شعار سال: اتحادیه اروپا در حالی سال 2016 را پشت سر گذاشت و وارد سال جدید میلادی شد که با بحران های متعددی همچون آوارگان، مهاجرت، حملات تروریستی و رای انگلیسی ها برای خروج از اتحادیه اروپا موسوم به برگزیت دست و پنجه نرم می کرد؛ چالش هایی که با روی کار آمدن دولت «دونالد ترامپ» در آمریکا و تقویت جایگاه عوام گرایان در اروپا، وارد مرحله جدیدتری شد و چشم انداز این اتحادیه را به بحران جدی تری مواجه کرد.

این در حالی است که گروه های عوام گرا تا اواخر سال 2000 میلادی رو به افول گذاشته بودند؛ اما هشت سال بعد با آغاز بحران های مالی اروپا، بار دیگر تقویت شدند و با بروز بحران یورو در ‌سال 2011 و افزایش شمار مهاجران، پناهجویان و تشدید تهدیدات تروریستی و اسلام هراسی، بار دیگر قدرت گرفتند.

در حقیقت برگزیت علاوه بر تبعات اقتصادی و مالی، به عنوان یک مولفه شتاب دهنده، عامل مهمی در فعال تر شدن جریانات راست افراطی و عوام گرا در سطح اروپا شد؛ جریاناتی که هر یک با سردادن وعده هایی مبنی بر خروج از اتحادیه اروپا، این اتحادیه را به چالش می کشند.

در این شرایط احزاب راست افراطی و عوام‌گرا همانند حزب یوکیپ انگلیس، جبهه ملی فرانسه، حزب آزادی هلند، حزب لگا نورد (لیگ شمال) ایتالیا، حزب آزادی اتریش، حزب مردم دانمارک و حزب مردم سوئیس در فضای سیاسی و اجتماعی آشفته اروپا، با اتکا به شعارهای عوامگرایانه و ضد مهاجرت به دنبال تقویت نفوذ خودشان در مجلس‌های محلی و اروپا برآمدند و تاکنون نیز به موفقیت‌هایی خوبی دست ‌یافتند.

در همین ارتباط حزب راست افراطی «جبهه ملی» در فرانسه و «آزادی» هلند که خود را برای انتخابات عمومی مهیا می کنند، راهبردی برای خروج از اتحادیه اروپا کلید زده اند و این رویکرد در حال تقویت است.

این شرایط برای دیگر احزاب راست عوام گرا در سوئد (دمکرات ها) و دانمارک (حزب مردم) هم فرصت مناسبی مهیا کرده است و به نظر می رسد که این روند می تواند موضع کشورهای غیرعضویی نظیر ایسلند و نروژ را در منطقه اقتصادی اروپا (EEA) تقویت کند.

تحلیل گران معتقدند که بحران حوزه یورو که با بحران مالی یونان به اوج رسید، موجب افزایش تردید میان شهروندان اروپایی در زمینه مزیت های اتحادیه اروپا و عاملی شد که رای دهندگان اروپایی و متضرر شده از این بحران که شاهد افزایش مالیات ها، کاهش سود سپرده های بانکی و افزایش بیکاری بودند، دل به احزاب دست راستی عوام گرای ضد اتحادیه اروپا بسپارند.

از طرف دیگر سرازیر شدن موج مهاجران غیراروپایی به سوی قاره سبز، باعث شد که احزاب افراطی راست، انتقادات خود را به سوی سیاست هایی که عامل بروز این روند بودند، بچرخانند و سیاست‌های مهاجرپذیری اتحادیه اروپا و کشورهای عضو را به چالش بکشند.

این گروه، رشد مهاجران، وجود اقلیت های قومی و مذهبی و تنوع فرهنگی را تهدیدی برای جامعه خود عنوان می کنند و تلاش دارند مشکلات اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی کشورهای اروپایی را متوجه مهاجران و نیز سیاست های مهاجرت پذیری اتحادیه اروپا کنند.

از همین رو بسیاری بر این باورند که احزاب یاد شده از بزرگترین ذینفعان وضعیت کنونی اروپا و بحران مهاجرت به شمار می روند که توانستند از قبل سیاست هایی همچون رد چند فرهنگ گرایی، مخالفت با حضور مهاجران و تعمیم مشکلات اقتصادی خود به مهاجران و دیگر کشورها، نظر رای دهندگان جوان و اقشار فرودست جامعه را به خود جلب کنند.

