شعار سال: رویکرد عمرانی شهرداری مشهد به ویژه در دو سال اخیر باعث کلنگ زنی پروژه‌های عمرانی بسیاری به خصوص در حوزه ترافیک و تقاطع سازی در شهر مشهد شد. پروژه‌هایی که بعضی از آن‌ها به ثمر نرسیده و احتمالا زمان بهره برداری شان، در دوره مدیریت شهری آینده خواهد بود. تاخیر در پروژه‌های شهری تاکنون با انتقاد‌های جدی مواجه بوده است. شاید بیشترین انتقاد‌ها از تاخیر پروژه‌ها مربوط به احداث پارکینگ آزادی بود. پارکینگی که البته حاشیه‌های دیگری هم داشت، از جمله گران تمام شدن پروژه. پروژه‌ای که در زمان شهرداری تقی زاده خامسی کلنگ احداثش زده شد.

اما انتقاد‌ها از تاخیر‌های پروژه‌های شهرداری به این یک مورد ختم نشد، تا جایی که محمدرضا کلایی، شهردار مشهد هفته گذشته در حاشیه مراسم آغاز عملیات اجرایی پروژه چپ گرد غیر همسطح پیامبر اعظم (ص) به بزرگراه آیت ا... هاشمی رفسنجانی در این باره پاسخ داد و گفت: «در برخی از موارد انتقاداتی در خصوص زمان بندی اجرای پروژه‌ها از سوی شهروندان مطرح و گاهی اوقات از تاخیر در زمان بندی‌ها گلایه‌هایی می‌شود، در شرایط رکود اقتصادی، شیوع کرونا و شرایطی که نیروی متخصص کافی نداشتیم و مشاوران ما به اندازه کافی زبده نبودند، شاهد اتفاقات خوبی در حوزه عمرانی بوده ایم. اجرای تعداد زیادی پروژه عمرانی باعث شد که مشاورانی زبده و مسلط به موضوعات و مهندسان جوانی داشته باشیم که در روند اجرای این پروژه‌ها استاد شده اند و می‌توانند در خدمت شهر باشند.»

انتقاد‌ها از تاخیر‌ها و واکنش شهردار در هفته گذشته باعث شد، میزان تاخیر در پروژه‌های اصلی شهرداری را بررسی کنیم. بررسی که البته به عدد و رقم‌های عجیب و غریبی رسید. ۹۰۶ روز تاخیر در ۱۸ پروژه شهری! عددی که به سادگی نمی‌توان از کنار آن گذشت. به خصوص آن که به تازگی احداث دو پروژه دیگر در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته است. در حالی که معمولا انتظار این است که در پایان دوره مدیریت شهری، پروژه جدیدی شروع نشود، اما به تازگی دو پروژه بزرگ دیگر یعنی احداث دوربرگردان غیرهم سطح آزادی به جانباز با زمان اجرای ۳۰۰ روزه و دیگری چپ گرد حاج قربان در بزرگراه پیامبر اعظم (ص) با زمان اجرای ۱۰ ماهه کلید خورده است. اگر چه این پروژه‌ها نیز از مطالبات مردمی بوده‌اند و گره گشای ترافیک در معابر یاده شده هستند، اما این سوال مطرح می‌شود که بهتر است در پایان دوره مدیریت شهری، تمرکز بر اتمام پروژه‌های ناتمام باشد یا کلنگ زنی پروژه‌ای جدید؟ به خصوص آن که شهردار مشهد در بهمن سال گذشته گفته بود: تعریف نشدن پروژه‌های جدید و اهتمام به تکمیل پروژه‌های ناتمام با رعایت صرفه جویی در هزینه‌های عمومی مدیریت شهری و محرک توسعه نواحی کم برخوردار و حاشیه شهر مورد توجه ماست.

