شعار سال: عبدالرضا فرجی راد در تحلیلی درباره این که راهبرد جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با تحولات افغانستان چیست؟ گفت: همان طور که می‌دانید امروز افغانستان با دیروز و روز‌های قبل‌تر تفاوتی نکرده و به نظر بنده دولتی هم در این کشور شکل نگرفته حتی خود طالبان گیج هستند.

وی تصریح کرد: اتفاقی هم که در کابل افتاد برخلاف این که انتظارش را نداشتند یکدفعه همه چیز فرو پاشید و در حال حاضر در یک سر درگمی به سر می‌برند لذا باید توجه داشت که ایران در این مقطع چه کاری را باید انجام دهد.

این استاد دانشگاه افزود: اولین نکته این است که ایران باید صبر کند تا ببیند در افغانستان چه اتفاقی در روز‌های آتی می‌افتد و شناخت کافی از وضعیت پیدا کند، اکنون شناخت وجود ندارد، بنابراین ایران باید سکوت خبری خودش را حفظ کند، البته نه به این معنا که فعالیت‌های غیر دیپلماتیک خود را متوقف کند.

اقدام خوب ایران در تماس با کرزای، عبدالله عبدالله و احمد مسعود

فرجی راد یادآور شد: اقدامی که آقای طاهریان نماینده ایران در تماس تلفنی با آقایان کرزای، عبدالله عبدالله و احمد مسعود داشت، کار خوبی بود؛ این اقدام دو ویژگی داشت اولا به کشور‌های همسایه و خود طالبان نشان داد که ایران بیکار نیست، فعال است، ثانیا متوجه شد که نظرات این اشخاص چیست و آن‌ها در چه وضعیتی به سر می‌برند.

سفیر سابق کشورمان در نروژ همچنین در ادامه بیان کرد: نکته دومی که باید به آن پرداخت این است که ایران باید بر روی مساله دولت فراگیر تاکید داشته باشد و طالبان بداند که ایران نسبت به این مساله حساس است و اگر طالبان وقت صرف می‌کنند تا جامعه جهانی را فریب دهند و مصاحبه کنند که ما از همه گروه‌ها استفاده می‌کنیم، بدانند که همه جهان نسبت به این مسائل حساس هستند و حتما باید طالبان یک دولت فراگیر را تشکیل دهند.

تشکیل دولت فراگیر، ثبات سیاسی را تحقق می‌بخشد

وی با طرح این پرسش که چرا باید دولت فراگیر تشکیل شود؟ ادامه داد:، چون دولت فراگیر ثبات سیاسی را تحقق می‌بخشد، افغانستان و جنگی که سالهاست ادامه دارد پایان می‌یابد، اگر دولت فراگیر شکل نگیرد در افغانستان نوعی از نزاع و انتقام شروع شده و گسترش می‌یابد.

این دیپلمات پیشین کشورمان یادآور شد: عملیاتی که داعش در فرودگاه کابل انجام داد نوعی خودنمایی بود که در مقابل طالبان انجام دهد و بگوید حالا که شما حکومت را به دست گرفتید ما هم هستیم. اخیرا نیز یکی از فرماندهان داعش که ۶۰۰ نیرو را تحت اختیار دارد طی مصاحبه‌ای اعلام کرده که آن‌ها نیز از این به بعد خود را نشان می‌دهند و به دنبال اهداف خودشان هستند.

اگر طالبان حکومت فراگیر تشکیل ندهند، برای امنیت ما مشکل ایجاد می‌کند

فرجی راد همچنین خاطرنشان کرد: اگر طالبان نخواهند حکومت فراگیر را شکل دهند، طبیعتا می‌تواند برای امنیت ما مشکل ایجاد کند و اگر گروه‌های تروریستی بتوانند جان بگیرند و از کشور‌های ثروتمند عرب و... کمک بگیرند قطعا نیرو‌های غربی هم نفوذ می‌کنند و برای امنیت ما خیلی خطرناک است، با گفتگو‌هایی که قبل از تشکیل دولت باید داشته باشیم باید نسبت به این گروه‌های تروریستی به طالبان متذکر شویم که این‌ها در درجه اول خطر برای خود آن‌ها هستند.

