شعار سال: حدود دو هفته‌ای است که قیمت موز با جهش شدیدی مواجه شده و صدای همه مصرف‌کنندگان را درآورده است. درحالی که تا قبل از این با وجود قیمت بالا، خریداران می‌توانستند با ۲۰ تا ۲۵ هزارتومان یک کیلو موز خریداری کنند اکنون قیمت‌ها به دو تا سه‌برابر قیمت قبلی رسیده است.

زمانی که علت این موضوع را از چند مغازه میوه‌فروشی در سطح شهر جویا شدیم، این پاسخ را می‌دادند که واردات موز ممنوع شده و در بازار کمیاب است به‌همین دلیل گران شده است. اما با کمی پرس و جو و تحقیق بیشتر متوجه شدیم حتی فروشندگان خرده‌فروش هم از علت دقیق گرانی موز باخبر نیستند. چراکه واردات موز ممنوع نیست و ماجرا چیز دیگری است.

رضا نورانی عضو اتحادیه محصولات کشاورزی می‌گوید: «حدودا ۹ ماه است که ثبت سفارش موز و میوه‌های گرمسیری بسته شده است.»

در سال ۹۶ و بعد از شوک ارزی افزایش قیمت ارزهای خارجی، دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی را بدعت گذاشت و واردکنندگان با دریافت این ارز که اختلاف خیلی زیادی با ارز بازار آزاد داشت، واردات خود را انجام می‌دادند. اما تخصیص گسترده این ارز پرونده‌های قاچاق ارز بسیاری را شکل داد و پای سلطان‌هایی را وسط کشید که ارز را دولتی می‌گرفتند و آزاد می‌فروختند و هیچ کالایی هم در ازای آن وارد نمی‌کردند. بعد از این ماجرا‌ها هم بود که اقلام زیادی از لیست مشمولان ارز دولتی حذف شدند. موز و میوه‌های گرمسیری هم جزو آن‌ها بودند. بعد از آن تا اوایل اردیبهشت امسال واردکنندگان موز با ثبت سفارش کد ارز متقاضی یا ارز حاصل از صادرات از بانک مرکزی دریافت می‌کردند و واردات موز را انجام می‌دادند. اما در اردیبهشت امسال دولت تصمیم به بستن ثبت سفارش موز کرد. یعنی واردکننده اگر در سامانه وزارت صمت کالا و حجم دلخواه خود را ثبت هم می‌کرد، بعد از مراجعه به بانک مرکزی موفق به دریافت حواله ارزی نمی‌شد. اما در همین فاصله یعنی قبل از اینکه ثبت سفارش‌ها بسته شود، اتفاقی که امروز حاصل آن گرانی موز است می‌افتد.

انحصار در بازار واردات موز

نورانی توضیح می‌دهد: «واردات موز بسیار انحصاری است و سال‌هاست دست ۴، ۵ نفر است. آخرین خبری که من دارم این است که مجوز واردات هر کانتینر ۴۰ فوتی را که حدود ۲۰ تن موز را شامل می‌شود، حدود ۱۵۰ میلیون تومان توی بنادر خرید و فروش کردند. این در حالی است که تا قبل از این ماجرا قیمت این حواله ۶ میلیون تومان بود. آنچه امروز با آن واردات موز انجام می‌شود، ثبت سفارش‌هایی است که قبل از فرودین انجام شده و اکنون در حال فروش آن هستند و این قیمت‌های نجومی در بازار اتفاق افتاده است.»

یکی از شبهاتی که در این میان وجود داشت این است که عده‌ای که انحصارا واردات موز را برعهده گرفتند، با جابه‌جایی قیمت‌ها می‌خواهند دولت را تحت فشار بگذارند که برای واردات این کالا ارز دولتی تخصیص دهد و معتقدند فقط در این صورت قیمت‌ها مهار می‌شود. اما نورانی می‌گوید: «قرار نیست دولت در این موقعیتی که با کمبود ارز مواجه است، به همه کالا ارز تخصیص دهد. ما در بخش واردات و صادرات میوه و تره بار انتظاری از دولت نداریم و می‌توانیم با ارز حاصل از صادرات به اندازه کافی موز وارد کنیم.»

