تعلل در انتقال فرهنگ بومی تهدیدی جدی برای توسعه اجتماعی است
یزد، دومین شهر تاریخی دنیا و اولین شهرخشتی ایران است که در ۱۸ تیرماه ۹۶ به عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی دنیا در چهل و یکمین اجلاس کمیته میرات جهانی یونسکو به ثبت رسید.
به گفته بسیاری از اندیشمندان علاوه بر بناهای تاریخی وجود فرهنگ و آداب و رسوم غنی یزدها مهمترین عامل ثبت جهانی بافت تاریخی این دیار بوده و همین امر حراست از این فرهنگ غنی را چند برابر کرده است.
امروز در حالی سه سال از جهانی شدن بافت تاریخی یزد میگذرد که به دلایل مختلف شاهد کمرنگ شدن برخی از آداب و ارزشهای فرهنگ دیار قنات و قنوت و قناعت هستیم.
فخرالسادات خامسی هامانه در این خصوص با بیان اینکه قدمت و دیرینگی فرهنگ غنی یزد ریشه در تاریخ ایران زمین دارد، اظهار کرد: به همین منظور حراست از ارزشهای فرهنگی این منطقه حائز اهمیت است.
وی با بیان اینکه یک سری عوامل بیرونی در حال کمرنگ کردن ریشه فرهنگ بومی شهر میراث جهانی هستند، افزود: وجود مهاجرین داخلی و خارجی از جمله جدیترین عوامل تأثیرگذار بر فرهنگ مردم یزد به است.
این استاد ادبیات دانشگاه یزد با اشاره به مهاجرپذیر بودن استان یزد گفت: در حوزه فرهنگ بخشی از مهاجرین که در مناطق حاشیه شهرهای استان ساکن میشوند با خود خرده فرهنگهایی را میآورند که برخی از مردم یزد به ویژه نسل جوان را تحت تأثیر قرار داده است.
خامسیهامانه نبود برنامه منسجم برای ساماندهی مهاجرین را یکی از چالشهای جدی فرهنگی در استان یزد دانست و تصریح کرد: این چالش به دلیل نبود نظرهای یکسان در حوزه ساماندهی مهاجرین ایجاد شده و باید هرچه سریعتر تعیین و تکلیف شود.
وی با بیان اینکه بخشی از مهاجرتها باید با اهرم قانون مدیریت شود، تأکید کرد: تعاملات فرهنگی باید در قالب حفظ و حراست از فرهنگ بومی هر منطقه انجام شود.
این پژوهشگر فرهنگی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه خانوادههای یزدی باید بیش از پیش خود را در برابر انتقال کامل و درست فرهنگ غنی و بومی به نسلهای آینده مقید بدانند، تصریح کرد: توجه به گویش یزدی، بازیهای محلی و سنتی و آداب معاشرت بومی باید در اولویت اجرایی و رفتاری خانوادهها قرار گیرد.
خامسی تعلل در انتقال فرهنگ بومی به نسل جوان را تهدیدی جدی برای ارزشهای فرهنگی دانست و بیان کرد: فرهنگ یزدی نقش اجتناب ناپذیری در تقویت بنیان خانوادهها ایفا میکند، پس باید آن را قدر دانست و حراست کرد.
این استاد دانشگاه فراگیری فرهنگهای نوظهور را یکی دیگر از چالشهای توسعهای جامعه کنونی عنوان کرد و گفت: باید بدانیم فرهنگ بومی مهمترین ابزار برای توسعه اجتماعی در عصر آشفته حاضر است.
وی با بیان اینکه گسترش شبکههای اجتماعی و فضای مجازی از جمله عوامل تأثیرگذار بر کمرنگ کردن فرهنگهای اصیل و بومی است، اظهار کرد: حفاظت از ارزشهای فرهنگی به همافزایی تمام بخشهای دولتی و خصوصی و تدوین راهبردی منسجم در این خصوص نیاز دارد.
خامسی با اشاره به ضرورت تدوین برنامه منسجم، هدفدار و مشترک با رویکرد همافزایی بین سازمانی در سازمانهای دولتی و غیردولتی، تأکید کرد: متولیان امر باید هرچه سریعتر از نمودهای فرهنگ بومی یزد حراست کرده و از دست خوردگی بیش از پیش این فرهنگ غنی جلوگیری کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه یک سری آداب و رسومهای رایج کشور خاص استان یزد است، اظهار کرد: یزد در بحث آئینهای ازدواج و سوگواری و آداب و رسوم مرتبط با نوروز و یلدا دارای سابقهای کهن ارزشمند است که متأسفانه امروزه به دلیل نبود برنامه فرهنگی مدون و موثر در حال فراموشی است.
به طور مثال برخی از آداب مراسم عروسی یزدیها نظیر «غنجه برون»، «پای انداز و سرانداز»، «قندسابیدن» که هر کدام دارای فلسفهای مشخص است، امروز به دلیل ورود برخی فرهنگهای جدید در حال فراموشی است.
وی با بیان اینکه خوشبختانه در بحث عزاداری تاکنون حراست شایستهای از فرهنگ یزدیها انجام شده است، گفت: حفاظت از ارزشهای فرهنگی وظیفهای همگانی است و به احساس مسئولیت عمومی نیاز دارد.
