شعار سال: یکی از ویژگیهای خبرنگاران به ویژه گزارشگران ˝مقاومت روحی و روانی˝ است، زیرا اغلب آنان در معرض صحنه های تکان دهنده و تلخی هستند که به ندرت ممکن است در تجربه شخصی سایر افراد باشد. به عبارت دیگر ضایعه روحی یکی از خطرهای کار خبرنگاری است و این یکی از دلایلی است که این شغل را در شمار ˝شغل های پرخطر و سخت قرار داده اند˝ در بخشی از این مطلب آموزشی ˝مارک برین˝ خبرنگار سابق بی. بی. سی و روان درمانگر، شیوه برخورد با این مساله را بررسی می کند.

بپذیرید؛ خبرنگار هم انسان و دارای احساسات است

باید پذیرفت؛ که یک خبرنگار موجودی "فرازمینی" و "فرا انسانی" نیست . حتی بهتر است بگوییم؛ انسانیت و دارا بودن احساس قوی انسانی رکن اصلی حرفه خبرنگاری است. زیرا آنان باید همواره این حس قوی و دغدغه مردم را داشته باشند که خطرکنند و مشکلات و مسایل مردم را گزارش کنند. در نتیجه اصلا عجیب نیست که تحت تاثیر رویدادهایی که پوشش می دهید قرار بگیرند. پذیرش این مساله مهم است.این یک ضعف نیست.

برای خود حاشیه امنیتی کاذب بوجود نیاورید

کار خبرنگاری، شما را از حوادث و رویدادهایی که پوشش می دهید، جدا و محافظت نمی کند و نمی توانید انتظار داشته باشید که به هیچ عنوان تحت تاثیر آن رویدادها قرار نگیرید. همیشه با خود روراست باشید و بپذیرید که کار شما دارای خطرات و چالشهای مختلف است و محدودیت های خودتان هم می تواند بر آنها بیفزاید.

سعی نکنید ترس هایتان را مخفی کنید. می توانید با افراد کارشناس و موثر درباره مسائلی که برای شخص شما ترس آورند صحبت کنید: امنیت خودتان، خانواده تان و موضوعاتی که با اعتماد به نفس شخصی شما ارتباط دارند.

تلاش کنید رویدادهای خبری را از جنبه های مختلف بسنجید. آمادگی کامل از مشغله ذهنی شما می کاهد و احتمال بروز موارد هراس آور را در آینده کم می کند. شما در جریان کارتان با مرگ، رویدادهای دراماتیک و فشارهای شدید روانی رو به رو می شوید و حاشیه امنیتی که احتمالا برای خود ساخته اید فرو خواهد ریخت. با این اتفاق آنگاه بشدت آسیب می بینید پس سعی کنید بپذیرید موقعیت های مختلف شما را به عنوان یک خبرنگار و به عنوان یک انسان به چالش خواهد کشید.

یک نمونه عینی:

در زمستان 1365 یک موشک عراقی به محله های قدیمی در خیابان سیروس در حوالی یک بیمارستان اصابت کرد. تسمه ی دستگاه بالابر را به یک تیر چوبی متصل کردند و تسمه تیرچوبی را بلند کرد. لحاف چهل تکه گلداری پیدا شد. لحاف خاک آلود را کنار زدند و جسد سه نفر ظاهر شد. گروه خبرنگاران، مددکاران و ناظران دیگر، در آن سو بر تلی از آوارها شاهد بودند؛ دو دختربچه سه و پنج ساله پناه آورده به امنیت حضور مادر حتی مهلت غافلگیری نیافته بودند. با دیدن این صحنه یک خبرنگار فریاد کوتاهی کشید و در آن سوی تل خاک درغلتید!

چرا؟.... چون آمادگی روحی نداشت. یا در حادثه اخیر( پلاسکو) خبرنگار ممکن است با صحنه های تالم اوری مثل ناله و گریه بازماندگان حادثه، جراحت، اجساد سوخته و رقت آور و... مواجه شود و در عین حال باید خستگی ناپذیر و طولانی مدت بدون استراحت عکس بگیرید و خبر تنظیم وارسال کند. همه اینها توان و آمادگی را می طلبد که باید آن را کسب کرد .