با چین، روسیه، آسیای مرکزی و حتی اروپا در مساله افغانستان هماهنگ باشیم

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه در ادامه در ارتباط با سومین مساله‌ای که ایران به عنوان راهبرد باید مد نظر داشته باشد، گفت: دولت سیزدهم تازه کار خود را آغاز کرده و هنوز فعالیت‌های دیپلماتیک خودش را شروع نکرده، اما لازم است ما هماهنگی‌های خودمان را با چین، روسیه و کشور‌های آسیای مرکزی دیگر و همچنین تاجیکستان و ازبکستان داشته باشیم، ضمن این که با اروپایی‌ها هم هماهنگی‌هایی را به عمل آوریم اگر چه در داخل دولت جدید تمایلی وجود ندارد تا گفتگو‌هایی در رابطه با افغانستان با اروپا انجام شود، به هر حال در راستای سیاست کار با شرق لازم است با چین و روسیه هماهنگی‌هایی را داشته باشیم.

پیشنهاد نشست ۶ جانبه از سوی ایران در مورد افعانستان

وی ابراز عقیده کرد که تلاش‌هایی باید صورت گیرد، نشست‌هایی باید برگزار شود. وزیر خارجه جدید ما برای نشست ۶ جانبه اعلام آمادگی کرده که به جای نشستی که روس‌ها می‌خواهند انجام بدهند، البته روس‌ها برای شرکت ایران در نشست ابراز تمایل کردند، اما ایران، چون آمریکایی‌ها هستند پاسخ مناسبی نشان نداده اند.

این کارشناس مسائل بین الملل خاطرنشان کرد: تصور می‌کنم که نباید نسبت به این مسائل مقداری کوتاهی کنیم، نشست عمومی است نماینده‌ای از آمریکا و یا نماینده‌ای هم از اروپا شرکت دارند، معتقدم که ما باید فعال عمل کنیم. از این جهت هم ایران در مقابل نشست ۶ جانبه در تهران را مطرح کرده که پاکستانی‌ها هم باشند.

این استاد دانشگاه گفت: البته معتقدم که قضایای افغانستان و پاکستان تا حدود زیادی مجزا است از آن چیزی که ما می‌توانیم با روس ها، چینی‌ها و آسیای مرکزی‌ها صحبت کنیم، ضمن این که با پاکستان هم حتما باید صحبت کنیم، اما بیشتر مذاکرات دو جانبه، چون ایران و پاکستان دو همسایه قوی افغانستان هستند. هر کدام منافعی دارند، منافع مان بیشتر امنیتی، اقتصادی و فرهنگی است و منافع پاکستان بیشتر استراتژیک، ژئوپلیتیک و اقتصادی است هر چند که به مسائل امنیتی هم توجه دارند.

دیپلماسی طالبان را بیرون از مرز‌های افغانستان، پاکستانی‌ها پیش می‌برند

وی تصریح کرد: پاکستانی‌ها در ارتباط با رقبا دارند کار می‌کنند، هزینه زیادی را انجام می‌دهند، در واقع الان دیپلماسی طالبان را در بیرون از مرز‌های افغانستان، پاکستانی‌ها دارند به پیش می‌برند و تلاش می‌کنند طالبان از طریق جامعه جهانی به رسمیت شناخته شوند، ولی خودشان نمی‌خواهند ابتدا این کار را کنند، چون ۲۰ سال پیش این اشتباه را با سعودی‌ها و اماراتی‌ها کردند که در واقع آن را یک نوع شکست تلقی می‌کنند از آن تجربه استفاده کنند.

