شعار سال: خرما یکی از قدیمی ترین میوه های شناخته شده در جهان است. این محصول منحصر به فرد که برخی اعتقاد دارند نفت شیرین است، اگر به صورت صنعتی و علمی عمل آوری و فراوری شود نقش بسیار مهمی در اشتغال زایی، ارز آ‌وری و غیره دارد. میوه خرما در مناطق گرمسیری برداشت می‌شود و دارای ارزش غذایی مقوی است که بعداز بسته‌بندی می‌توان تا یکسال نگهداری کرد.

این محصول در فرهنگ غذایی مردم جنوب تا گذشته نه چندان دور جایگاه بسیار بالایی داشته است به طوری که معتقد بودند هیچ خانه ای نباید بدون خرما باشد. اهمیت آن در زندگی بشر تا بدان جا است که گفته شده: نخل عمه انسان است؛ یعنی شبیه ترین درخت در بین نباتات به انسان نخل می باشد. نخل‌داران ضایعات این درخت را به عنوان کود استفاده می‌کنند.

با همه جایگاهی که نخل در زندگی  و تقویت جسمی انسان دارد، اما همواره در بازار اقتصاد به جایگاه اصلی خود نرسیده و مسئولین نیز الویتی بزایی معرفی و عرضه آن در بازار بین‌المللی ندارند. امروز مشکلات باغداران به یک معضل تاریخی تبدیل شده و همواره کشاورزانی نمی‌توانند با خیال راحت به این شغل مقدس ادامه دهند.

استان بوشهر دارای ظرفیت‌های بسیار خوبی در حوزه نخیلات است که براساس آمار رسمی حدود ۱۵ درصد از خرمای کشور را تولید می‌کند. سالانه بیش از هشت هزار تن خارک، ۴۶ هزار تن رطب و ۱۱۰ هزار تن خرما از درخت نخل در استان بوشهر برداشت می‌شود. عمده خارک و رطب نخیلات این استان در داخل کشور مورد ااستفاده قرار می‌گیرد و حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار تن در قالب خرما به برخی کشورهای همسایه صادر می‌شود.

کشورهای هند، پاکستان، آسیای میانه، روسیه، حاشیه خلیج‌فارس و اروپا کشورهای هدف این محول استراتژیک هستند که علاوه بر درآمدزایی برای خانواده‌ها باعث ارزآوری می‌شود.

این گزارش با هدف بیان مشکلات باغداران خرما و ارائه راه حل برای رفع مشکلات توسط پایگاه خبری سپاس تهیه شده است.

مشکلات باغداران خرما در استان بوشهر

خرما با همه امتیازاتی که دارد، مشکلات منحصر دارد. شاید هیچ درخت میوه ای در مراحل تولید و برداشت به اندازه درخت نخل مشکلات و سختی ها نداشته باشد. برای بررسی دقیق‌تر مشکلات باغداران به سراغ نخل‌دار رفتیم و از آن ها خواستیم که مشکلات خود را با ما در میان بگذارند.

مظاهر تمیمی یکی از باغداران دشتستانی که سال ها در تولید و امور نخلداری دارای سابقه و تجربه است درباره‌ی مشکلات باغداران به خبرنگار سپاس گفت: هزینه‌های کشت و نگهداری نخل، هزینه های تولید خرما و فروش خرما و عرضه آن به بازار مهمترین مشکلات توللید کننده‌گان خرما در استان بوشهر است.

تمیمی با بیان اینکه باغدار باید از زمان کشت نخل تا برداشت حدود ۱۰ سال سرمایه‌گذاری کند، اظهار کرد: بعد از اینکه درختان نخل ثمر کردند، هزینه‌های دیگری به باغدار تحمیل می‌شود. هر روز که درخت نخل بلندتر می‌شود، بالا رفتن از آن کاری تخصصی تر است و هزینه مضاعف بر دوش باغدار تحمیل می شود؛ چون افراد محدودی می توانند بالای درخت بروند.

وی افزود: گرده افشانی، هرس نخل به طور سالانه، مهار میوه نخل برای جلوگیری از ریزش آن و همچنین هزینه برداشت، پاک کردن و کارتن کردن، مجموعاً هر باغدار برای هر درخت نخل حدود صد هزار تومان باید هزینه کند که درآمد بیست کیلو خرما می باشد. یعنی اگر هر درخت خرما ۲۰ کیلو خرما دهد تازه آن هم اگر دچار آفت و بلای طبیعی نشود این مبلغ فقط برای هزینه نهایی تولید باید پرداخته شود.

