شعار سال : عدم تعیین نرخ خرید تضمینی مناسب، کمبود ماشین‌آلات، خلف وعده‌های مکرر دولت و عدم پرداخت به‌موقع مطالبات کشاورزان منجر به عدم استقبال آنان از کشت دانه‌های روغنی شده است. طرح خوداتکایی در دانه‌های روغنی یکی از مهم‌ترین طرح‌های وزارت جهاد کشاورزی در جهت کاهش وابستگی به خارج و تأمین نیاز روغن کشور در داخل است؛ طرحی که به سرانجام رسیدن آن می‌تواند منجر به تأمین امنیت غذایی، اشتغال‌زایی و جلوگیری از خروج ارز از کشور شود. هر چند طی سال‌های گذشته دولت بر اجرای این طرح تأکید زیادی داشته و حدود ۱۰ درصد نیز ضریب خوداتکایی بهبود یافته، اما عقب ماندگی زیادی در برنامه مشاهده می‌شود. طرح خوداتکایی در دانه‌های روغنی یکی از هشت طرح خوداتکایی در محصولات اساسی بود که توسط وزارت جهاد کشاورزی ترسیم و اجرای این طرح ۱۰ ساله که تا افق ۱۴۰۴ تدوین شده بود، از نیمه دوم سال ۹۴ آغاز شد.

در همین زمینه علیرضا مهاجر، مجری طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی، اعلام کرده بود برنامه‌ای ۱۰ ساله برای خوداتکایی در این زمینه داریم و بر این اساس باید تا در پایان این ۱۰ سال، حداقل ۷۰ درصد نیاز کشور را به روغن در داخل تأمین کنیم و بیش‌ترین تمرکز ما در این زمینه روی محصول کلزا است، چراکه این دانه در پاییز کشت می‌شود و از نزولات جوی استفاده می‌کند؛ بنابراین به حل بحران کم‌آبی کشور نیز کمک خواهد شد.

اما با گذشت حدود چهار سال از اجرای این طرح، پیش‌بینی‌های مسئولان وزارت جهاد کشاورزی تاکنون محقق نشده و عقب ماندگی زیادی در این حوزه مشاهده می‌شود. به عبارتی طی این سال‌ها میزان خوداتکایی تنها حدود ۱۰ درصد رشد کرده و از حدود شش به ۱۶ درصد رسیده است. همچنین وضعیت موجود نیز گویای این نیست که مسئولان بتوانند در مدت باقی مانده عقب ماندگی ایجادشده را جبران کنند و به اهداف برنامه دست یابند.

به گفته مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، در سال ۹۴ حدود ۹۶ درصد از روغن مورد نیاز کشور وارداتی بود و شش درصد تولید داخل بود که در حال حاضر ۱۶ درصد روغن مورد نیاز کشور تولید داخل است.

مصرف روغن بعد از تخصیص ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی افزایش یافت

در عین حال بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان مصرف روغن در کشور بعد از تخصیص ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی افزایش یافته است. در همین زمینه یک منبع آگاه در انجمن روغن نباتی به مهر گفت: مصرف روغن در کشور قبل از تخصیص ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی کم‌تر از ۵/۱ میلیون تن بوده، اما بعد از تخصیص ارز دولتی افزایش یافته و سال گذشته حدود ۱/۲ میلیون تن روغن در کشور تولید و توزیع شده است.

به گفته وی، بر این اساس در سال ۹۸ یک میلیون و ۵۲۳ هزار تن روغن خام به ارزش یک میلیارد و ۱۱۸ میلیون دلار وارد شده؛ همچنین میزان واردات دانه ۳/۲ میلیون تن به ارزش یک میلیارد و ۲۱۶ میلیون دلار و کنجاله دو میلیون و ۳۳۴ هزار تن به ارزش بیش از یک میلیارد دلار بوده است.

کارشناسان می‌گویند با توجه به مشکلات ایجاد شده برای کشور در پی تحریم و همچنین چالش‌های انتقال ارز، چاره‌ای جز تولید در داخل کشور نداریم و وزارت جهاد کشاورزی باید در این زمینه سیاست‌گذاری‌های درست و لازم را انجام دهد. برای انجام این کار نیز ابتدا لازم است دلایل عقب‌ماندگی طرح مشخص و در جهت رفع مشکلات تلاش شود.