این احزاب که در بستر اجتماعی و متاثر از مسایل اقتصادی و سیاسی رشد یافته اند، بشدت تبلیغات شان را متوجه طبقات کم درآمد و کم تخصص و شهروندانی که به دلیل موقعیت اجتماعی و اقتصادی آسیب پذیر هستند، می کنند و در تبلیغاتشان سعی دارند نگرانی های این طبقه از جامعه همچون نداشتن امنیت شغلی، کمبود مسکن و ضرورت دولت رفاه را بازتاب دهند.

همچنین در برخی از این گروه های عوام گرام همچون حزب آزادی هلند، جبهه ملی فرانسه و «بدیل برای آلمان»، به خوبی می توان رگه های ضد اسلامی و ضدمهاجر را به خوبی شناسایی کرد؛ مولفه هایی که در اظهارات اخیر «مارین لوپن» رهبر جبهه ملی و نامزد این حزب در انتخابات 2017 ریاست جمهوری فرانسه مبنی بر مخالفت با حجاب اسلامی در فضاهای عمومی، تبلور عینی می یابد.

این احزاب و گروه ها هرچند در مقایسه با احزاب سنتی، به منابع مالی قوی و نیروی انسانی قابل توجه دسترسی ندارند، اما به دلیل بهره گیری از تبلیغات و پیام های عامه پسند و نیز ارتباط گیری که اغلب به شکل چهره به چهره صورت می گیرد، در مقایسه با احزاب سنتی جذابیت بیشتری برای طبقات آسیب پذیر جامعه دارند.

***عوامگرایان اروپا چه آینده ای ترسیم می کنند

«نایجل فاراژ» رهبر سابق حزب استقلال بریتانیا (یوکیپ) در سخنانی پیش بینی کرد که سیاست مداران پوپولیست (راست گرایان عوام گرا) در انتخابات پیش روی در هلند، فرانسه و آلمان به پیروزی می رسند.

وی که از حامیان سرسخت برگزیت به شمار می رود در نشست محافظه‌کاران درآمریکا (CPAC)، گفته است که تصمیم مردم انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا سرآغازی برای شروع جریانات مشابه در سایر نقاط اروپاست.

فاراژ از برگزیت و نیز پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به‌ عنوان سرآغاز یک انقلاب بزرگ جهانی یاد کرده و افزوده است: سال 2016 میلادی، ما آن (برگزیت) را محقق کردیم و این جریان متوقف نشده است و ما شاهد انقلاب سیاسی جهانی در حال حاضر هستیم.

وی اضافه کرد: رویکرد دمکراسی‌های ملی در سال گذشته میلادی علیه جهانی‌ شدن بود و ما از نتایج انتخابات سال 2017 میلادی در آلمان، فرانسه و هلند بسیار هیجان‌زده خواهیم شد.

فاراژ همچنین سقوط «ماتئو رنتسی» نخست ‌وزیر ایتالیا را در امتداد کناره‌گیری «دیوید کامرون» نخست‌وزیر انگلیس پس از اعلام نتایج همه‌پرسی 213 ژوئن 2016 میلادی که منجر به رأی انگلیسی‌ها به برگزیت شد، ارزیابی کرده است.

وی همچنین با انتقاد شدید از «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان برای پذیرش شمار زیادی از آوارگان و پناهجویان گفت: ما روشن کرده‌ایم که علیه هیچ‌کسی براساس دیدگاه‌های مذهبی‌اش و یا وابستگی‌های قومیتی‌اش نیستیم، اما تلاش ما برای خودمان؛ برای کشورمان، برای جوامع مان با هدف امن‌تر کردن شرایط برای مردم مان و نیز کاهش تروریسم جهانی است.

او پس از پیروزی ترامپ نیز در صفحه توییترش نوشت: فکر نکنید انقلاب دموکراتیک پایان یافته است. انبوهی از شوک های دیگر در راه است. سال 2017 ممکن است مثل سال 2016 ما را شگفت زده کند.

در میدان راستگرایان افراطی و عمواگرای فرانسه نیز «مارین لوپن» سیاست های مشابهی را دنبال می کند و با پیشتازی در نظرسنجی های انتخابات 2017 ریاست جمهوری این کشور، زنگ خطر فروپاشی اتحادیه اروپا را به صدا درآورده است.