شهردار مشهد در اقدامی تحسین برانگیز که شاید خیلی از شهرداران کلان شهر‌ها شانه مسئولیت را از آن خالی کنند، تصمیم گرفت تابلوی روزشمار را بر فراز هر پروژه عمرانی نصب کند تا مردم شاهد و ناظر پیشرفت و تاخیر پروژه‌ها باشند، از سوی دیگر در شرایط رکود اقتصادی ناشی از کرونا و سخت شدن تحریم ها، الحق و الانصاف تامین هزینه‌های مالی پروژه‌های شهرداری نمره درخشانی در کارنامه این دوره مدیریت شهرداری ثبت می‌کند، هر چند نباید از طرح ویژه تهاتر بدهی‌های دولتی چشم پوشی کرد. اقدامی که در سایه تفاهم دولت و تلاش شهردار جوان به ثمر نشست و میلیارد‌ها تومان را به شهر مشهد سرازیر کرد. موفقیت شهرداری در استفاده از ظرفیت بند «و» تبصره ۵ باعث شد، بدهی شهرداری به بانک‌ها تهاتر و شهرداری از لیست سیاه بانک‌ها خارج شود و دیگر مجبور به پرداخت جریمه‌های میلیاردی هم نباشد. اقدامی که معلوم نیست در آینده و با تغییر دولت و مدیریت شهری همچنان پابرجا بماند. عده از کارشناسان شهری بر این باورند که اگر شهرداری این ظرفیت ایجاد شده را به سمت کلان پروژه‌های دیگری از جمله خطوط قطار شهری مشهد سوق می‌داد، فواید بیشتری نصیب شهروندان می‌شد. هر چند که در ظاهر شاید کمتر به چشم آید، چرا که بدون شک با وجود گذشت ۲۱ سال از آغاز احداث خط یک قطار شهری مشهد، شایسته مجاوران و زائران این کلان شهر مذهبی نیست که امروز تنها ۲ خط قطار شهری آن فعال باشد. به خصوص وقتی این موضوع را با خطوط متروی تهران مقایسه می‌کنیم، این تفاوت بیشتر آشکار می‌شود.

از طرف دیگر تعدد پروژه‌های تعریف شده به صورت همزمان که گاه از عهده و امکانات سازمان عمران شهرداری مشهد نیز خارج است، باعث بروز تاخیر‌های چند ماهه و افزایش هزینه از جیب شهر و شهروندان می‌شود. به خصوص با وجود تورم افسارگسیخته وقتی یک پروژه بیش از ۱۰۰ روز تاخیر می‌خورد، قطعا قیمت مواد مصرفی هم افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند. از سوی دیگر وقتی تابلوی روزشمار پروژه‌ها به شمارگان منفی می‌رسد، فشار برای تسریع در به ثمر رساندن پروژه‌ها شدت بیشتری می‌گیرد و این یعنی افزایش مبالغ و پاداش‌ها در قرارداد پیمانکار. بماند که بیم افتتاح پروژه‌های ناقص نیز وجود دارد.

 

 

 

 

اگر چه دوست داشتیم در این گزارش پاسخ‌های شهردار مشهد را هم بشنویم، اما تلاش چندین روزه خبرنگار ما برای گفتگو با محمدرضا کلایی بی نتیجه ماند. پس از آن که کاظمی معاون عمران و حمل و نقل و ترافیک شهرداری نیز در این باره گفتگو نکرد، سراغ اعضای شورای شهر رفتیم. رئیس کمیسیون عمران، حمل و نقل و ترافیک شورای شهر مشهد در واکنش به عدد مجموع تاخیر‌های پروژه‌های شهری می‌گوید: این عدد ما را می‌ترساند، ولی کار ارزشمندی انجام شده است. پیشنهاد می‌کنم متوسط تاخیر در پروژه‌ها را هم بررسی کنید. مسعود ریاضی می‌افزاید: نکته‌ای که در این موضوع وجود دارد این است که تعداد پروژه‌های شهری در این دوره بی سابقه بوده و حتی واژه کم سابقه هم برای آن کم است و زمانی هم که برای اجرای این پروژه‌ها در نظر گرفته شده کم است. اما او با این حال شهردار مشهد را یکی از دلایل به وجود آمدن تاخیر‌ها می‌داند و ادامه می‌دهد: زمان اجرای پروژه‌ها خیلی از اوقات توسط خود شهردار که شهردار جوانی هم هست، تعیین و خیلی کوتاه تعریف شده است. او معاونان و مدیران خود را تحت فشار قرار داد که پروژه‌ها در اسرع وقت انجام شود و زمان‌های تعیین شده همیشه خارج از قاعده‌ای بوده که پیش از این به طور معمول در نظر گرفته می‌شده و از زمان‌های پیشنهادی مشاور هم بیشتر است. این در حالی است که در هر پروژه اگر پیمانکار در اجرا تعجیل کند، بین ۱۰ تا ۱۵ درصد به صورت معمول تشویقی دریافت می‌کند.

