شعار سال: هنوز حافظه تاریخی کشور خسارت‌های به جای مانده از زلزله کرمان در ارگ بم را فراموش نکرده است. هر زلزله، باد، باران و ... می‌تواند بیش از پیش در روند تخریب آثار تاریخی و میراثی کشور تاثیرگذار باشد.

فرهاد نظری، مدیرکل سابق دفتر ثبت آثار و حفظ و احیاءِ میراث طبیعی و معنوی ایران گفت: سرزمین ما از نظر اقلیمی، سرزمین بسیار متنوعی است. از همین رو آثار تاریخی و طبیعی متنوعی داریم که از حیث مهندسی و طراحی و اقلیم و مصالح با یکدیگر متفاوت‌اند. موانع و محدودیت‌های طبیعی ایران هم قابل تأمل و چشمگیر است. اما این محدودیت‌ها موجب بروز خلاقیت و پیشرفت تکنولوژی، هنر و مهندسی شده است.

او افزود: به عبارتی ایرانیان، محدودیت‌ها را به فرصت تبدیل کرده‌اند. نمونه‌ی بارز این فرصت‌سازی، پدیده‌ی قنات است. قنات، برآمده از نیاز ایرانیان است که بسیار هوشمندانه، مقوله‌ی کم آبی را حل و فصل کرده است. قنات، راهکار خلاقانه و هوشمندانه‌ای برای مدیریت آب در سرزمین کم‌آب ایران است.

نظری تصریح کرد: نگاهی به گونه‌های متنوع در معماری و مهندسیِ خانه‌ها، مساجد، پل‌ها، کاروانسراها، آب‌انبارها، بادگیر‌ها و سایر آثار تاریخی نشان می‌دهد که هر اثر تاریخی در ایران، طی یک محاسبهٔ دقیق و حساب‌شده و در ارتباط منطقی با محیط و اقلیم ساخته شده است. از طرفی، آسیب‌ها و خطرات طبیعی هم مد نظر بانیان و پدیدآورندگان آثار تاریخی قرار داشته است. خلاصه این که هر اثر تاریخی، نمونه‌ی منحصر به فردی از هنر و مهندسی است. حفظ و نگهداری آن‌ها هم فرآیند دقیق و پیچیده‌ای است.

نظری ادامه داد: اغلب آثار تاریخی و فرهنگی توسط مردم پدید آمده‌اند؛ بنابراین در حفظ و نگهداری میراث فرهنگی و طبیعی باید تکیه‌ی اصلی بر مردم باشد. در این رهگذر، نقش فعال وزارت میراث فرهنگی بسیار تعیین کننده است. این که تا چه اندازه از ظرفیت مردم در نگهداری میراث فرهنگی و طبیعی استفاده شود به انگیزه و باور وزارت میراث فرهنگی مرتبط است.

او اضافه کرد: شاید این روز‌ها شاهد این باشیم که ارتباط قوی میان بخش علمی و پژوهشی و بخش اجرایی در حفظ میراث فرهنگی نباشیم. مقصودم این نیست که ارتباطی بین دانشگاه و دستگاه‌های اجرایی مانند وزارت میراث فرهنگی وجود ندارد بلکه این رابطه کم‌رنگ است. این خلاء باید پر شود و برای پر شدن آن، دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی باید بسیار بیشتر از ظرفیت‌های هم استفاده کنند.

مدیرکل سابق دفتر ثبت آثار تاریخی ایران در پاسخ به این سوال که در مرمت بنا‌های تاریخی اقدامات در راستای حفاظت از بنا‌ها در برابر بلایای طبیعی لحاظ شده است؟ گفت: بنا‌های تاریخی در اقلیم متفاوت و با ابزار و مصالح و مهندسی متفاوت ساخته شده است؛ بنابراین هر یک از بنا‌ها نیازمند راهکار ویژه برای نگهداری در برابر بلایای طبیعی هستند. مثلاً مقاوم‌سازی بنایی مانند چهلستون اصفهان در برابر زلزله با روش و مبانی مقاوم‌سازی یک کاروانسرا در خراسان یا خانه‌ای در دزفول متفاوت است. چندی قبل یک زلزله ۵ ریشتری در نزدیکی بندر کُنگ در استان هرمزگان به وقوع پیوست، اما تقریبا هیچ یک از بنا‌های تاریخی و بادگیر‌ها در محل متحمل خسارت نشدند.

 

در طراحی بنا‌ها به زلزله توجه شده است

نظری با اشاره به اینکه در گذشته برای طراحی بنا‌ها به زلزله توجه شده است، ادامه داد: برای مثال زلزله بم یا کنگاور آسیب‌های جدی به جای گذاشت. فرمول ضد زلزله کردن برای هر بنا متفاوت است. این مقوله همچون درمان است که برای هر بیماری درمان خاصی تجویز می‌شود.

لو گفت: طیف حوادث بلایای طبیعی گسترده و گوناگون است. برای مثال سیل هم می‌تواند بنا‌های میراث فرهنگی را تحت تخریب قرار دهد. در سیل‌های چندسال پیش، یکی از پایه‌های پل‌های کشکان در لرستان تخریب شد. سیل، آتش سوزی و ... مجموعه‌ای از بلایای طبیعی محسوب می‌شود.

مدیرکل سابق دفتر ثبت آثار تاریخی ایران با بیان اینکه مرمت هم باید مبتنی بر شناخت دقیق و جامع انجام شو درباره میزان بنا‌های تحت تخریب در کشور گفت: هر اثر تاریخی، بالقوه مستعد تخریب و فرسایش است. به عبارتی، هیچ بنایی مصون از گزند باد و باران و دیگر حوادث طبیعی و انسانی نیست؛ بنابراین اگر نگهداری و مراقبت نشود تمامی اشیا و موجودات تخریب می‌شوند.

او تصریح کرد: بنابراین تمامی آثار مستعد تخریب هستند، اما اقدامات مراقبتی و کار‌ها برای حفظ آثار، عوامل مخرب و نهایتا فرسایش و تخریب را به تاخیر می‌اندازد یا از بین می‌برد. این اقدامات باید به‌طور مستمر انجام شود تا ارزش‌های و پیام‌های میراث فرهنگی به نسل آینده منتقل شود و دنیای انسان‌های امروز و فردا را زیباتر و سالم‌تر کند.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری برنا، تاریخ انتشار: ۲۵ بهمن ۱۳۹۹، کد خبر: ۱۱۳۲۸۱۸، borna.news