فرجی راد خاطر نشان کرد: ما یکسری شروط برای خودمان در به رسمیت شناختن طالبان داریم که آن شروط را پاکستانی‌ها نمی‌توانند داشته باشند، آن‌ها هر لحظه می‌توانند طالبان را به رسمیت بشناسند و اگر تاکنون این کار را نکردند می‌خواهند جامعه جهانی اول به رسمیت بشناسد، اگر پاکستان به رسمیت بشناسد بعد از آن قطر، امارات و عربستان نیز به رسمیت می‌شناسند. چون نوعی هماهنگی بین این‌ها وجود دارد و طبیعتا ذهنیت جامعه جهانی می‌رود به سمت اتفاقات ۲۰ سال پیش که مگر همین‌ها نبودند که ۱۱ سپتامبر را به وجود آوردند و این کشور‌ها نیستند که به تروریست‌ها کمک می‌کنند.

پاکستانی‌ها اکنون نقش بازوی دیپلماتیک طالبان را بازی می‌کنند

این دیپلمات پیشین کشورمان گفت: هر چند که اسم این کشور‌ها متحدین آمریکا است، بله متحد هستند از این طریق که سودش را از این اتحاد غربی‌ها می‌برند، اما از دیدگاه امنیتی این‌ها با هم متحد نیستند و طبیعتا در خیلی جا‌ها با هم اختلاف نظر دارند، بنابراین پاکستانی‌ها اکنون نقش بازوی دیپلماتیک طالبان را بازی می‌کنند.

وی در بخش دیگری از این گفتگو یادآور شد: نکته دیگر این است که ایران بیشتر تمرکز را بر روی حزب وحدت و آقای مزاری گذاشت و می‌دانید نماد مزاری را طالبان در بامیان از بین بردند، اما بنده معتقدم ایران باید با همه گروه‌ها کار کند که دو امتیاز برایش دارد، نخست این که نفوذش بیشتر می‌شود البته منظورم این نیست که سلاح دهیم و یا کمک مادی کنیم، نه نظرات شان را بشنویم و به حساب آوریم، مردم افغانستان هم می‌فهمند و اکثریت جامعه شهرنشین با طالبان مخالف هستند.

ارتباط مان را با گروه‌های مختلف افغانستان حفظ کنیم

سفیر سابق کشورمان در نروژ تصریح کرد: حتی با گروه‌هایی که زاویه داریم نیز گفتگو کنیم، حکمتیار زمانی در سیستان و بلوچستان بود، بعد با قهر رفت، اکنون ادعایی دارد و با ما بد است برخی مواقع مصاحبه‌هایی داشت و به ایران تیکه می‌انداخت، طبیعتا دنیای سیاست و دیپلماسی متغیر است باید اول با واسطه و بعد مستقیم با حکمتیار هم در تماس باشیم، حکمتیار در داخل افغانستان نیرو دارد و همان طور که به کرزای و عبدالله نزدیک شده ما هم به همان میزان باید جلو برویم، غیر از احمد مسعود که باید ارتباط داشته باشیم، با ژنرال دوستم و پسرش، اسماعیل خان، عبدالله عبدالله، مجاهدین و حکمتیار و گروه‌های مختلفی که در افعانستان فعال هستند ارتباط مان را باید حفظ کنیم، ضمن این که باید ارتباطات مان را با مدیریت کابل و طالبان هم داشته باشیم.

این دیپلمات پیشین کشورمان اظهار داشت: بالاخره اکنون ما موضعی گرفتیم که این موضع تاکنون مورد رضایت طالبان است، یعنی در راس آن‌ها ۳ یا ۴ گروه هم راضی هستند، ممکن است یکی از آن‌ها مانند گروه حقانی نسبت به ایران حساس‌تر باشند، اما با همه باید ارتباط داشته باشیم و فعالیت‌های توجیهی را انجام داده و بگوییم دنیا عوض شده است.

