شعار سال:متاسفانه امروز و با شدت و غلظت بیشتر می توان همان ادعا را مطرح نمود و شاید ضروری باشد در آستانه حضور هیئت دولت در گیلان به این موضوع پرداخته شود.

اما چرا خشک شدن تالاب انزلی مهمترین چالش استان گیلان است؟

از وجوه مختلف می توان به این مسئله پرداخت.

یکی از این وجوه، نگاه به جایگاه ویژه تالاب ها و همچنین تالاب انزلی بعنوان یک بوم سازگان با ارزش و خاص است که به آن ارزشی فرا ملی می دهد .

وجه دیگر، بررسی آثار و تبعات ناشی از مرگ یک تالاب است که چه تاثیرات اجتماعی ، اقتصادی ، محیط زیستی در بر دارد و به عبارتی صحیح تر با مرگ تالاب چه داشته هایی از دست می رود و چه بحرانهایی به جوامع ساکن در حاشیه ، حوضه و حتی خارج از حوضه هجوم می آورد.

اما آنچه در این نوشته به آن خواهم پرداخت، نگاهی خاص به پدیده تالاب و بطور مشخص تالاب انزلی است از این منظر که خشک شدن تالاب بعنوان یک موضوع کلی چه موضوعات و معضلات متنوعی را در دل دارد؟

وقتی از خشکی تالاب انزلی می گوییم در واقع:

- از سالها بی توجهی به ایجاد تاسیسات فاضلاب شهری بویژه در دو شهر بزرگ استان که بالغ بر سی درصد جمعیت استان را پوشش می دهند،

- از چهل و اندی سال قصور در ساخت تصفیه خانه فاضلاب شهر صنعتی رشت،

- از سی و اندی سال قصور در چاره اندیشی برای معضل دپوی پسماند در سراوان،

- از دهه ها بی برنامگی در بحث مدیریت پسماند از تولید و تفکیک گرفته تا جمع آوری و دفع بهداشتی و کنترل شیرابه در انزلی و سایر شهرها و روستاهای حوضه آبخیز تالاب که حدود سی درصد مساحت استان را تشکیل می دهد،

- از دهه ها بی توجهی به حفاظت از جنگل ها و مراتع و نابودی آنها در اثر جنگل تراشی و چرای بی رویه دام،

- از دهه ها برداشت بی رویه شن و ماسه در بستر و حریم رودخانه ها،

- از دهه ها بی توجهی به فنون آبخیزداری و مهندسی رودخانه،

- از دهه ها توسعه بی رویه کشاورزی و دامداری،

- از دهه ها بی توجهی به روش های نوین و کم مصرف آبیاری،

- از دهه ها استفاده از بدترین نوع کود و سم و بی توجهی به روش های بیولوژیک،

- از دهه ها بی توجهی به پساب فضولات دامی در دام داری ها اعم از سنتی و صنعتی،

- از دهه ها بی توجهی به زمین خواری و تغییر کاربری از بالاترین نقاط رشته کوه های البرز تا کوهپایه و دشت و جلگه و حریم و بستر تالاب،

- از دهه ها بی توجهی به ایجاد اشتغال روستایی و رشوه دادن آب و خاک به روستاییان جهت امرار معاش،

- از دهه ها بی توجهی به ایجاد اشتغال جایگزین در روستاهای حاشیه تالاب برای ذینفعان،

- از عدم ارزیابی محیط زیستی برای پروژه ها و اجرای پروژه های بدون مجوز اما آسیب زا و مخرب،

- از دهه ها گسترش بی رویه برداشت آب در حوضه و حتی در حریم و بستر تالاب،

- از بارها غفلت در خصوص ورود گونه های مهاجم غیر بومی،

- از سالها بی برنامه گی و کوتاهی در مبارزه با گونه های مهاجم غیر بومی،

- از سالها اجرای پروژه های بدون مطالعه و فاقد نتیجه در عرصه و حریم تالاب،

- از سالها عدم مطالعه و پایش دقیق در زمینه های مختلف از زمین شناسی تا مهندسی آب و اقلیم و ...

- از سالها بی توجهی به مسائل هیدرو پلتیک و رایزنی سازنده با همسایگان حاشیه کاسپین بویژه با روسیه،

- از دهه ها بی توجهی و بی برنامگی در توسعه خردمندانه پتانسیلهای حمل و نقل دریایی

- از دهه ها غفلت از گردشگری سازگار با محیط زیست،

- از دهه ها برداشت بی رویه از طریق صید آبزیان و شکار پرندگان،

- از دهه ها مداخله در چرخه زیستی تالاب،

- از ناتوانی در برنامه ریزی صحیح و نظارت بر فعالیت ذینفعان اعم از مردم و نهادهای دولتی و حکومتی،

- از دهه ها بی برنامگی برای کنترل فرسایش خاک و ناتوانی در کنترل و مدیریت تالاب،

- از دهه ها بی توجهی به فاضلابهای صنعتی و بیمارستانی،

- از دهه ها بی توجهی به پژوهشهای مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی و پژوهشی،
سخن می گوییم.

همانگونه که ملاحظه می شود همه یا بخشی از این مشکلات را در تمامی استان و برای سایر تالابها و سایر منابع آب سطحی و زیرزمینی با شدت کمتر می توان برشمرد و صرف نظر از جایگاه و اهمیت تالاب انزلی بواسطه وسعت ، گستره حوضه و جمعیت تحت پوشش ، بررسی و یافتن راه چاره برای این معضلات می تواند راهگشای سایر مناطق استان نیز باشد و به عبارتی تالاب انزلی شوربختانه آیینه تمام نمای بخش عمده مشکلات و معضلات استان گیلان است.

حالیه کدام چالش خاص در استان وجود دارد که توجه و پرداختن به آن ارزشی بیش از معضل تالاب انزلی داشته باشد.

حل معضلی با این گستردگی و این میزان تنوع صرف نظر از نیازمندی به مقادیر قابل توجهی از اعتبارات ، با ساختارهای موجود که فاقد یکپارچگی در مدیریت بوده و اختیار لازم برای بررسی ، مطالعه ، تصمیم سازی ، تصمیم گیری و اجرای تصمیمات و خروج از بحران را ندارد شدنی نیست.

شاید لازم است هیئت وزیران و رییس جمهور با استفاده از اصول 127 و 138 قانون اساسی ساختار ویژه ای را ولو موقت برای احیای تالاب انزلی ایجاد نمایند.
 
 
*دانش آموخته مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی امیرکبیر /  عضو هیئت مدیره و مسئول کمیسیون محیط زیست انجمن طرفداران توسعه بندر انزلی


شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازپایگاه خبری حکایت گیلان، تاریخ انتشار: 5 بهمن1400، کدخبر: ، www.hekayatgilan.ir،7860