خامسی مردم محور و خانواده محور بودن را از جمله ویژگیهای موثر و حائز اهمیت فرهنگ و آداب و رسوم یزدیها دانست و بیان کرد: احترام به بزرگان و ریش سفیدان یکی از بارزترین نشانههای فرهنگ یزدی است.
وی با بیان اینکه برنامهریزی نقطه گذاری شده لازمه حراست از فرهنگ و آداب رسوم یزدیهاست خاطرنشان کرد: یکی از جدیترین عوامل پایین بودن آمار ناهنجاریهای اجتماعی و فرهنگی در استان یزد نقش آفرینی ریش سفیدان و بزرگان خانوادهها و محلات بوده است.
این پژوهشگر مطرح یزدی سخت کوشی، قناعت و ساده زیستی را از دیگر مهمترین ویژگی فرهنگ و آداب و رسوم یزدیها دانست و بیان کرد: نهادهای متولی فرهنگی باید با ورود جدیتر به بحث حراست از ارزشهای فرهنگی و بومی، در این خصوص برنامهریزی کنند.
ساماندهی مهاجرین به برنامهریزی کشوری نیاز دارد
محمدعلی طالبی، استاندار یزد هم با بیان اینکه بخشی از آسیبهایی فرهنگی موجود در یزد ناشی از مهاجرت است و این امر حتی مباحث فرهنگی را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
وی افزود: فرهنگ سنتی گذشته یزد به شدت تحت تاثیر مولفههای مهاجرت قرار گرفته و آسیب دیده، اما در کشور هیچ سیاست و برنامهای در مورد ساماندهی مهاجرت وجود ندارد و این امر سبب شده برنامههای یزد نیز به سرانجام مطلوب نرسد.
استاندار یزد در مورد اسکان اتباع خارجی در مهمانشهرها نیز بیان کرد: به واسطه حقی که قانون اساسی برای مهاجران قائل شده، نمیتوانیم سکونت آنها را محدود و ممنوع کنیم، اما شاید بشود با اعمال برخی سیاستها و برنامه ها، مهاجرت را مدیریت کرد.
طالبی تصریح کرد: اگر مطالعه مناسبی در کل کشور صورت بگیرد، به طور دقیق مشخص است که مهاجرتها از کدام نقاط و با چه اهدافی انجام میشود و آنگاه میتوان متناسب با مهاجرتها، برای مدیریت آن برنامه ریزی کرد.
وی تاکید کرد: در حال حاضر در حوزه اتباع خارجی عملا هیچ برنامه و سیاستی وجود ندارد و هر برنامهای هم که به سراغش رفتند، با مشکلاتی مواجه شد که در نهایت چالش برانگیز بود.
استاندار یزد با بیان اینکه مجمع تشخیص مصلحت نظام میتواند سیاستهای کلی در این زمینه تدوین کند، عنوان کرد: اکنون هیچ سیاست، برنامه و قانونی برای اسکان و اشتغال اتباع خارجی وجود ندارد.
طالبی با اشاره به اینکه برای ایجاد مهمانشهرها بودجه نداریم، تصریح کرد: از سوی دیگر سیاستهای سازمانهای جهانی این است که مهاجران در کنار افراد بومی زندگی کنند، زیرا در این صورت آسیب فرهنگی کمتری ایجاد میشود.
وی خاطرنشان کرد: هر کدام از این موارد را که در نظر بگیریم، با سیاستها و برنامههای متناقضی مواجه خواهیم شد که راه را برای ساماندهی صحیح میبنند و چالش ایجاد میکند.
استاندار یزد اظهار کرد: اکنون در استان یزد توان کنترل بیشتر مهاجران خارجی وجود دارد، اما وقتی مواجه با ورود اتباع هستیم و در استانهای دیگر آنگونه که باید با ورود اتباع مقابله نمیشود، بار برخورد با آنها به یزد میرسد.
طالبی تصریح کرد: هر برنامهای را که در استان یزد تشدید کنیم، مواجه با بیبرنامگی بقیه استانها میشویم بنابراین معتقدیم که باید یک برنامه هماهنگ داشته باشیم برای ساماندهی اتباع خارجی داشته باشیم.
وی تاکید کرد: برنامه استانی برای ساماندهی اتباع خارجی در یزد تدوین شده و اگر این حرکت در کل کشور شروع شود، ما آمادگی داریم این طرح را اجرایی کنیم.
طالبی در پایان خاطرنشان کرد: اگر اتباع خارجی کنترل و مدیریت شوند، میتوان از ظرفیت بسیاری از آنها به خوبی بهره گرفت، زیرا بسیاری از آنها از سرمایه و نیروی انسانی مناسب بهرهمند هستند که اگر افسار گسیخته شوند، ساماندهی آنها مشکل است.
با توجه به نظر مسئولان ارشد استان و پژوهشگران حوزه فرهنگی و اجتماعی به نظر میرسد بحث ساماندهی مهاجرین داخلی و خارجی در یزد نیازمند برنامهریزی جدی توسط مسئولان کشوری و ایجاد یک گفتمان مشترک برای مدیریت بهتر و بیشتر این دغدغه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از فارس، تاریخ انتشار: ۲ فروردین ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۴۰۰۰۱۰۲۰۰۰۱۲۰، www.farsnews.ir