این باغدار بیان کرد: اگر کشاورز نتواند محصول خود را در بازار ناپایدار فعلی با قیمت مناسب عرضه کند و هزینه نگهداری و تولید را به دست آورد،نخیلاتی که زیر بیست کیلو تولید دارند برای باغدار زیان‌ آور خواهند بود. عدم وجود شبکه زهکش کارآمد و فعال در اکثر نخیلات منطقه و همچنین عدم لایروبی سالانه یا چند سالانه شبکه زهکشی توسط وزارت کشاورزی از دیگر مشکلات باغداران است.

وی ادامه داد: در حال حاضر شبکه زهکشی موجود بدون صاحب و متصدی باقی مانده و این سرمایه‌گذاری در حال از بین رفتن است. باید زهکشی های روباز تبدیل به سرپوشیده و لوله گذاری شود. باید لایروبی سالانه انجام شود.

تمیمی بیان کرد: عدم وجود شبکه آبیاری و شیوه پیشرفته در نخیلات باعث هدر رفت آب و کمبود آب در بخش کشاورزی شده است. متاسفانه هنوز آبیاری به شیوه سنتی به صورت غرقابی، توسط کانال‌های خاکی و یا بتنی انجام می‌شود که برای جبران کمبود آب و بالا بردن تعداد آبیاری باید از روش آبیاری تحت فشار و قطره های آبیاری زیر سطحی استفاده کرد که هزینه بالایی دارد. برای اجرای این روش بخشی به عهده وزارت جهاد کشاورزی به عنوان زیرساخت و بخشی نیز به باغداران تسهیلات داده شود.

این باغدار با اشاره به دومین مشکل، تاکیید کرد: دومین مشکل اساسی باغداران، مرحله فروش محصول است که خستگی یک ساله را از تن کشاورز به در می کند. متاسفانه محصولی با این ارزش غذایی بالا که با زحمت و مرارت و هزینه بالا تولید می‌شود روی دست کشاورز باقی می ماند. به طوری که کشاورز مجبور می‌شود برای نگهداری محصول تا بهتر شدن وضع بازار بایید هزینه کند. کشاورز مجبور است محصولات را در شرایط مناسب نگهداری کند که برای فراهم آوردن شرایط نگهداری هزینه بالایی دارد.

وی عنوان کرد: نگهداری خرما باید در ظرف های مناسب باشد، اما تا هنوز ظرفی برای نگهداری خرما طراحی نشده و خرما در کارتن موز که از کشورهای آفریقایی و آمریکای مرکزی و جنوبی وارد می‌شود نگهداری می‌کنند.به دلیل اینکه هنوز افت و ضایعات محصول از جدا نشده است احتمال فاسد شدن آن خرما در محیط خارج از سردخانه وجود دارد، به همین دلیل هزینه سردخانه اضافه می‌شود.

این نخل‌دار با اشاره به فروش خرما، گفت: مشکلات فروش خرما، عدم وجود اتحادیه ها و انجمن هایی برای حمایت و پشتیبانی و فروش و بازاریابی خرما است که باغدار باید بخشی از درآمد سالیانه را به اتحادیه ها و انجمن هایی برای بازاریابی محصول پرداخت کند. این انجمن ها و اتحادیه ها در شناسایی بازار مصرف جدید داخلی و خارجی فعالیت دارند تا باغدار بتواند محصولات خود را با قیمت مناسب عرضه و درصدی از درآمد خود را به به اتحادیه ها و انجمن ها بپردازد.

اثرگذاری سیاست بر اقتصاد عامل اصلی بی‌توجهی به صادرات خرما است

تمیمی عنوان کرد: محصول خرما باید به لحاظ کیفیت درجه بندی و با قیمت‌های متفاوت به بازار عرضه شود. متأسفانه چون خرمای باغدار به فروش نمی رسد باغدار مجبور است تولید و بسته بندی را انجام دهد. کشاورز به صورت سنتی خرما را بسته بندی و به بازار عرضه می‌کند که مشتری پسند نیست و با عدم رغبت مصرف‌کننده مواجه می‌شود.

وی عنوان کرد: برای رفع  مشکل بسته‌بندی، باغدار باید فقط کار تولید محصول با کیفیت را برعهده داشته باشد و بسته بندی خرما به کارگاه‌های صنعتی واگذار شود تا صاحبان کارگاه های صنعتی برای بسته بندی شیک و بازار پسند نیروی ماهر را تقویت و آموزش دهد.

