شعار سال:هایدی هارتمن اقتصاددان آمریکایی یکی از نظریه‌پردازان مهم سوسیال فمینیسم است که در مقاله بسیار مشهور خود «ازدواج ناموفق مارکسیسم و فمینیسم» نظریه خود را بیان کرده است. این مقاله با این جمله آغاز می‌شود «ازدواج مارکسیسم و فمینیسم مثل ازدواج زن و مرد در قانون انگلیس بود. مارکسیسم و فمینیسم یکی هستند و آن یکی هم مارکسیسم است.»

این مقاله یکی از مهم‌ترین مقالات ادبیات فمینیستی است که در آن نقدهای مهمی به «کور‌جنسی» مارکسیسم وارد می‌شود. از دید هارتمن دو جریان سرمایه‌داری و مرد‌سالاری در فرودستی زنان دخالت دارند و جهت رسیدن به جامعه‌ای برابر مبارزه در دو جبهه ضرورت دارد. تنها با از میان رفتن سرمایه‌داری برابری بوجود نمی‌آید.

 او در مقاله خود در ابتدا به آثار کلاسیک مارکسیسم (انگلس و مارکس) اشاره می‌کند و سپس به بررسی آرا فمینیست مارکسیست‌ها می‌پردازد. در بخش بعدی نگاه او به آثار روانکاوانه میچل و رادیکال فایراستون است. از ديد هارتمن روابط مرد‌سالارانه، سلطه مردان و فرودستي زنان نظام سرمايه‌داري از بين نرفته بلكه در شكلي خاص به بقاء خود ادامه مي‌دهد. افراد جامعه را نبايد به عنوان دو طبقه متخاصم با يكديگر كه جملگي از طريق سرمايه‌داري استثمار مي‌شوند در نظر گرفت بلكه در نظام سرمايه‌داري مردسالارانه مردان بر روي زنان داراي سلطه و قدرت هستند زيرا بر نيروي كاري زنان در خانه و در بازار كار نظارت دارند.

 مهم‌ترين وسيله‌اي كه مردان از طريق آن سلطه خود را در بازار كار تضمين مي‌كنند تقسيم كار جنسي است. براساس تقسيم كار جنسي و پيدايش ايدئولوژي خانواده كه به شكل مرد نان‌آور/ زن‌ خانه‌دار از قرن نوزدهم به بعد ايجاد شد و حمايت‌هائي كه از كارگران مرد به عنوان نان‌آور خانواده صورت گرفت، به مردان درآمدي متناسب با زندگي خانوادگي پرداخت شد، يعني مردان چون مسئول خانواده هستند بايد درآمدي كسب كنند كه قادر به حمايت از خانواده باشند. «درآمد خانواده» كه به مردان پرداخت مي‌شد باعث كسب دستمزد‌هاي بيشتر مردان در محيط كار شد و از طرف ديگر تضميني براي كار خانگي بدون دستمزد زنان در خانه شد. زنان به علت دستمزد ناچيزي كه در بازار كار به آنان تعلق مي‌گيرد، براي رسيدن به سطح بالائي از زندگي مجبور به ازدواج مي‌شوند. پس دستمزد ناچيز زنان آنان را مجبور به ازدواج مي‌كند.

.فعالیت اتحاديه‌هاي كارگري كه درافزايش دستمزد مردان دخيل بودند از ديد هارتمن نبايد فقط به عنوان مبارزه طبقاتي در نظر گرفته شود كه مبارزه‌اي ميان طبقه كارگر و سرمايه‌دار است بلكه داراي خصلت مبارزه جنسيتي نيز مي‌باشد مردان در اتحاديه‌هاي كارگري از طريق ضرري كه به زنان وارد كردند براي خود سود كسب كردند.

 نظريه جدائي بازار كار و نظريه زنان به عنوان ارتش ذخيره هر دو متوجه استثمار زنان بر اساس تقسيم جنسيتي مشاغل هستند. در اوايل شكل‌گيري شيوه توليد سرمايه‌داري مردسالارانه مرداني كه سازمان يافته بودند زنان را از مشاغل تخصصي و سودآور خارج كرده و به خود اختصاص دادند. نظريه نظام دوگانه مطرح مي‌كند كه سرمايه‌داري مردسالارانه هردو با يكديگر ساختار تقسيم جنسيتي مشاغل را در جوامع مدرن شكل بخشيدند .

 مقاله مشهور ازدواج ناموفق فمینیسم ومارکسیسم از طرف پریا رحیمی ترجمه شده و در اینترنت موجود است. مقاله دیگر هارتمن تحت عنوان «سرمایه‌داری، مردسالاری و تفکیک شغل بر اساس جنس» با ترجمه اویده نهاوندی در کتاب «فمینیسم و دیدگاه ها» انتشارات روشنگران و مطالعات زنان ۱۳۸۵ به چاپ رسیده است. خواندن این مقالات برای درک بهتر از موقعیت زنان توصیه می‌شود.

دکتر شهلا اعزازی، استاد دانشگاه

پایگاه تحلیلی -خبری شعار سال ،برگرفته از جامعه شناسی زن روز