شعار سال: بسیاری از کارشناسان و دست اندرکاران بخش کشاورزی اذعان می‌کنند که عدم حمایت‌های لازم از تولیدکنندگان و تخصیص ارز ترجیحی به واردات دانه‌های روغنی منجر به شکست طرح خوداتکایی روغن شد.

تولید روغن به عنوان یک کالای اساسی و استراتژیک با چالش‌ها و مشکلات متعددی روبروست که برطرف کردن نیاز‌های فنی، تکنیکی و اجرای پروژه‌های به زراعی راه حل چالش تولید روغن در کشور محسوب می‌شود.

بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی محدودیت منابع آبی را چالش جدی پیش روی تولید دانه‌های روغنی در کشور می‌دانند و معتقدند که محدودیت منابع آب به عنوان اولین و مهم‌ترین چالش کشت دانه‌های روغنی در کشور است چراکه گیاهان روغنی، گیاهان صنعتی هستند که مناسبات اقتصادی و صنعتی می‌تواند در تولید و توسعه کشت این گیاهان نقش اساسی داشته باشد.

علی رغم آنکه خوداتکایی ۷۰ درصدی تا افق ۱۴۰۴ یکی از سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی است، اما آمار‌ها نشان می‌دهد که تولید دانه‌های روغنی تا تحقق این آرمان اختلاف معناداری دارد که بسیاری از کارشناسان اقتصادی تخصیص ارز ترجیحی به واردات دانه‌های روغنی و روغن را علت ناکامی این طرح می‌دانند.

خیام نکویی رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج گفت: سالانه بیش از ۲ میلیون تن نیاز به روغن داریم که تنها ۷ درصد از این میزان در داخل تولید می‌شود و ناگریز به واردات ۹۳ درصد از نیاز کشور هستیم.

به گفته رئیس سازمان تحقیقات، حدود ۲۰ درصد ارز فقط صرف واردات روغن می‌شود که یکی از علل آن مربوط به میزان بالای مصرف روغن در کشور است.

در همین رابطه جعفری معاون پژوهش و فناوری سازمان تحقیقات و ترویج کشاورزی، اجرای پروژه‌های به زراعی را از راهکار‌های حل چالش تولید روغن و دستیابی به خوداتکایی تولید روغن در کشور اعلام کرد.

دلایل ناکامی خوداتکایی ۸۰ درصدی دانه‌های روغنی

مجید شاکری کارشناس اقتصادی گفت: با توجه به آب بر بودن کاشت دانه‌های روغنی و مسئله دسترسی آب در بخش کشاورزی مدت هاست در وضعیتی هستیم که یک سری واردکنندگان مهم دانه‌های روغنی در دنیا هستند.

به گفته او، با توجه به موضوع تمرکز بر کشت دانه‌های روغنی با آب بری کمتر و تغییر فرهنگ مصرف طرحی به نام خودکفایی دانه‌های روغنی اجرا شد، اما هیچ گاه مدعی تامین ۱۰۰ درصدی در داخل و بی نیازی از واردات نبود.

شاکری ادامه داد: طرح خودکفایی دانه‌های روغنی با شیب قابل توجهی رشد کرد به طوریکه از ۹۶ به بعد رقم قابل توجهی را از دوش واردات برداشت که متاسفانه اجرای ارز ۴۲۰۰ تومان در ۲۱ فروردین ۹۷ شوک به موضوع دانه‌های روغنی وارد کرد چراکه با وجود رشد تورم در داخل، واردات ارزانتر تمام می‌شد.

کارشناس اقتصادی با بیان اینکه سقوط آزاد در طرح دانه‌های روغنی برقرار است، افزود: با وجود آنکه طرح خودکفایی در اوج موفقیت نیست، اما عدد قابل توجهی از روی تراز پرداخت‌های ایران می‌تواند بردارد.

او با بیان اینکه با تخصیص ارز ترجیحی در سنوات گذشته به طور ناگهانی نتایج طرح کاهش یافت، گفت: با توجه به آنکه روغن جزء آخرین کالا‌های اساسی بود که ارز ترجیحی آن حذف شد، عملا این فشار باقی ماند و حال با حذف ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی نمی‌دانیم که اثر آن در خودکفایی چقدر است؟ اما به نظر می‌رسد که نتایج آن شبیه ارز ۴۲۰۰ تومانی باشد.

طبق آمار اعلامی طی سال‌های ۸۲ تا ۸۴ روند خودکفایی و تولید دانه‌های روغنی خوب بود، اما بعد آن اجرا نشد که مسئولان افزایش نرخ خرید تضمینی دانه‌های روغنی و پرداخت مشوق را راهکار توسعه کشت مطرح می‌کنند.

