شعار سال:چندی پیش گزارشی از برگشت بیش از ۵ میلیارد تومن از بودجه اداره کل میراث فرهنگی منتشر شد که موجب بهت و حیرت بسیاری از هم استانی ها و به ویژه فعالین حوزه میراث فرهنگی شد. شاید برگشت چنین بودجه هایی تنها منحصر به این اداره نبوده و مشابه این نوع سوءمدیریت در سایر اداره ها و سازمان ها نیز وجود داشته که در سایه پنهان کاری و عدم اطلاع رسانی، رسانه ای نشده است. برگشت چنین بودجه هایی شاید در مقایسه با بودجه با سایر ادرات و نهادهای دولتی چندان بزرگ به نظر نرسد اما با کمی دقت در بودجه سالانه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و نیز بودجه قطره چکانی اختصاص داده شده به اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، متوجه خواهیم شد که درصد قابل توجهی از این اعتبارات برگشت داده شده است.

در همین زمینه مصاحبه ای با یکی از فعالین و متخصصین حوزه میراث فرهنگی انجام شده است.

ذبیح الله مسعودی نیا دکتری باستان شناسی و پژوهشگر این حوزه ضمن عنوات ضعف های سازمان مربوطه جزئیات تازه ای از برگشت اعتبارات در حوزه میراث فرهنگی را تشریح کردند و با ارائه اسناد و مدارک از اهمال کاری و تضییع اموال دولتی توسط مدیران اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و… پرده برداشت.

وی با اشاره به انتساب مدیران سیاسی، غیرمتخصص و مدیریت ضعیف در راس این اداره کل، وضعیت بناها و محوطه های تاریخی استان را نگران کننده دانست و گفت: متاسفانه طی دهه های اخیر انتساب مدیران سیاسی و غیر متخصص و مدیریت ضعیف این مدیران موجب ایجاد نابسامانی و آشفتگی های فراوانی حداقل در حوزه میراث فرهنگی شده است. بررسی عملکرد سالانه اداره کل میراث فرهنگی و نیز رجوع به گزارش های منتشر شده قبل و بعد از تبدیل به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به خوبی این وضعیت را به نمایش می گذارد. درحال حاضر بسیاری از بناها و محوطه های تاریخی استان نیازمند رسیدگی فوری( مرمت اضراری و تعیین عرصه و حریم) هستند و در دسترس ترین بهانه برای مدیران میراث فرهنگی همواره عدم وجود اعتبار کافی بوده است. این درحالی است که افشاگری اخیر در رسانه های استان در مورد برگشت حجم بزرگی از اعتبارات این اداره کل در سال مالی گذشته نشان می دهد عامل عمده در ایجاد وضعیت نامطلوب کنونی در حوزه میراث فرهنگی، سومدیریت، کمبود تخصص و برنامه ریزی بسیار ضعیف مدیران است.

در سال های اخیر به رغم هشدار فعالین و دلسوزان میراث فرهنگی، تعداد از بناهای تاریخی استان که در اثر فرسایش طبیعی دچار فرسودگی بودند، با شروع فصل بارش و تنها در اثر بارندگی تخریب و یا کاملا نابود شده اند. در حالی که با رسیدگی و اختصاص اعتباری اندک می توانستیم این آثار را از خطر تخریب و نابودی نجات دهیم. تعداد بسیار بیشتری از بناها و محوطه های تاریخی استان در اثر فعالیت های انسانی( کاوش های غیرمجاز، فعالیت های عمرانی و …) و به دلیل کم توجهی، عدم تخصص و اراده کافی و نیز نبود برنامه ریزی های راهبردی جهت حفظ و حراست از آنها، دچار آسیب های جدی و نابودی شده است.
 
