شعارسال: حماسه حسینی و قیام منتهی به عاشورا، مملو از درس‌ها، عبرت‌ها و آموزه‌هایی اخلاقی و انسانی است که پرداختن به آن‌ها با زبان هنر می‌تواند برای نسل جوان و شکل‌دهی سبک زندگی بسیار موثر و کارا باشد. این که هرسال محرم کشور در عزای امام حسین (ع) و یارانش سیاهپوش می‌شود و بساط عزاداری راه می‌افتد برای این است که یادمان نرود پیام‌های اصلی عاشورا چیست و توجه به نماز، آزادگی، دفاع از مظلوم و ایستادن در برابر ظلم برای چه باید باشد. با این حال در کنار شعار‌های عاشورایی، توجه به شعور حسینی لازم است تا موارد مذکور را به صورت عملی در زندگی به کار بریم.

پیرامون این موضوع با حسن بنیانیان عضو دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس سابق حوزه هنری گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم.

* در تولیدات نمایشی و غیر نمایشی سیما وقتی قرار است به موضوع عاشورا توجه شود بیش از اینکه روی بحث شعور حسینی توجه شود به شور نگاه می‌شود، البته شور نیز در کنار شعور برای احیای فرهنگ عاشورایی لازم است، اما به‌تن‌هایی کافی نیست. پیرامون این موضوع چه نظری دارید؟

این بحث به لحاظ اهمیت، تنها به دهه اول محرم خلاصه نمی‌شود بلکه این امر موضوعی است که باید در طول سال و به صورت کاملاً تخصصی از سوی کارشناسان به بحث گذاشته شود تا بتوان در کنار شور به موضوع به صورت اندیشه‌ای نظر کرد. عاشورا یکی از سرمایه‌های تاریخی شعائر اسلامی است که موجب شده در طول صد‌ها سال ابعاد مختلف دین نسل به نسل منتقل شود. فرهنگ عاشورا در دهه‌های اخیر اتفاق بزرگی را در دنیا رقم زد که انقلاب اسلامی نمود بارز آن است. نظام جمهوری اسلامی بعد از چند دهه امروز تبدیل به یک قدرت بزرگ در دنیا و منطقه شده است. در این راستا نظام شیطان به رهبری آمریکا تلاش می‌کند به هر طریق ممکن نظام اسلامی را آسیب رساند، چون می‌داند جمهوری اسلامی می‌تواند منافع آن‌ها را در دنیا با خطر مواجه کند.

نظام شیطان بعد از پیروزی انقلاب، دشمنی‌های خود را با انقلاب اسلامی آغاز کرد و از همان ابتدا با راه‌اندازی هشت سال جنگ تحمیلی دشواری‌های بسیاری را بر مردم وارد کرد. در ادامه با انواع تحریم‌ها و محاصره اقتصادی تلاش کرد مردم را از انقلاب ناامید کند، ولی هر بار دررسیدن به خواسته اش موفقیتی کسب نکرد. یکی از دلایل شکست‌های همیشگی دشمن نیز تمسک به فرهنگ عاشوراست. ملت ایران همان‌گونه که سردار دل‌ها بیان کردند ملت امام حسین (ع) است. برای همین مشکلات و سختی‌ها نمی‌تواند این مردم را از پا دربیاورد.

متأسفانه در داخل کشور به دلیل بهانه‌گیری‌های بی‌دلیل کمتر به ظرفیت‌ها و جریانسازی انقلاب اسلامی که نظامی متکی به فرهنگ عاشوراست توجه می‌شود. در کل، برنامه‌سازی از انقلاب اسلامی در برنامه‌های نمایشی همان شعوری است که از آن صحبت می‌کنیم. وقتی در تولیدات تلویزیونی نشان داده شود چگونه ملتی با یاد امام حسین (ع) توانسته تمام موانع را پشت سر گذارد در حقیقت در جهت ترویج و تعمیق فرهنگ عاشورایی قدم برداشته شده است.

* اگر بخواهیم فرهنگ عاشورا را در زندگی اجتماعی و خانوادگی مردم اشاعه دهیم از چه حوزه‌ای می‌توانیم به این امر ورود کنیم؟

یکی از راهکار‌ها برای ترویج فرهنگ عاشورا حضور همه‌جانبه مسجد در زندگی مردم است. مسجد جایی نیست که تنها در هنگام اذان بازشده و بعد از مدتی تعطیلی شود. مسجد باید تمام ساعات باز بوده و محلی برای حضور جوانان و نوجوانان باشد یعنی با برگزاری برنامه‌های فرهنگی و تفریحی تلاش شود نسل جدید عاشق مسجد شود. یکی از راهکار‌ها برای رسیدن به این خواسته برنامه‌سازی تلویزیون است؛ برنامه‌هایی که با جذابیت‌های بصری این خواسته را به بیننده منتقل کند. این مسیر در حقیقت یکی دیگر از راهبرد‌هایی است که برای ترویج فرهنگ عاشورایی نیاز است.