رئیس کمیسیون عمران شورای شهر، در پاسخ به این سوال که با توجه به اظهارات قبلی آیا مدت زمان سه ساله‌ای که برای پروژه‌ای مانند ساخت یک سالن ورزشی مثل شهدای تاکسیرانی در نظر گرفته شده کم است؟ توضیح می‌دهد: زمان پروژه‌ها با توجه به اولویت‌های ما، بودجه مصرفی و نیاز‌های روز ما تعیین می‌شود. وقتی می‌خواهیم پل بسازیم و در نهایت سرعت باید این کار انجام شود، مشاور زمان واقعی را که برای ساخت موفق پروژه نیاز است، اعلام می‌کند و با توجه به اضافه کاری و شب کاری و... زمان آن را ۲۴ ماه مشخص می‌کند و می‌گوید امکان کوتاه کردن زمان آن وجود ندارد. وقتی آقای شهردار آن جا می‌گوید، کار ۲۴ ماهه را ۱۲ ماهه تحویل بدهند، یعنی باید یک کار خارق العاده صورت گیرد، اما مثلا در ساخت یک سالن ورزشی شاید این تسریع در پروژه مدنظر نباشد. در خصوص این سالن از نظر من هم زمان در نظر گرفته شده زیاد است و بررسی می‌کنم که چرا این مدت زمان مشخص شده است. وی با این حال می‌گوید: پس اگر نسبت به عرف بسنجیم تاخیری انجام نشده، اما به نسبت انتظارات آقای شهردار تاخیر‌هایی صورت گرفته است و من از مدت زمان پروژه‌ها رضایت دارم.

 

 

 

 

 

محمدرضا حیدری، رئیس شورای شهر مشهد با دفاع از عملکرد عمرانی شهرداری مشهد تصریح می‌کند: تاخیر در پروژه‌های عمرانی طبیعی است. پروژه‌های دولتی را ببینید که بعضی از آن‌ها سه یا چهار سال زمان می‌برد، اما در این مدت شهرداری مشهد در این زمینه رکورد زده است. وی می‌افزاید: احتمالا یکی از رقم‌های بالای این تاخیر‌ها مربوط به پروژه پارکینگ آزادی است که بخش بزرگی از آن به انتقال خطوط شرکت‌های خدماتی مرتبط بوده که این شرکت‌ها حتی زیر بار هزینه‌های انتقال آن هم نرفتند و ما این هزینه سنگین را متحمل شدیم که زمان بر بود. در دور برگردان شهید برونسی و میدان نمایشگاه هم همین شرایط بوده است. حیدری می‌گوید: این پروژه را براساس طرح جامع حمل و نقل کشور و مصوبه شورای همتای استان تصویب کردیم و مطالعات آن نیز قبلا در شورای چهارم انجام شده بود و مصوبه آن شوراست. مابر اساس تکالیف شورا فقط اجرا کردیم، قرارداد ۸۰ میلیاردی آن هم در آن زمان قابل دفاع بود، اما نمی‌دانستیم به این افزایش قیمت‌ها می‌خوریم. رئیس شورای پنجم تاکید می‌کند: مهم‌ترین چالش پروژه‌های دولتی منابع بوده که تخصیص آن را گاهی به سال‌های بعد منتقل می‌کند در حالی که شهرداری هیچ گاه از نظر منابع مالی مشکلی نداشته و بلافاصله با ارائه متمم‌های پروژه، کمبود منابع را جبران می‌کرده است. بخش بزرگی از افزایش هزینه‌ها هم به تعدیل‌ها بازمی گردد، وقتی در ابتدای پروژه پیمانکار قیمت میلگرد را سه هزار و ۵۰۰ تومان اعلام کرده، اما این رقم رسیده به ۱۴ هزار تومان، بودجه همان پروژه ۸۰ میلیارد بوده که ۱۳۰ میلیارد تومان تعدیل خورده است. این تعدیل‌ها همه براساس بخشنامه‌های سازمان برنامه و بودجه است و هیچ ربطی به تاخیر ندارد.

 

حیدری در پاسخ به این سوال که با توجه به تهاتر چهار هزار و ۴۰۰ میلیاردی بدهی‌های بانکی شهرداری که حجم نقدینگی قابل توجهی را در اختیار شهرداری قرار داده، چرا مدیریت شهری به کلان پروژه‌ای مانند توسعه خطوط قطارشهری توجه لازم را نداشته است؟ توضیح می‌دهد: وقتی هر کیلومتر احداث مترو از ۲۵۰ میلیارد تومان به ۷۰۰ میلیارد تومان رسیده ما اگر کل این چهار هزار میلیارد تومان را هم در این بخش هزینه می‌کردیم چقدر کار انجام می‌شد؟ ضمن این که در پروژه مترو بخشی از مشکل کلان شهر‌ها مربوط به ۵۰ درصد حق شهرداری است که کار می‌ماند، اما ما هیچ وقت این مشکل را نداشتیم و پرداختیم، اما مثلا در پروژه خط ۲ قطار شهری دولت اعلام کرده که در سه مرحله بودجه اختصاص داده و پرونده آن را بسته، اما هنوز در آن هزینه می‌شود و در همین پروژه که در انتهای دوره قبل افتتاح شده بود ۴۰۰ میلیارد تومان فقط برای سیستم سیگنالینگ هزینه شده که در ایمنی بسیار مهم است و بدون این سیستم فعالیت می‌کردند. هنوز عملیات خط ۴ مترو شروع نشده، اما برای شروع عملیات ۳۰۰ میلیارد بودجه لازم است، این هزینه را هم دولت پرداخت نکرده و شهرداری پرداخت کرده است. وی تصریح می‌کند: ضمن این که طبق قانون سازمان برنامه و بودجه تا زمانی که عملیات ساخت یک خط مترو در حال اجراست حق نداریم خط دیگری را شروع کنیم، ما زمانی که خط ۲ و ۳ را کار می‌کردیم، حق نداشتیم خط ۴ را شروع کنیم، ببینید با چه ترفند و تکنیک و رویکرد تعاملی مجلس و دولت را قانع کردیم که عملیات خط ۴ آغاز شود.