مهمترین محوطه استان که به رغم اهمیت و جایگاه ویژه در سطح کشور از این تخریب ها ( طبیعی و انسانی) بی نصیب نمانده، شهر تاریخی دهدشت است. متاسفانه تا به امروز این شهر تاریخی فاقد طرح عرصه و حریم مصوب بوده و همین امر موجب دست اندازی سودجویان ، شهروندان ناآگاه و بعضا نهادها و سازمانها به عرصه و حریم آن شده است. در سال ۹۹ معاونت میراث فرهنگی پروژه ای را برای این شهر تعریف نمود که یکی از اهداف آن تعیین عرصه و حریم شهر تاریخی دهدشت بود. یکی از شروط عجیب جهت شرکت در مناقصه این پروژه، داشتن رتبه در زمینه معماری و شهرسازی بود. این درحالی است که طبق قوانین و بخش نامه های میراث فرهنگی تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه های باستانی، تنها توسط باستان شناسی مجرب و واجد شرایط لازم و تنها از طریق گمانه زنی امکان پذیر است. به رغم هشدارها و گوش زد کردن این بخش نامه ها توسط فعالین حوزه میراث فرهنگی به کارشناسان و مدیران اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پروژه مذکور در سامانه ستاد دولت بار گذاری شد ( سامانه مناقصات) و شرکتی با گرید شهرسازی و معماری(که به گفته مدیران این اداره کل در اصفهان فعالیت داشته) برنده این مناقصه شد. شرکت مذکور که اطلاعی از میزان قرارداد انعقادی آن با میراث فرهنگی در دست نیست، پروژه مذکور را به انجام رساند و مسولین میراث فرهنگی با هدف مصوب نمودن عرصه و حریم مشخص شده توسط شرکت برنده مناقصه، اسناد و اطلاعات موجود را به کمیته تخصصی ثبت و حریم آثار وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارسال می نمایند. همانطور که قابل پیش بینی بود طرح عرصه و حریم مشخص شده به دلیل مغایرت با بخش نامه ها و آیین نامه های مربوط به تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه های تاریخی(که در بالا با آن اشاره شده) رد شد. رد شدن طرح تهیه شده توسط کمیته ثبت آثار و حرایم به رغم هشدارهای لازم از طرف فعالین و متخصصین میراث فرهنگی، موجب شد تا این پروژه نه تنها خروجی و برون دادی برای شهر تاریخی دهدشت نداشته باشد، بلکه با اهمال و عدم آگاهی و آشنایی مدیران میراث فرهنگی نسبت به بخش نامه ها و آیین نامه های میراث فرهنگی میزان نامشخصی از اموال دولتی و اعتبارات شهر دهدشت تضیع شده و از بین برود. تضیع اموال دولتی با اهمال و ندانم کاری در چنین شرایط سخت اقتصادی که مردم کشورمان با آن دست و پنجه نرم می کنند و بسیاری از مواریث فرهنگی یمان به شدت نیازمند رسیدگی هستند، به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست. وجود ساختاری غیرپاسخگو وعدم شفاف سازی پروژه های انجام گرفته موجب شده که ابعاد کامل بسیاری از این پروژه ها ناشناخته باقی بماند. با این وجود به دلیل پاره ای اتفاقات که در ادامه به آنها اشاره می شود بنده در جریان کلیات این پروژه و تضیع مقدار نامشخصی از اموال دولتی در آن هستم.