دلایل عقب‌ماندگی طرح خوداتکایی در دانه‌های روغنی

دلایل مختلفی برای عقب‌ماندگی در طرح خوداتکایی در دانه‌های روغنی عنوان می‌شود که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عدم حمایت دولت در تعیین نرخ خرید تضمینی، واردات ارزان‌قیمت، عدم پرداخت به‌موقع مطالبات و نبود مکانیزاسیون مناسب اشاره کرد.

در همین زمینه اخیراً کاظم خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی، با بیان این‌که تأخیر در پرداخت مطالبات کشاورزان توسط شرکت بازرگانی دولتی باعث کاهش کشت دانه‌های روغنی شد، گفت: پیشنهاد ما این است که امسال گندم طبق روال سال‌های گذشته توسط شرکت بازرگانی دولتی خریداری شود، اما برای خرید دانه‌های روغنی تصمیم دیگری اتخاذ شود.

همچنین محمدشفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور، با بیان این‌که سیاست‌گذاری‌های نادرست سازمان برنامه و بودجه و شورای اقتصاد در تعیین قیمت کلزا موجب شد تا برنامه کشت این محصول تحقق نیابد، گفت: علی‌رغم پیشنهادات تشکل‌های بخش خصوصی و وزارت جهاد کشاورزی، حداقل قیمت را برای کلزا تعیین کردند که برای کشاورزان مقرون به‌صرفه نبود و در نهایت کشاورزان از کشت آن استقبال زیادی نکردند.

وی اضافه کرد: سال ۹۶، دولت وعده‌های زیادی را در زمینه تولید کلزا به کشاورزان داد که هیچ‌کدام آن‌ها عملی نشد و همین مسأله نیز از دیگر دلایل بی‌رغبتی کشاورزان به کشت بوده است.

ملک‌زاده گفت: به‌عنوان مثال وعده‌هایی درباره تعیین نرخ منطقی و خوب و همچنین بیمه محصول به کشاورزان داده شد که هیچ‌کدام آن‌ها عملیاتی نشد و کلزاکاران شاکی بودند که دولت به تعهدات خود عمل نکرده است. در بحث پرداخت مطالبات نیز همین امسال تأخیر زیادی وجود داشت تا پول کشاورزان را بدهند که همه این موارد باعث بی‌رغبتی کشاورزان می‌شود.

وی ادامه داد: کلزا محصولی است که خریدار آن دولت است و هر کسی نمی‌تواند آن را خریداری کند؛ بنابراین توسعه کشت آن به حمایت‌ها و مشوق‌های دولتی نیازمند است که این حمایت‌ها نیز انجام نمی‌شود.

این فعال بخش خصوصی تصریح کرد: در بحث ماشین‌آلات برداشت کلزا نیز با مشکل مواجه هستیم. کمباین مخصوص برداشت کلزا در کشور کم است و باید از کمباین‌های گندم برای برداشت این محصول استفاده شود که باعث ریزش محصول و خسارت به تولید و کشاورزان می‌شود.

عملکرد مجموعه دولت منجر به عدم استقبال کشاورزان از کشت کلزا شد

امیر عطایی‌فر، کارشناس حوزه دانه‌های روغنی، نیز در این زمینه گفت: عملکرد مجموعه دولت در سال‌های گذشته و اجرای نادرست قانون خرید تضمینی و تعیین قیمت‌های غیرکارشناسی و غیرمنطقی منجر به عدم استقبال کشاورزان از کشت دانه‌های روغنی شد.

ضعف مکانیزاسیون، از دلایل عقب‌ماندگی طرح خوداتکایی در دانه‌های روغنی

همچنین مشاور نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با بیان این‌که کلزا همواره بیش‌ترین افزایش قیمت را در بین محصولات کشاورزی داشته است، گفت: با این حال هیچ‌گاه نرخ خرید تضمینی این محصول متناسب با هزینه‌های واقعی تولید و نرخ تورم نبوده است؛ به عنوان مثال سال گذشته برای خرید کلزا قیمت پنج‌هزار و ۹۰۰ تومان را تعیین کردیم و پیشنهاد دادیم، اما نرخ پیشنهادی شورای اقتصاد برای این محصول چهار هزار و ۶۶۰ تومان بود که این قیمت عمده دلیل عدم استقبال کشاورزان از کشت کلزا در سال جاری بود.