این باغدار اظهار کرد: نظام اقتصادی کشور ها همیشه تحت تاثیر نظام سیاسی است؛ یعنی روابط اقتصادی کشورها تحت تأثیر روابط سیاسی قرار می‌گیرد  و از سویی قطع روابط اقتصادی توسط کشورها تبدیل به اهرمی برای به زانو درآوردن کشور مقابل می‌شود. هم چنین وضع قوانین مقطعی و ناپایدار در زمینه صادرات خرما و محصولات کشاورزی توسط بعضی از وزارتخانه ها باعث ناپایداری در بازار خرما می‌شود. ناپایداری در بازار خرما باعث می شود تا سرمایه گذار ریسک در این بازار را نپذیرد.

تمیمی تصریح کرد:  تا زمانی که درآمد در بخش کشاورزی و خرما تثبیت و پایدار نشود،کشاورزی به توسعه پایدار نمی رسد. اگر نمایندگی‌های سیاسی دولت در کشورهای مختلف برای بازاریابی حمایت می‌کردند قطعاً شرایط فروش خرما بهتر از وضع موجود بود، ولی دولت تاکنون از این ظرفیت در دیگر کشورها به نفع اقتصاد کشاورزی استفاده‌ای نکرده است. به دلیل اینکه درآمد دولت بر پایه مالیات از بخش کشاورزی و کارگاه‌های صنعتی و بخش خدماتی نیست و درآمد دولت بر پایه فروش نفت است به همین خاطر هر زمانی که بازار فروش نفت دچار لطمه شود دولت خودش را به آب و آتش می‌زند تا بازار و فروش نفت را بهبود ببخشد.

وی ادامه داد: پس ضعف بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات و جهانگردی به خاطر وجود منبع درآمدی به نام نفت است. اگر کشور ما هم بر پایه مالیات اداره می‌شد و درآمد دولت تنها از ناحیه مالیات بود تا دولت خود را موظف به ایجاد زیرساخت ها در بخش‌های مختلف کشاورزی صنعتی و خدماتی کند، کشور در این زمینه ها توسعه پیدا می‌کرد.

حمایت دولت از نخل‌داران مشکلاات بازار خرما را حل می‌کند

به راستی با وجود همه ی ارزش غذایی و درآمدی که محصول خرما دارد آیا راه حل هایی وجود ندارد که بتوان از مشکلات باغداران کاست و محصول استراتژیک خرما را به جایگاه واقعی اش رساند.

غلامرضا وفایی از دیگر کشاورزان دشتستانی گفت: یکی از راهکارهای حمایت از نخلداران و رونق بازار خرما ‌احداث شهرک صنعتی و علمی خرما است. این اقدام علاوه بر  رونق در بازار خرما، نقش مهمی در تحصیل و اشتغال جوانان خواهد داشت. دانشجویان می توانند به صورت کاملا علمی و به روز به تولید و عمل آوری و بسته بندی بهینه خرما بپردازند.

وفایی  با اشاره به نقش صادرات در رونق بخشی به فروش خرما، اظهار کرد: صادارت مهمترین بستر برایی توسعه در صنعت خرما است. در کنار توجه به صادرات باید از مباشران، واسطه ها و سرمایه‌گذارن حمایت شود.  نظارت بر بسته بندی ها، فرهنگ سازی و تبلیغات داخلی و خارجی نیز می‌تواند در اثر گذار در رونق خرما باشد.

وی با اشاره به بحران و مشکلات کم آبی برای نخلستان ها افزود: هدر رفت آب درمسیر انتقال از سد رئیس علی تا باغات یکی از مشکلاتی است که باید تدبیر درستی برای آن اندیشیده شود. آبیاری غرق آبی در کشاورزی منسوخ شده و باعث تخصیص و مصرف حجم زیادی از آب می‌شود.

این باغدار گفت: بکارگیری مدیران توانمند، دلسوز و جهادی، انتقال آب بوسیله لوله یا شبکه ازسد رئیبس علی تا باغات، اصلاح شیوه آبیاری (آبیاری نوین یا آبیاری تحت فشار )، تخصیص آب بر اساس دستور العمل حق آب وزارت نیرو، نه اعمال قدرت دستگاههای سیاسی دولتی راهکارهایی است که بایید اصلاح شود.