پس از رد طرح عرصه و حریم تهیه شده توسط شرکت شهرسازی و معماری در اداره ثبت آثار و ثبت حریم وزارت میراث فرهنگی، مسولین میراث فرهنگی استان که از این اتفاق جا خورده و به شدت تحت فشار قرار داشتند از بنده درخواست کردند تا به صورت اضطراری پروپزالی تهیه کرده و مجوز گمانه زنی با هدف تعیین عرصه و پیشنهاد حریم شهر تاریخی را اخذ نمایم. با توجه به رسالت و تعهد و نیز شناختی که نسبت به شهر داشتم، پروپزال آن را آماده کرده و پس از ضمیمه نمودن نامه تامین اعتبار پروژه توسط اداره کل میراث فرهنگی استان، به پژوهشکده باستان شناسی ارسال شد. در تاریخ ۱۴۰۰/۳/۳۱ مجوز گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم شهر تاریخی دهدشت به شماره ۴۰۰۱۰۱۷۲۳ صادر شد. تغییر و تحولات مربوط به تحویل دولت موجب شد تا سال مالی تا پایان شهریور تمدید شود. بنابراین یک فرصت تقریبا ۳ ماه وجود داشت تا با تخصیص اعتبار و انعقاد قرارداد، پروژه تعیین عرصه و حریم این شهر انجام گیرد. اما متاسفانه به رغم پیگیری های روزانه بنده، مسولین میراث فرهنگی استان به دلیل عدم هماهنگی درون اداری و هر روز به بهانه های مختلف از انعقاد قرار داد طفره رفته ودر تاریخ ۱۴۰۰/۵/۱۱ طی نامه ای عدم تامین اعتبار و عدم امکان قرار داد به پژوهشکده باستان شناسی ارسال نمودند. به رغم اینکه مسولین میراث فرهنگی استان در جریان این حجم عظیم از اعتبارات در خطر برگشت خوردن بودند.

در اواسط شهریور ماه معاونت میراث فرهنگی استان با خواهش و اصرار و مطرح نمودن اینکه اعتبار پروژه کاملا آماده شده و تنها نیازمند کسب مجوز گمانه زنی جهت انعقاد قرار داد هستیم، بار دیگر خواهان همکاری این جانب و کسب مجوز مجدد از پژوهشکده باستان شناسی شدند. بنابراین در تاریخ ۱۴۰۰/۶/۲ نامه تامین اعتبار دیگری توسط میراث فرهنگی استان برای پژوهشکده باستان شناسی ارسال شد. در تاریخ ۱۴۰۰/۷/۳پژوهشکده باستان شناسی با ارسال نامه به شماره ۴۰۰۳۳۴۵۸ موافقت خود جهت گمانه زنی اعلام نمود. ابن بار نیز با وجود اعتبار مجوز تا تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۷ و پیگیری های روزانه، مسولین میراث فرهنگی استان هر روز به بهانه های مختلفی چون جلسه گرفتن و ایجاد هماهنگی و … هیچ گونه اقدام عملی صورت ندادند تا در نهایت مهلت مجوز دوم نیز به پایان رسید.
 
این تجربه پرفراز و نشیب نمونه عینی و آیینه تمام نما از سومدیریت عمیق، عدم تخصص و برنامه ریزی در بدنه میراث فرهنگی است و همانطور که ذکر شد، نه تنها موجب برگشت اعتبارات بلکه تضییع و هدر رفتن مبالغ زیادی از بودجه ناچیز و قطره چکانی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شده است. انعکاس این نحوه مدیریت و نابسامانی در اداره کل میراث فرهنگی را به وضوح می توان در وضعیت اسفبار آثار، بناها و محوطه های تاریخی استانمان مشاهده نمود.

بدیهی است که با وجود چنین مدیریت ضعیفی نمی توان کمترین انتظاری برای آغاز فعالیت های پژوهشی باستان شناسی در استان را داشته باشیم. عدم تجربه چنین پروژه های در استان نه تنها موجب ناشناخته مانده مواریث فرهنگیمان شده بلکه باعث شده تا در صورت اعزام هیات های تحقیقاتی از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی، اتفاقات تلخ و برخوردهای ناشایستی مانند آنچه چند وقت پیش با هیات آلمانی شد پیش بیاید. اتفاق ناخوشایندی که نه تنها موجب ناراحتی و تاسف همه فرهنگ دوستان را فراهم آورد بلکه ظلم بزرگی به تاریخ و فرهنگ و تمدن استان و کشور عزیزمان ایران شد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی افتوخبر  ، تاریخ انتشار:   6 آذر 1400، کدخبر:81975 ،www.aftokhabar.ir