وی روز بعد از برگزاری همه پرسی انگلیس، نتیجه آن را ستایش کرد و افزود که فرانسه به علت عضویت در پیمان شنگن و حوزه یورو، حتی دلایل بیشتری برای خروج از اتحادیه در اختیار دارد.

لوپن همچنین در پیامی که در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی توییتر منتشر کرد، ضمن استقبال از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نوشت: دنیای جدیدی از راه می رسد و تحت تاثیر پیروزی ترامپ تعادل قوای جهانی تغییر می کند.

وی در گفت ‌وگو با شبکه بی.‌بی.‌سی نیز گفت: پیروزی ترامپ در آمریکا احتمال آنچه را که درگذشته غیرممکن به نظر می‌رسید، ممکن کرد.

رهبر حزب جبهه ملی فرانسه همچنین گفت: پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروزی مردم در برابر نخبگان بود.

رهبر حزب راست افراطی فرانسه که مخالف اتحادیه اروپا و مهاجرت است، همچنین از رای دهندگان اروپایی خواسته است که در سال 2017 با پیروی از آمریکائیان و انگلیسی ها، به پا خیزند.

وی همچنین در نشست سران احزاب راست گرای اروپا که در آلمان و به منظور هماهنگی برای برکنار کردن احزاب حاکم در انتخابات های پیش رو برگزار شد، گفت: رای سال گذشته انگلیسی ها برای ترک عضویت اتحادیه اروپا تاثیری پی در پی بر کشورهای دیگر خواهد گذاشت.

لوپن اظهار کرد: سخنرانی مراسم آغاز به کار ترامپ، در برگیرنده مفاهیم مشترک با پیام بازپس گرفتن حق حاکمیت ملی مورد ادعای سران احزاب راست افراطی حاضر در نشست کوبلنز بود.

وی در برابر تشویق گسترده حاضران افزود: سال 2016 سال خیزش آنگلوساکسون ها بود و اطمینان دارم که سال 2017 سال به پاخواستن مردم قاره اروپا خواهد بود.

لوپن گفت: در صورت پیروزی در انتخابات، از اتحادیه اروپا خواهد خواست که حق حاکمیت را به فرانسه بازگرداند و در باره نتیجه مذاکراتی که انتظار دارد پس از آن برگزار شود، همه پرسی برگزار خواهد کرد.

وی افزود: در صورت مخالفت اتحادیه اروپا با این درخواست، به مردم فرانسه پیشنهاد خواهم کرد که از این نهاد خارج شوند.

***مخالفان عوام گرایی چه می گویند

دبیرکل سازمان ملل در پاسخ به سوال فرانس 24 مبنی بر اینکه «آیا فکر می کنید ترامپ برای آمریکا خطرناک است؟»، گفت: دوست ندارم راجع به فرد خاصی صحبت کنم، اما آنچه در جهان امروز شاهدیم یک گرایش خطرناک به سیاست عوام گرایانه است.

«آنتونیو گوترش» افزود: سیاست عوام گرایانه با ایجاد هراس با امنیت مردم بازی می کند؛ این احساس را بوجود می آورد که هرچیزی که با (شما) فرق داشته باشد، رد کنید، مانند رد کردن خارجیان، پناهجویان و مساله مهاجرت.

دبیرکل سازمان ملل ادامه داد: در عین حال، بیگانه هراسی باعث هرچه رادیکال تر شدن اصطلاحات سیاسی می شود. معتقدم برای مقابله با بیگانه هراسی و عوام گرایی، باید این را درک کرد که تنوع گرایی تهدید نیست بلکه یک مزیت است.

وی تاکید کرد: باید توجه داشت که در تمامی جوامع، چند مذهبی و چند فرقه بودن و چند فرهنگی امری اجتناب ناپذیر است؛ اما در عین حال نباید باعث از هم پاشیدگی جامعه شود، بلکه باید با سرمایه گذاری، منجر به یکپارچگی شود.

«بان کی مون» دبیرکل سابق سازمان ملل نیز در آخرین ماه های ریاست خود بر این نهاد بین المللی، با انتشار بیانیه ای در حمایت از حقوق مهاجران، تاکید کرد: ما شاهد ظهور جنبش‌های عوامگرا بوده‌ایم؛ جنبش‌هایی که به دنبال این هستند که مشکلات گوناگون جامعه را به گردن پناهندگان و مهاجران بیندازند.