راه مقابله با ضایعات روحی چیست؟

از لحاظ عاطفی مهم است که به یاد داشته باشید شغل شما چیست؟ شما خبرنگارید و نه مامور امداد و نجات. وظیفه شما تهیه خبر از رویدادجاری است. البته این کار آسانی نیست گاهی مجبور می شوید تصمیمات سختی بگیرید: برای مثال مصاحبه را ادامه دهید یا به کمک شخصی بروید؟ عکس بگیرید یا به کمک فردآسیب دیده بروید؟

انسان ها، و به خصوص خبرنگاران، موجودات مقاومی اند. با این حال همچنان باید خود را برای چیزهایی که خواهید دید آماده کنید . البته یک سپر دفاعی محکم کافی نخواهد بود. روش درست این است که بپذیرید که ممکن است برق از سرتان بپرد که تحت تاثیر قرار خواهید گرفت و جویبار حوادث شما را خواهد برد و ... اما می توانید وقتی همه چیز تمام شد در جمع همکاران از تجربه هایتان تعریف کنید و تالمات روحی خود را تخلیه کنید.

باز هم یک نمونه عینی:

در اواخر دهه 60 چند دختربچه دبستانی، به دلیل نقص فنی قایق در استخر پارک شهر تهران غرق شدند و شاهدان نتوانستند کمک زیادی برسانند. عکاسی که به همراه یک خبرنگار پس از حادثه در محل، کار کرده بود ، تعریف می کرد که؛ خبرنگار به محض رسیدن به پارک فعالانه با شاهدان و مسوولان گفتگو می کرد تا گزارش را تهیه کند بعد از دو سه ساعت خسته به خودروی روزنامه بازگشت. یکی دو خیابان را که پشت سر گذاشتیم، وقتی سربرگرداندم دیدم صورتش از اشک خیس است و حال بسیار بدی دارد گفتم: تو که تا به حال داشتی کار می کردی حالا که تمام شده و دور شده ایم گریه می کنی؟ جواب داد: تا الان باید وظیفه ام را انجام می دادم و روی گزارشم تمرکز می کردم اگر خود را مهار نمی کردم نمی توانستم کار کنم.

نزدیکی عاطفی با یک رویداد

رویدادی را در نظر بگیرید که به شخص شما مربوط است. چگونه آن را پوشش می‌دهید؟ فرض کنید خانواده شما با آن رویداد درگیر است، آیا در نگاه شما تفاوتی ایجاد خواهد کرد؟

به گفته مارک برین چنین رویدادی بر نگاه شما تاثیر می‌گذارد که هم جنبه‌های مثبت خواهد داشت و هم منفی.

جنبه مثبت آن این است که برای شما مهم می‌شود. اهمیت پیدا می‌کند و دیگر یک رویداد صرف و بی‌معنی نیست. شما به عنوان یک خبرنگار وظیفه دارید دقیق باشید، در پوشش رویداد اصل امانت‌داری را رعایت کنید و در درک آن به مخاطب کمک کنید. اگر با رویدادی طرف باشید که برای شما معنی و اهمیت شخصی داشته باشد، راحت‌تر به این وظایف عمل خواهید کرد.

وجه منفی آن هنگامی مهم می‌شود که بخواهید از ورود مسائل شخصی به روایت جلوگیری کنید و بی‌طرفی و انصاف را حفظ کنید.

اگر بتوانید در نقش شاهدی شفیق و همدم ولی نادرگیر ظاهر شوید، می‌توانید بگویید که توازن درستی برقرار کرده‌اید.