 

 

 

 

مجتبی بهاروند، رئیس پیشین کمیسیون عمران، حمل و نقل و ترافیک شورای شهر که چندی قبل از عضویت در این کمیسیون نیز استعفا کرد، درباره تاخیر در پروژه‌های شهرداری می‌گوید: پیمانکاران طرح‌ها پیش بینی خود را به کمیسیون تخصصی ارائه می‌دهند و کمیسیون نیز با کار کارشناسی و نظر صاحب نظران مدت زمانی را برای پروژه در نظر می‌گیرد، اما ما بیاییم و بگوییم باید این پروژه حتما هفته دیگر افتتاح شود و زمان را هم اعلام کنیم. این از کیفیت پروژه‌ها کم می‌کند و همین باعث تاخیر می‌شود که آقای شهردار این گونه عمل کرد. مثلا در پارکینگ آزادی چند روز بعد از این که افتتاح شد و بارندگی رخ داد، رفتم و اعلام هم کردم که از سقف آب می‌چکد. این که ما تحت هر شرایطی هوس کنیم که این پروژه شش ماهه به اتمام برسد، مشخص است که کیفیت لازم را نخواهد داشت. خود پیمانکاران به من می‌گفتند که این پروژه ۱۷ ماهه بوده، اما با اصرار شهرداری به ما اعلام شده که باید ۱۲ ماهه تحویل بدهید که این کار‌ها کارشناسی نیست.

بهاروند با اشاره به پروژه خط ۴ قطار شهری گفت: البته در برخی پروژه‌ها که مثل خط ۴ مترو با ترک تشریفات به قرارگاه خاتم الانبیا (ص) داده شد، قرار بود تا آذر این عملیات آغاز شود که این کار انجام نشد و آقای شهردار در صحن طعنه‌ای به ما زد که ما فروردین این پروژه را انجام می‌دهیم تا سیه روی شود هرکه در او غش باشد، اما فروردین تمام شد و اردیبهشت آمد، اما هنوز این کار شروع نشده است و تاخیر دارد. همان موقع ما هزار و ۹۰ میلیارد تومان برای این طرح در نظر گرفتیم، یعنی نظر شورای پنجم این بود که پروژه‌های سوپر کلان را هم اجرایی کند و تاکید کردیم که در کنار قرارگاه با شرکت‌های دیگر هم قراردادی منعقد شود تا کار پیش برود، اما تاکید این بوده که حتما فقط با قرارگاه باشد و فقط آن‌ها می‌توانند کار را انجام بدهند. تاخیر در پروژه صورت گرفته وگرنه در شورا کار درست انجام شده و یکی از نقاط قوت ماست.

برای روشن شدن میزان تاخیر در پروژه‌های عمرانی مشهد، طبق اطلاعات سامانه ناظر، می‌توان گفت پروژه‌های تکمیل شده و در حال احداث شهرداری مشهد در مجموع تاکنون ۹۰۶ روز تاخیر داشته است. در ادامه برخی از این پروژه‌ها آمده است (جدول شماره یک). البته در این گزارش به پروژه هایی، چون دسترسی دوم ایستگاه کوهسنگی، اصلاحات هندسی بولوار بهشت رضا (ع)، احداث مرکز دفن زباله، ساختمان آیتا، تعریض پل پرتوی، تقاطع غیرهمسطح ابوطالب و پروژه‌های دیگری که کمتر از ۱۰ روز تاخیر داشته اند، اشاره‌ای نشده است. همچنین پروژه‌هایی هم در شهر مشهد در حال انجام هستند که به نظر می‌رسد با توجه به مدت زمان اعلام شده از برنامه عقب هستند و میزان پیشرفت فیزیکی آن‌ها نشان می‌دهد که احتمالا در زمان وعده داده شده به بهره برداری نمی‌رسند. (جدول شماره ۲) به پروژه‌های با سررسید طولانی‌تر نیز در این گزارش اشاره‌ای نشده است.

 

 

 

 

شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه خراسان، تاریخ انتشار: ۶ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۷۲۴۰۶۱، www.khorasannews.com