اروپا نگران مهاجرت افغان‌ها است /همپای پاکستانی‌ها کار کنیم

فرجی راد با بیان این که فعالیت ما یک مقدار کم است و باید همپای پاکستانی‌ها که در داخل و بیرون افغانستان کار می‌کنند، ما هم کار کنیم با قطر، ترکیه، حتی امارات و عربستان و گوشزد کنیم که شرایط، شرایط متفاوتی است، گفت: بعضی کشور‌های ناتو مثل ایتالیا، اسپانیا و نروژ در افغانستان نیرو داشتند، فعال بودند اکنون نیروهایشان را خارج کردند، اما توجهشان را که از افغانستان خارج نمی‌کنند با این کشور‌ها ارتباط خوبی داریم، خانم مرکل صدراعظم آلمان هم پیشنهاد کرده برای مهاجرینی که به ایران وارد می‌شوند، کمک می‌کند آن‌ها نگران مهاجرت به اروپا هستند، ترکیه هم که در حال به عهده گرفتن کنترل فرودگاه کابل است.

کمیته‌ای به نام «کمیته راهبردی افغانستان» در دستگاه دیپلماسی تشکیل شود

این دیپلمات پیشین کشورمان پیشنهاد کرد: ما باید کمیته‌ای در دستگاه دیپلماسی تحت عنوان کمیته راهبردی افغانستان ایجاد و راه اندازی کنیم، البته در وزارت خارجه بخشی وجود دارد که بیشتر حالت کمک کننده داشته و کمک‌ها وفعالیت‌های خدماتی انجام می‌دهد، اما معتقدم کمیته‌ای باید تشکیل شود تا همه مسائل سیاسی، ژئوپلیتیکی، تروریستی، مالی، فرهنگی و... را تحت نظر بگیرد و اگر لازم است با کشور‌هایی که نام برده شد رفت و آمد داشته باشیم، از اروپا بگیر تا قطر و امارات و.

مساله افغانستان مهم است، دنیا به آن توجه دارد

وی تاکید کرد: امروز، مساله افغانستان خیلی مهم است و دنیا به آن توجه دارد، نسل جدیدی در افغانستان رشد کرده اند که بسیاری از آن‌ها تحصیل کرده اند، از کمک مالی کشور‌های غربی هم استفاده کردند، با فیلم، آی تی، سینما، هنر، نقاشی و. آشنا شده اند، این نیرو‌ها با توجه به این که بیشتر در مناطق فارس زبانان هستند برای ایران اهمیت خاصی باید داشته باشند چه آن‌ها که مهاجرت کردند به کشور‌های اروپایی یا کشور‌های عربی و چه آن‌هایی که داخل افغانستان هستند.

این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: این نکته بسیار مهمی است باید با نیروی جوان چند میلیونی زن و مرد در تماس باشیم، تعدادی از دانشگاه‌های ما گفتند که بورسیه اعطا می‌کنند لذا دستگاه دیپلماسی با وزارت علوم جلسه داشته باشد، مسئولان مربوطه هم اعلام کرده بودند بیش از یک میلیون صندلی خالی در دانشگاه‌ها داریم طبیعتا می‌توانند از طریق بورس یا بدون شهریه دانشجو پذیرش کنند.

ایران پایه کار اقتصادی و تجاری با افغانستان فراهم کند

این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه این گفتگو با تاکید براینکه ایران باید پایه یک کار اقتصادی و تجاری با افغانستان فراهم کند، گفت: اینگونه نیست که پاکستان بیاید مرز‌ها را باز کند و مناطقی که ما از نظر اقتصادی پوشش می‌دادیم تحت کنترل بگیرد، در دوره قبل هم این اتفاق افتاد، ولی نه کامل، پاکستانی‌ها در بازار‌های کابل و شمال این کشور نفوذ داشتند و ایران بیشتر در غرب افغانستان فعال بود، ما باید این ۳ میلیارد دلار روابط تجاری که با افغانستان داشتیم و برای طالبان به عنوان کار اقتصادی تعریف کنیم.

سرمایه گذاری استراتژیک و دراز مدت اقتصادی در افغانستان انجام دهیم

وی ادامه داد: بعد از آن باید بیاییم کار‌های استراتژیک و دراز مدت اقتصادی با افغانستان انجام دهیم، طالبان رسما اعلام کردند که از هر سرمایه گذاری اقتصادی استقبال می‌کنند، دولت ما باید روی یکسری سرمایه گذاری که منفعت دارد در افغانستان سرمایه گذاری کند به ویژه مناطق غربی و شمالی کشور و حتی حوزه پیرامونی کابل، منطقه شرق و جنوب حوزه نفوذ پاکستان است ما باید این را هم در نظر داشته باشیم.