تأکید دیگرم، تکیه بر وجوهات شرعی است. مالیات در نظام اسلامی وارادتی است. ما اگر خمس یا زکات را توسعه زمانی می‌دادیم مردم خود برای پرداخت وجوهات خود داوطلب می‌شدند، اما به جای این امر به نظام مالیاتی تأکید کرده و باعث شده‌ایم مردم برای دادن مالیات اشتیاقی نداشته باشند. این‌ها مشکلاتی است که در جامعه اسلامی داریم، اما به آن توجه نمی‌کنیم! جالب است تنها راهکار ما در سال‌های اخیر برای ترویج فرهنگ عاشورا تکیه بر مداحی است که البته در جای خود لازم بوده، اما کافی نیست و این رویکرد را به وضوح در برنامه‌های مناسبتی سیما در ایام محرم به وفور شاهدیم.

تکیه روی بحث احساسی توسط عزیزان مداح، وجه قالب فرهنگ عاشورایی در تولیدات سیما شده و کمتر به مباحث اندیشه‌ای و پژوهشی نظر می‌شود. درباره مداحی باید بگویم رهبر معظم انقلاب بار‌ها روی اهمیت مداحی و اشعار مداحی‌ها تذکر داده‌اند. این امر در راستای همان بحث تعمیق فرهنگ عاشورایی است که معتقدم در فرهنگ عاشورایی باید وجود داشته باشد. به نظرم در کنار مداحی‌ها باید روی سخنرانی‌ها هم دقت نظر ویژه شود. حضور سخنرانی فرهیخته‌ای که مانند شهیدان بهشتی و مطهری بتوانند فرهنگ عاشورایی را تبلیغ کنند، زیرا این عرصه، اهرم دیگری است که تلویزیون باید روی آن‌ها تأکید داشته باشد.

* مسائلی که بیان کردید کاملاً درست و به‌جا است. لطف بیان فرمایید تکیه روی بحث شور به تنهایی چه عواقبی می‌تواند در جامعه داشته باشد؟

وقتی تأکید و توجه تنها به شور خلاصه می‌شود نتیجه آن همان چیزی است که امروز می‌بینیم یعنی باوجوداینکه در ایام عاشورا بیش از ۹۰ درصد مردم مشغول عزاداری برای اباعبدالله (ع) هستند نتیجه‌اش را در جامعه نمی‌بینیم، چون اگر فرهنگ عاشورا به شکل واقعی در جامعه وجود داشت انصاف را در همه بخش‌ها شاهد بودیم.

ما وجه فقهی دین را بسیار بزرگ کرده‌ایم. نتیجه این رفتار هم این بوده که جوانان از دین دور شده‌اند. متأسفانه مسئولان همه امورات دینی را رها کرده و تنها به یک موضوع نظیر حجاب تکیه کرده‌اند. این امر را هم با روش تحقیر و توهین مدنظر قرار می‌دهیم و توقع داریم نتیجه مطلوب را بگیریم! درحالیکه رهبر فرزانه انقلاب پیرامون این موضوع سخنان راهگشایی را بیان کرده‌اند.

در شرایط حساس کنونی باید به‌شدت روی مسئله حجاب حساس باشیم، چون دشمن می‌خواهد از این طریق به انقلاب ضربه زند. من بهترین راهکار در بحث حجاب را شیرین کردن احکام دینی می‌دانم، زیرا جوان باید بداند وقتی از حجاب حرف می‌زنیم در حقیقت شیرینی و حلاوت یک امر دینی را مدنظر قرار می‌دهیم.

نگاه خطرناک بعدی این است که به جوانان گفته شود امام حسینی داریم که قرار است همه گناهان ما را ببخشد. این نگاه باعث شده برخی‌ها غرق گناه شده و تصور کنند در ۱۰ روز محرم قادرند گناهان خود را بشویند. این تصور بسیار خطرناک است که برخی مواقع ترویج می‌شود. تلویزیون باید این قبیل مسائل را نقد کرده و آگاه‌سازی انجام دهد. امام حسین (ع) آمده تا به ما یاد دهد چگونه زندگی کنیم نه اینکه بخواهیم از ایشان برای بخشیده شدن گناهانمان بهره بریم.

* بحث دیگری که در این مصاحبه روی آن نظر داریم به عدم توجه به یاران امام حسین (ع) مربوط می‌شود. در کار‌های نمایشی تنها به چند شخصیت در قیام عاشورا توجه می‌شود، درحالی‌که افراد دیگری همه در کربلا وجود داشتند که می‌توان درباره آن‌ها حرف زد.

به روحانیون و مداحان عزیز توصیه می‌کنم حتماً کتاب «حماسه حسینی» شهید مطهری را مطالعه کنند تا از برخی از آسیب‌هایی که ممکن است در هیئت‌ها رخ دهد، کاسته شود. در عاشورا از کودک شش‌ماهه تا پیرمرد ۹۰ ساله حضور دارد حتی بعد از عاشورا نیز اتفاقات بسیاری رخ‌داده که به نوعی در تکمیل فرهنگ عاشورا است.

خلاصه کردن عاشورا به چند شخصیت بزرگ‌ترین اجحاف به عاشوراست که باید از آن رها شویم. این خواسته نیز در کنار برنامه‌های تلویزیونی باید از طریق مداحان مورد توجه قرار گیرد. در خاتمه تأکید می‌کنم در کنار هیئت‌ها باید از ابزار‌های هنری برای تبلیغ مفاهیم عاشورایی بیشتر بهره برده شود.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایکنا، تاریخ انتشار: 30تیر1402، کدخبر: 4155861، iqna.ir