آموزش و تجهیز مکانیزاسیون راهی برای ارتقای تولید دانه‌های روغنی در کشور

مسعود اسدی رئیس مجمع ملی تشکل‌های بخش کشاورزی گفت: میزان مصرف روغن در کشور ناشی از عادات غذایی مردم بالاست که در این میان خودکفایی ۸۰ درصدی در بحث روغن حائز اهمیت است.

او با اشاره به راهکار‌های اساسی در خوداتکایی ۸۰ درصدی دانه‌های روغنی افزود: آموزش، تجهیز مکانیزاسیون، استفاده از بذور با کیفیت و ترویج بهره وری در تولید دانه‌های روغنی از جمله راهکار‌های مهم خوداتکایی است چراکه اگر بخواهیم از طریق افزایش قیمت خرید تضمینی، تولید دانه‌های روغنی را افزایش دهیم، بنابراین از تولید سایر محصولات همچون گندم خواهد شد.

اسدی ادامه داد: آموزش و ترویج و استفاده از روش‌های نوین کشت راهکار اساسی دستیابی به خودکفایی ۸۰ درصدی است چراکه وابستگی به دانه‌های روغنی در بُعد امنیت ملی صحیح نیست که در محصول استراتژیکی بیش از حد وابسته شویم.

رئیس شورای هماهنگی تشکل‌های بخش کشاورزی با بیان اینکه خوداتکایی ۸۰ درصدی دانه‌های روغنی به سهولت شدنی نیست، افزود: مجموعه دولت باید تصمیماتی اتخاذ کنند که از تولیدکنندگان دانه‌های روغنی حمایت شود به طوریکه برای جلوگیری از آسیب به سایر محصولات، روش‌های دیگری جز قیمت را اتخاذ کنند.

او گفت: خوداتکایی ۸۰ درصدی در دانه‌های روغنی همانند بحث الگوی کشت است که وزارت جهاد در دولت قبل و حال در اجرای الگوی کشت ناموفق بوده است چراکه تحقق این موضوعات نیاز به سرمایه گذاری دولت دارد، درغیر این صورت هیچ وزیری به تنهایی توان اجرا نخواهد داشت.

طبق اعلام معاونت امور زراعت وزارت جهاد بعد از حذف ارز ترجیحی حدود ۲۰ درصد مصرف روغن کاهش یافت، اما پیش بینی می‌شود که با افزایش تورم و ثبات قیمت، دوباره سرانه مصرف به قبل بازگردد. این درحالی است که تغییر عادت غذایی راهکاری برای دستیابی به طرح خوداتکایی است.

ابزار قیمت راهکاری برای رسیدن به خوداتکایی دانه‌های روغنی

قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: قبل از انقلاب در خصوص دانه‌های روغنی سازمانی به نام شرکت دانه‌های روغنی داشتیم که این سازمان مکلف به تامین دانه‌های روغنی در قالب کشت قراردادی بود که با پیشی گرفتن قیمت برخی محصولات از دانه‌های روغنی، این موضوعات فراموش شد.

به گفته او، در سنوات قبل اغلب کشاورزان دامدار هم بودند که از تفاله پنبه و دانه‌های روغنی، خوراک دامشان را تامین می‌کردند که قیمت بالای برخی محصولات منجر به وابستگی در دانه‌های روغنی شد.

پیشه ور ابزار قیمت را یکی از سیاست‌های مناسب در جهت رسیدن به خوداتکایی دانه‌های روغنی اعلام کرد و گفت: شورای قیمت گذاری باید نرخ منطقی و متناسب با هزینه‌های تولید در نظر بگیرد تا کشت صرفه اقتصادی داشته باشد چراکه مهم‌ترین راهکار در جهت رسیدن به خودکفایی موضوع قیمت است.

رئیس اتاق اصناف کشاورزی سیاست‌های حمایتی در قالب کشت قراردادی و تامین نهاده‌های مورد نیاز را از دیگر راهکار‌های خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی اعلام کرد و افزود: با توجه به آنکه کشاورزی در ایران ۱۰۰ درصد خصوصی و در مقیاس کوچک و خرده مالکی است، لذا باید حمایت‌های لازم در جهت تامین معیشت کشاورزان صورت بگیرد که متاسفانه بی توجهی به تولید منجر به تعطیلی کارخانجات روغن کشی و آسیب به صنایع شده است.

علی رغم آنکه طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی می‌تواند برای اقتصاد کشور دستاورد‌هایی داشته باشد، اما به دلایل متعدد در سنوات گذشته زمین گیر شد و نتوانست به اهداف خود برسد که انتظار می‌رود با اتخاذ سیاست‌های حمایتی و برنامه ریزی مناسب این امر‌تحقق یابد چراکه خوداتکایی نسبی در تولید محصول استراتژیک در ارتقای ضریب امنیت غذایی و کاهش وابستگی تاثیر بسزایی دارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری اگروفودنیوز، تاریخ انتشار:۱۴ شهریور ۱۴۰۲، کدخبر: ۹۹۸۱۴، agrofoodnews.com