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: باید سرمایه گذاری را در بخش‌هایی انجام دهیم که برای ما منفعت دارد، در واقع هم سودش را افغان‌ها ببرند که اشتغالزایی شود هم قیمت کالا ارزان‌تر باشد به عنوان مثال یکسری از تولیدات اتومبیل سازی و قطعه سازی را می‌توانیم با احداث کارخانه در شهر‌های افعانستان پی گیری کنیم. حتی می‌توان دانشگاه‌هایی را به صورت خصوصی در دوره طالبان تاسیس کرد در دوره غنی اجازه نمی‌دادند تمایل شان دانشگاه‌های غربی بود که استقبال هم شد.

فرجی راد یادآور شد: ایران امکانات و تولیداتی دارد که می‌تواند به افغانستان کمک کند علاوه بر این بخش نیمه دولتی می‌تواند در حوزه تولید وارد کار شود و یا حتی آستان قدس با سرمایه‌ای که دارد در حوزه‌هایی مانند کشاورزی سرمایه گذاری کند و در مناطقی با اجاره زمین و کارگران افغان محصولات استراتژیک را تولید کند این‌ها اقدامات گسترده‌ای است که می‌توانیم با افغانستان امروز انجام دهیم.

تلاش کنیم افغانستان با ثبات و با مشارکت گروه‌ها شکل بگیرد

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه با تاکید بر این که باید فعالیت هایمان را بیشتر کنیم، گفت: اخباری که منتشر می‌کنیم نباید یک طرفه باشد، باید واقعی باشد، آنچه واقعیت در رابطه با طالبان یا مخالفین می‌گذرد باید منعکس شود، نباید حمایت خاص از طالبان یا احمد مسعود و هر جریان دیگری باشد، اکنون باید وضعیت همگرایی داشته باشیم، این تلاش‌ها را می‌کنیم که افغانستان جامع، با ثبات و با مشارکت گروه‌هایی که برای خود وزنی در داخل افغانستان دارند، شکل بگیرد.

وی خاطرنشان کرد: به نوعی با احترام به طالبان بفهمانیم از چیزی نمی‌ترسیم خواهان ثبات افغانستان هستیم شما با هر ترفندی بوده پیروز میدان هستید، اما این پیروز میدان نمی‌تواند یک طرفه باشد، اگر امنیت ما و دوستان ما و یا فارس زبانان و شیعیان مانند قبل مورد تهاجم قرار بگیرد کلاه مان در هم می‌رود و در روابط مان مشکل ایجاد می‌شود، اگر مشکلات تداوم یابد ثبات افغانستان نمی‌تواند شکل بگیرد.

اگر منافع ما را نادیده بگیرید، منافع شما را نادیده می‌گیریم

این دیپلمات پیشین کشورمان تصریح کرد: نمی‌گویم علنی کنیم و یا مستقیم بگوییم، اما وقتی آدم مذاکره می‌کند حرف‌های خوبش را می‌زند، به طور غیر مستقیم در دیپلماسی به طرف بفهمانیم شما نمی‌توانی ما را نادیده بگیری. ایران مهم است، اهمیت استراتژیک دارد فکر نکنید همه نیاز‌های تان را از آسیای مرکزی تامین می‌کنید طبیعتا ما هزینه‌هایی برای افغانستان کردیم مانند چابهار، اگر بخواهید منافع ما را در نظر نگیرید ما هم منافع شما را در نظر نمی‌گیریم ما شروع کننده بازی نخواهیم بود ما کمک می‌کنیم به یک افغانستان با ثبات تا همه گروه‌های قومی و مذهبی در آرامش به سر ببرند، اما اگر بخواهید نادیده بگیرید ما هم نادیده می‌گیریم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۹ شهریور ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۴۰۰۰۶۰۹۰۶۲۳۱، www.isna.ir