهادهای نظارتی و انتظامی با انتشار این چنینی اطلاعات از تمام افرادی که در طول سفر یا بخشی از حضور این فرد در هر یک از اماکن مذکور حضور داشته با قید فوریت درخواست میکردند تا با مراجعه سریع به مراکز بهداشتی نسبت به انجام تست کرونا و همکاری در مقابله با فراگیری ویروس اقدام نمایند. همزمان تمام این اماکن روی نقشه برخطی که در گوشیهای همراه در اختیار همگان قرار داشت، به عنوان مناطق هشدار مشخص میشد.
از سوی دیگر به روزرسانی لحظهای اطلاعات برخط شهر به شهر، منطقه به منطقه و مجتمع به مجتمع گامی اساسی در برانگیختن حساسیت شهروندان و ترغیب آنان به رعایت اصول بهداشتی بود. به عنوان نمونه با مشاهده چند مورد ابتلای شهروندان در کلانشهر پکن به ویروس کرونا طی چند ماه گذشته، تمام مکانهایی که این افراد به آنجا رفت و آمد داشته اند در نقشههای آنلاین قرمز شده و شهروندان از هر گونه تجمع، رفت و آمد و حضور در اماکن عمومی این مناطق بدون امکانات پیشگیری از جمله ماسک منع میشدند و در این روند "باور افکار عمومی" به خطری که در کمین همگان است به همراه "هراس چینیان از حادثه" که یکی از ویژگیهای اخلاقی اکثریت جامعه چینی محسوب میشود، موجبات مقابله با فراگیری ویروس در کوچکترین حوزههای اجتماعی یعنی حتی شهرکهای مناطق مختلف را فراهم میآورد.
اقدام سریع در بزنگاهها
در همین راستا یکی از راهبردهای اساسی چین در مدیریت بحران، عبارت "عمل سریع، در بزنگاه" است که به باور پزشکان حاضر در خط مقدم مبارزه با کرونا در شهر ووهان، اگر چنین رویکردی در دستور کار اتاق مدیریت بحران قرار نمیگرفت، قطعا ابعاد بحران در گستره کشوری، چون چین به یک فاجعه ملی ختم میشد. در همین چارچوب در روز بیست و سوم ژانویه ۲۰۲۰ و با فرمان عالی صادر شده از سوی حزب، چین تاکتیک "انسداد شهر" را در دستور کار قرار داد که هر چند در مراحل نخستین با انتقاد کشورهای غربی مواجه شد، اما امروز کارآمدی آن بر همگان اثبات شده و کاری که چینیان یک سال قبل در شهر ووهان و چند منطقه پرخطر دیگر انجام دادند، امروز در پاریس، رم، برلین و دیگر شهرهای اروپایی و آسیایی در حال اجراست و طبعا نتایج احمال در این زمینه در میزان آمار مبتلایان و قربانیان کرونا در این کشورها قابل مشاهده است. ساخت فوری و عملیاتی سازی دو بیمارستان بزرگ ویژه درمان مبتلایان و همچنین استارت و تمرکز پژوهشهای تخصصی مربوطه به واکسن کرونا در این مراکز آن هم تنها طی تنها ده روز که توجه جهانیان را به خود جلب کرد را نیز باید در همین راستا ارزیابی نمود.
۴ زود
نکته دیگری که در روند مهار کرونا در چین مورد تاکید مدیران بحران قرار گرفته بود، رویکردی عملیاتی با عنوان "۴ زود" بود که با تمام قوا از سوی نهادهای اجرایی، نظارتی، انتظامی و بهداشتی پیگیری و اجرایی و نهایتا به مهار فراگیری ویروس منجر شد. بر مبنای این رویکرد، شناسایی زودهنگام، قرنطینه زودهنگام، تشخیص زودهنگام و نهایتا درمان زودهنگام چهار پایه اساسی نبرد چین علیه کرونا را تشکیل میداد که با تدبیر مدیران بحران با افزودن درمان رایگان به این مجموعه بخش قابل توجهی از بار اضطراب بیماران قطعی و احتمالی نیز عملا خنثی میشد.
در مجموع میتوان مهار فراگیری ویروس کرونا در چین را حاصل جمع چهار عامل اساسی فرماندهی واحد، همراهی اجتماعی، مسئولیت پذیری فردی و نهایتا تعیین خانه به عنوان قلعه امن عنوان کرد؛ دولت چین همزمان با برخورداری از این چهار عامل اساسی ضمن بهره گیری از تجربیات سابق این کشور در مواجهه با بیماریهای فراگیر از جمله آنفلونزای خوکی در سال ۲۰۰۹ که صاحب این قلم نیز تجربه مقابله چین با آن را شخصا مشاهده نموده، همواره سه اصل اساسی کنترل منشا فراگیری، قطع راههای انتشار و حفاظت از اقشار آسیب پذیر را برای کنترل و مهار فراگیری بیماریهای واگیردار مدنظر داشته و البته پیشرفتهترین نوع آن را در جریان مهار فراگیری کرونا عملیاتی نمود. امروز نیز متخصصین چینی با تاکید بر اینکه نبرد با کرونا هنوز به پایان نرسیده بر لزوم "تعقیب مداوم" این ویروس به عنوان تاکتیک جدید این کشور تاکید داشته و یک لحظه غفلت در مبارزه با آن را آغازگر روندی جدید در ویرانگری آن توصیف میکنند. در عین حال بسیاری از کارشناسان چینی، در تحلیل علل توفیق کشورشان در کنترل و مهار کرونا این جمع بندی را عنوان میکنند که سرحرفهای عوامل اصلی آن در عبارت CHINA گردهم آمده است: Care+Help+Immidiate+New Technology+Altoghether.
کوتاه سخن آنکه شاید بسیاری از ما نسبت به عملکرد چین در بسیاری از حوزههای داخلی و خارجی مربوط به این کشور انتقاداتی داشته باشیم، اما آنچه امروز در میهن عزیزمان بیش از هر چیز نیاز به آن احساس میشود، لزوم آموختن نکات مثبت دیگران و کنار نهادن نقاط منفی آنها بدون پیش داوری است. آموختن تجربیات دیگران "ولو بالصین" اصلی عقلانی و مورد پذیرش همگان است. امروز کلید طلایی چینیان چه در تداوم و تثبیت روند توسعه این کشور و چه در مواجهه با بحران هایی، چون کرونا در یک واژه نهفته است: "مدیریت"؛ "مدیریت چینی" امروز یکی از مدلهای مدیریتی شاخص در جهان است که اتفاقا چندی است به عنوان یکی از شیوههای حاکمیتی مطرح در مدیریت آینده جهان مورد توجه رسانهها و کارشناسان غربی نیز قرار گرفته است. فراموش نکنیم که مطالعه و تحلیل شیوههای مدیریتی به هیچ وجه به معنای پذیریش صفر تا صد آن نبوده و میتوان در فرآیندی آگاهانه با بررسی ابعاد مختلف آن، ضمن بهره گیری از تجربیات ارزنده به طراحی راهبردها و تاکتیکهای مورد نیاز و پاسخگوی شرایط بومی و ملی هر کشور جهت مواجهه صحیح با بحرانها و مدیریت آنها پرداخت.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری الف، تاریخ انتشار: ۱ آذر ۱۳۹۹، کدخبر: ۳۹۹۰۸۳۰۰۷۵، alef.ir