سیدجعفر حسینی کمبود ماشین‌آلات و ضعف در این حوزه را از دیگر دلایل عدم توسعه کشت کلزا اعلام کرد و افزود: وقتی کاری را از ابتدا تا انتها درست و اصولی انجام می‌دهید، اما در لحظه آخر به مشکل برمی‌خورید، تمام دستاورد‌ها از بین می‌رود. وضعیت ناوگان مخصوص برداشت کلزا نیز چندان مناسب نیست و هد برداشت به میزان اندک در داخل کشور وجود دارد؛ بنابراین هم موقع برداشت ریزش داریم و هم محصول دچار ناخالصی می‌شود و زمان تحویل افت می‌خورد که این به کشاورز خسارت می‌زند.

حسینی با بیان این‌که هنگام برداشت کلزا با کمباین تخصصی، حدود سه درصد وزن محصول برداشت شده ریزش دارد، گفت: در برداشت کلزا با کمباین غیرتخصصی، میزان ریزش حداقل دو تا سه برابر می‌شود.

این فعال بخش خصوصی با بیان این‌که در بحث خرید نیز حمایت کافی از تولیدکننده نمی‌شود، افزود: واردات روغن با ارز دولتی باعث شده واردات به صرفه‌تر از تولید باشد و به همین دلیل بنده معتقدم ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی واردات روغن باید حذف شود.

عدم شفافیت در واردات بذور و نبود کمباین‌های تخصصی

یک کارشناس صنعت روغن نباتی نیز مباحثی از جمله فقدان مکانیزاسیون مناسب، نبود تکنولوژی‌های روز و مواردی از این قبیل را در عدم موفقیت طرح خوداتکایی در دانه‌های روغنی مؤثر دانست.

این کارشناس که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، با اشاره به این‌که بذر مورد نیاز کشت کلزا وارداتی است، گفت: شفافیت‌های لازم در زمینه واردات بذور به کشور وجود ندارد.

وی اضافه کرد: متأسفانه در کشور با کمبود کمباین تخصصی برداشت کلزا مواجه هستیم که همین مسأله نیز به تولید خسارت زیادی می‌زند.

۲ شرط تحقق خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی

همچنین علیرضا مهاجر، مجری طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی، گفت: در صورت حذف ارز ترجیحی از واردات کالای نهایی و حل مشکل سرانه روغن، می‌توانیم در حوزه دانه‌های روغنی تا ۷۰ درصد خوداتکا شویم.

وی با بیان این‌که حذف ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی برای واردات کالای نهایی می‌تواند منجر به تقویت تولید داخل شود، گفت: تا وقتی به واردات یارانه بدهیم و هزینه تولید بالا باشد، قاعدتاً واردات به‌صرفه‌تر است.

به گفته این مقام مسئول، اگر ضمن حذف ارز ترجیحی از واردات کالای نهایی، مشکل سرانه مصرف در داخل کشور را هم حل کنیم، می‌توانیم در حوزه دانه‌های روغنی تا ۷۰ درصد نیاز کشور را در داخل تأمین کنیم.

مهاجر در ادامه با بیان این‌که در طرح خوداتکایی در دانه‌های روغنی نیز به سرانه مصرف توجه شده بود، افزود: در طرح عنوان شده بود که مصرف سرانه روغن در دنیا ۱۲ کیلوگرم است و اگر ما مصرف سرانه روغن را در کشور خودمان که ۲۱ کیلوگرم است، به ۱۵ کیلوگرم برسانیم، در زمینه خوداتکایی مؤثر خواهد بود.

رئیس نظام صنفی کشاورزی: وعده‌هایی درباره تعیین نرخ منطقی و خوب و همچنین بیمه محصول به کشاورزان داده شد که هیچ‌کدام آن‌ها عملیاتی نشد و کلزاکاران شاکی بودند که دولت به تعهدات خود عمل نکرده است. در بحث پرداخت مطالبات نیز همین امسال تأخیر زیادی وجود داشت تا پول کشاورزان را بدهند که همه این موارد باعث بی‌رغبتی کشاورزان به ادامه تولید می‌شود

مجری طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی: مصرف سرانه روغن در دنیا ۱۲ کیلوگرم است و اگر ما مصرف سرانه روغن را در کشور خودمان که ۲۱ کیلوگرم است، به ۱۵ کیلوگرم برسانیم، در زمینه خوداتکایی در تولید روغن مؤثر خواهد بود

 

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه ، تاریخ انتشار 26 بهمن 99 ، کد خبر : 92860 ، sabzineh.org