«پرنس چارلز» ولیعهد انگلیس نیز در سخنانی نسبت به خطر ظهور مجدد گروه های عوام گرا در جهان و اذیت و آزار اقلیت های دینی و بازگشت به دوران «سیاه» دهه 1930 میلادی در اروپا، ابراز نگرانی کرد.

وی در گفت و گو با رادیو 4 شبکه بی.بی.سی اظهار کرد: ما در حال حاضر شاهد ظهور بسیاری از گروه های عوام گرا که دیدگاهی منفی به حقوق و عقاید اقلیت های دینی دارند، هستیم؛ اینها سبب نگرانی عمیقی از بازگشت دوران سیاه دهه 1930 میلادی در اروپا شده است.

ولیعهد انگلیس در اظهاراتش، نسبت به تکرار روزهای وحشتناک گذشته (یهودی ستیزی های صورت گرفته توسط نازی ها در آلمان)، هشدار داد و گفت: باید به عقاید متفاوت احترام گذاشته شود.

پرنس چارلز یادآوری کرد: پس از گذشت نزدیک به هفتاد سال، ما هنوز شاهد چنین اذیت و آزارهای شیطانی که فراتر از همه باورهاست، هستیم.

رئیس جمهوری فرانسه نیز در روزهای اخیر در مصاحبه با شش نشریه اروپایی از جمله «لوموند» و «گاردین» افزود: «تهدید پیروزی مارین لوپن وجود دارد، چراکه طی 30 سال گذشته جایگاه حزب جبهه ملی چنین بالا نبوده است. اما فرانسه تسلیم وسوسه راست افراطی نخواهد شد.»

«فرانسوا اولاند» تاکید کرد: «فرانسه باید آگاه باشد که رای گیری 23 آوریل (سوم اردیبهشت 96) و هفت می (هفدهم اردیبهشت 96) نه فقط سرنوشت کشور بلکه آینده ساختار اتحادیه اروپا را تعیین می کند.»

رئیس جمهوری فرانسه یادآوری کرد که «در صورت پیروزی جبهه ملی در انتخابات پیش رو، لوپن به سرعت فرایند خروج این کشور از منطقه یورو و حتی اتحادیه اروپا را آغاز می کند.»

اولاند همچنین با اشاره به «دونالد ترامپ» همتای آمریکایی خود، گفت: «عوامگراها هرکجا که باشند، هدفشان ترک اروپا، بسته شدن جهان، تصور آینده ای احاطه شده توسط انواع حصارها و مرزهایی است که به وسیله برج های مراقبت، محافظت می شود.»

اما برخی تحلیل گران سیاسی با اشاره به تجربه کشورهای اروپایی، معتقدند که هر زمان احزاب راست افراطی به قدرت نزدیک شده اند، احزاب سنتی راست گرا و چپ گرای اروپا با صورت تاکتیکی به یکدیگر نزدیک و متحد شده اند.

در همین ارتباط فرانسه که در سال 2002 یک بار اتحاد احزاب چپ و راست را برای جلوگیری از دستیابی راست های افراطی به کاخ الیزه تجربه کرده اند، این بار نقش مهم و برجسته تری ایفا می کنند؛ چراکه در صورت شکست در انتخابات پیش رو، تحول شگرف دیگری در تاریخ این کشور و به تبع آن در اتحادیه اروپا رقم می خورد.

در حال حاضر با توجه به در پیش بودن چندین انتخابات سرنوشت‌ساز در اروپا به ویژه در فرانسه، آلمان و هلند، سوال اصلی این است که جریانات راست‌گرای عوام‌گرا که پس از برگزیت و پیروزی ترامپ، توان و قوام مضاعفی یافته‌اند، تا چه اندازه قادرند سرنوشت قاره سبز را رقم بزنند؟

بی شک به قدرت رسیدن احزاب افراطی راستگرا در ساختار قدرت کشورهای اروپایی آینده مبهم و پرچالشی برای اتحادیه اروپا رقم می زند و پس از برگزیت، بار دیگر پایه های این اتحادیه را متزلزل می کند.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 20 اسفند 1395، کد مطلب: 82459152، www.irna.ir