وفایی اضافه کرد: سالانه از موقع ثمردهی هر اصله نخل تا زمان برداشت خرما، باغبان حداقل سه بار باید بالای درخت ۱۸ متری برود. این روش با توجه به سنتی بودن و عدم ایمنی کامل سالانه سقوط و مرگ چندین نفر گزارش می‌شود. با توجه به اینکه تعداد کارگران حرفه ای برای این کار به نسبت نخیلات بسیار کم است، باغدار ناچاراست زودتر از زمان مقرر کار گرده افشانی، آرایش نخل و برداشت خرما را شروع کند که موجب افزایش ضایعات خرما و کاهش کیفیت محصول می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: شهرستان دشتستان بیش از سه میلیون اصل نخل دارد که هر درخت سالانه بطور میانگین ۸ تا ۱۰ شاخه آن و بیشترخشک می کند. اگر وزن هرشاخه را فقط ۳ کیلو حساب کنیم، عددی حدود ۷۲۰۰۰ تن مواد اولیه می توان آن رابه مصارف دام یا به نئوپان، کود، کمپوست و غیره به دست آورد.

وفایی در باره ی ضرورت مکانیزاسیون کردن کشاورزی تأکید کرد: پیشنهاد می کنم دولت با مکانیزاسیون کردن کشاورزی ازجمله بالابر، شاخه خردکن و غیره و حمایت جدی در راستای کمک بلاعوض و اعطای تسهیلات بانکی به کشاورزان و سرمایه گذاران می تواند در رونق اقتصادی بازار خرما نقش آفرین باشد.

ورود وزارت امور خارجه برای صادرات خرما

ابراهیم رضایی نماینده دشتستان در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو خبرنگاران با اشاره به حمایت از نخل‌دارن اظهار کرد: به همراه تعدادی از فعالان حوزه خرما شهرستان دشتستان دیداری با معاون اقتصادی وزیر امور خارجه داشتیم که موضوع اول در این نشست خرما بود که وزارت امور خارجه آمادگی جهت همکاری لازم را اعلام کرد.

نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی گفت: بنا بر قولی که معاون اقتصادی وزیر امور خارجه دادند، افرادی که قصد صادرات خرما داشته باشند از سوی این وزارت‌خانه معرفی خواهند شد و قرار شد تعدادی از هیئت‌های اقتصادی و بازرگانان خارجی را به شهرستان دشتستان دعوت کنند تا زمینه برای تقویت صادرات خرما فراهم شود.

رضایی افزود: بجز کشورهایی همچون عراق و روسیه، کشورهایی همچون هند ارمنستان، چین و ترکیه نیز برای خرید خرمای ایران اعلام آمادگی کرده اند که با کمک صادرکنندگان خرما و مسئولان مرتبط تلاش خواهیم کرد خرمای دشتستان به این بازارها راه یابد.

ابراهیم رضایی با بیان اینکه برای تسهیل صادرات خرما نیز رایزنی‌های را داشته‌ایم، افزود: خوشبختانه عوارض صادرات خرما برداشته شده است و برگشت پول صادرکنندگان نیز با نرخ آزاد انجام خواهد شد.

رونق نداشتن بازار خرما ناشی از شرایط اقتصادی و کرونایی است

خسرو عمرانی  معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به وجود بیش از ۳۴ هزار هکتار نخلستان در استان، اظهار کرد: پیش‌بینی می‌شود مجموع برداشت محصول از نخلستان‌ها به ۱۶۴ تا ۱۶۵ هزار تن برسد که شامل حدود ۴۶ هزار تن رطب، ۸ خارَک و ۱۱۰ هزارتن خرما است.

عمرانی افزود:  برداشت خرما از اوایل شهریور آغاز شده و با توجه به اینکه تابستانی بدون گردوغبار داشتیم و بارندگی دو سال گذشته به نسبت خوب بود، محصول امسال از نظر کمیت و کیفیت مطلوب است.

معاون سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر بیان کرد: ۷۰ درصد خرمای استان در دشتستان به دست می‌آید و تنگستان و جم در رتبه‌های بعدی تولید این محصول قرار دارند. همچنین بیشترین گونه‌های خرما در استان را کبکاب، زاهدی، خاصویی و شکر تشکیل می‌دهند. کبکاب و زاهدی ارقام صادراتی و دارای برند هستند که به عنوان محصول ملی ثبت شده‌اند.

وی عنوان کرد: رونق نداشتن بازار خرما ناشی از شرایط کلی حاکم بر جامعه و شرایط اقتصادی و شیوع کرونا تنگنا‌هایی برای خرید خرما ایجاد کرده است. در عملیات برداشت، پاک کردن و درجه بندی خرما، با توجه به تلاش برای کاهش تعداد کارگران به علت شیوع کرونا مشکلاتی وجود دارد. همچنین در خصوص صادرات دغدغه‌هایی است که امیدواریم در ادامه شرایط بهتر شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر بیان کرد: با توجه به مشکلاتی در زمینه صادرات به وجود آمد، اما آمار‌های کشوری نشان می‌دهد صادرات خرما در پنج ماه اول سال نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است.