به گفته او در حال حاضر مشکل اصلی واردکنندگان واقعی هستند که سال‌ها در بخش سردخانه و گرم‌خانه‌ای سرمایه‌گذاری کرده و اشتغال ایجاد کرده‌اند و اکنون با این وضعیت اشتغال این بخش کاملا به خطر افتاده است. نورانی معتقد است بهترین راه این است اگر قرار است واردات انجام شود به روال قبل و با ارز حاصل از صادرات صورت گیرد و اگر قرار است واردات کالایی ممنوع شود، باید یک سال قبل برای آن تصمیم گرفت.

افزایش قیمت موز به دلیل رانت در ثبت سفارش

در میان کسانی که انحصار واردات موز را برعهده دارند از نام‌های آشنایی میان فعالان حوزه واردات و صادرات میوه مطرح است، از جمله یکی از نزدیکان رییس‌جمهوری. محمدحسین بهشتی پدر داماد رئیس‌جمهور یکی از بزرگترین واردکنندگان موز به کشور است. همچنین روزنامه آفتاب یزد نوشته او در ۴ ماه ابتدایی سال ۹۷ بیش از ۳ میلیون و ۳۰۰هزار یورو ارز دولتی برای واردات موز دریافت کرده بود.

صدرالدین نیاورانی عضو اتحادیه محصولات کشاورزی در پاسخ به اینکه اکنون بالغ بر ۸ ماه است که ثبت سفارش موز بسته شده، چرا اکنون ما شاهد افزایش قیمت شدید این میوه هستیم، توضیح می‌دهد: «همیشه در سطح جهانی در تابستان موز ارزان می‌شود و شب کریسمس گران می‌شود. ما در دنیا بیش از ۸۰ کشور مسیحی داریم و بیش از ۱۰۰ کشور دیگر سال نوی میلادی را جسن می‌گیرند. در این برهه از زمان قیمت جهانی موز افزایش پیدا می‌کند و به کشور‌هایی مانند ما سهمیه کمتری تعلق می‌گیرد.»

او ادامه می‌دهد: «در کنار قیمت جهانی موز ما الان با مشکل بازار سیاه ثبت سفارش مواجهیم که اتفاقا این روز‌ها برایشان روز‌های طلایی سودکردن است.»

به گفته او بحران قیمت موز ناشی از عدم ثبت سفارش این میوه نیست، بلکه ناشی از رانتی است که به واسطه این عدم ثبت سفارش به عده انگشت‌شماری توزیع شد.

نیاورانی تاکید می‌کند: «قبل از اینکه در اردیبهشت ماه دولت تصمیم به بستن ثبت سفارش موز کند، عده‌ای می‌دانستند که ثبت سفارش موز قطع می‌شود. با همین رانت اطلاعاتی هم دست به ثبت سفارش در حجم زیادی زدند و الان همان مجوز ثبت سفارش را می‌فروشند.»

این عضو اتحادیه محصولات کشاورزی معتقد است یا صددرصد واردات موز باید قطع شود و دولت واردات آن را ممنوع اعلام کند یا اگر اجازه واردات می‌دهند، همه بتوانند انجام دهند. ۹ ماه است ثبت سفارش انجام نمی‌شود، اما واردات صورت می‌گیرد و مجوز‌های از قبل دریافت شده در حال خرید و فروش است. هرچقدر تعداد این حواله‌ها کمتر شود، قیمت آن بالاتر می‌رود. کما اینکه در حال حاضر هر مجوز ثبت سفارش موز را در بازار سیاه ۲۵ برابر گران‌تر می‌فروشند.