ضایعه روحی در کمین است؛ سلامت کاری را جدی بگیرید

اساسا رعایت موارد ایمنی و حفظ سلامت روح و جسمِ شاغلین در مقابل خطراتی که آن حرفه را تهدید می کند از اصول مورد تاکید برای حرفه ای شدن است. شما هم اگر می خواهید حرفه ای شوید باید اصول ایمنی و حفظ سلامت خود را بدانید. در درس گذشته بعضی از نکات لازم را به نقل از مارک برین_خبرنگار سابق بی بی سی و روان درمانگر ذکر کردیم؛ در ادامه راهکارهای علمی تر را خواهیم آورد:

نشانه‌های ضایعه روحی

تاثیر یک ضایعه روحی شبیه جراحت است و نشانه‌های آن هم مانند مجروحیت احساسی. این نشانه‌ها به سه گروه عمده تقسیم می‌شوند.

*** اگر تیراندازی به سوی شما آتش گشوده باشد بُروز هم‌زمان این علائم کاملا عادی است. اگر در نیمه‌های شب و در حالی که از عرق خیس شده‌اید از خواب بیدار می‌شوید، احتمالا از تاثیرات روانی برخی چیزهایی که تجربه کرده‌اید رنج می‌برید.

از خود مراقبت کنید

باید همان‌گونه که از وسائل خود مراقبت می‌کنید از خودتان هم مراقب کنید

به ‌یاد داشته باشید که انسانید؛ پس از تجربیات خود با دیگران حرف بزنید

***علم و تجربه ثابت کرده‌اند که حرف زدن درباره تجربیات به هضم بدنی و ذهنی آن‌ها کمک می‌کند و احتمال درهم‌ شکستگی روحی را کاهش می‌دهد.

ضایعه روحی را جدی بگیرید

امروزه بنگاه‌های خبری، نسبت به ده سال پیش، برخورد جدی‌تری با ضایعات روحی می‌کنند ولی این به معنی پایان کار نیست.

کلاس‌های آموزش مختلفی برای محافظت بدنی از کسانی که در محیط‌های خطرناک کار می‌کنند طراحی شده است. برای مثال، اگر شما کسی را برای کار در محیط آلوده به آزبست، یا کار در یک نیروگاه اتمی یا معدن زغال‌سنگ استخدام کرده باشید، اقدامات احتیاطی لازم برای حفظ جان آن‌ها را به جا خواهید آورد.

اما برای ضربات روحی چه کاری می‌توان کرد؟

خبرنگاران شاهد اتفاقات وحشتناکی اند که به دست انسان یا طبیعت برای انسان رقم می‌خورد پس "ضایعه روحی" یکی از خطرات کاری برای خبرنگاران است.

کشته شدن و جراحت روحی خبرنگاران در مناطق جنگ‌زده ادامه خواهد داشت. این بخشی از کاری است که انجام می‌دهیم. میان ما و سربازها، آتش‌نشان‌ها و ماموران پلیس فرقی نیست. ما هم نیروی واکنش سریع محسوب می‌شویم. برای همین، قانون؛ سازمان‌‌ها و بنگاه‌ها را موظف به حفاظت از خبرنگاران خود کرده است.

از کمک گرفتن خجالت نکشید

ابتدایی‌ترین کمک‌ها را می‌توان از هم‌قطاران گرفت. بیشتر افراد با کمک همکاران، دوستان و خانواده از ضایعات روحی عبور می‌کنند.

اگر حال و روز خوبی ندارید، با دوستان و هم‌کارانتان صحبت کنید. با اعضای خانواده و افراد مورد اعتمادی که به حرف‌های شما گوش می‌دهند صحبت کنید. و خود را برای شنیدن درددل‌های همکاران آماده کنید.

با این حال، اگر دارای نشانه های زیر بودید حتما از مشاوران حرفه ای استفاده کنید:

• کابوس

• یادآوری ناخودآگاه خاطرات بد

• گرایش و مصرف مواد اعتیاد اور به هر شکل

• مشکلات در روابط خصوصی

اگر هم با مشکل پیچیده ای درگیرید میتوانید از روشهای روان درمانی استفاده کنید.

نکته مهم:

همیشه به ‌یاد داشته باشید که شما یک انسانید و کمک گرفتن از دیگران در هیچ شرایطی مایه خجالت نیست.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری پانا، تاریخ 2 بهمن 95 ، کد مطلب: 589136: www.pana.ir