شعار سال: مؤسسۀ بینالمللی تحقیقات سیاستگذاری غذا (IFPRI) یک مرکز پژوهشی کشاورزی است که راه حلهای سیاستی مبتنی بر پژوهش را برای کاهش پایدار فقر و اتمام گرسنگی و سوء تغذیه در کشورهای در حال توسعه فراهم میکند.IFPRIدر سال 1975 تأسیس شد و اکنون بیش از 600 کارمند در بیش از 50 کشور جهان از جمله چین، اتیوپی و هند دارد. این مؤسسه بستری را برای مشارکت جهانی در زمینۀ تحقیقات سیاستگذاری غذا و کشاورزی فراهم کرده و عمدتاً بر روی کشورهای در حال توسعه در آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی، آفریقا و آسیا متمرکز شده است.IFPRIهر ساله نتایج حاصل از یافتههای خود را از طریق صدها مقاله، بولتن، کنفرانس و سایر ابزارهای خلاقانه منتشر میکند. گزارش جهانی سیاستگذاری غذا یکی از معروفترین خروجیهای پژوهشی این مؤسسه است که در آن چالشها و دستاوردهای سیاستگذاری غذا و کشاورزی را در کشورهای مختلف جهان در سال قبل مورد بررسی قرار میدهد.
گزارش جهانی سیاستگذاری غذا 2018 هفتمین گزارشIFPRIاست که به بررسی موضوعاتی همچون روندهای ضدجهانی شدن و آثار تغییرات جاری جریان کالاها بر سرمایه گذاریها، مردم، و سیستمهای جهانی غذا میپردازد. مسائل مورد بحث در گزارش حاضر نتیجۀ مشورت با متخصصان در هر حیطۀ خاص بوده است. تنها موضوعاتی در این گزارش مورد بررسی قرار گرفتهاند که نمایانگر پیشرفتی جدید در سیاستگذاری غذا بودهاند و ماهیتی بینالمللی داشتهاند. همچنین ارزیابیها و توصیههای مندرج در گزارش بر مبنای یافتههای حاصل از پژوهشهای با کیفیت یا قضاوت متخصص فراهم شدهاند. در فصل اول گزارش، مروری کلی بر رخدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مرتبط با حوزۀ کشاورزی و غذا در سال 2017 شده که عمدۀ مطالب آن به جهت اهمیت در مقالۀ پیش رو عیناً بیان گردیده است. جهت پرهیز از اطالۀ کلام و مرور سریع نکات مهم گزارش توسط سیاستگذاران و پژوهشگران، در ارتباط با فصلهای بعدی صرفاً یافتهها و توصیههای کلیدی گزارش بیان گردیدهاند.
سال 2017 در یک نگاه
سال 2017 سالی همراه با افزایش تردید در میان نشانههای مختلف پیشرفت بود. جهان از یک رونق اقتصادی قوی پس از دورهای رکود بهرهمند شد، اما گرسنگی جهانی به علت منازعات، قحطی و بحران پناهندگی افزایش یافت. تغییرات چشمانداز جهانی و روند رو به رشد گرایشات ضدجهانی شدن، تجارت بینالمللی و سرمایهگذاری را تهدید کرد. عدم موفقیت در رسیدن به توافق در کنفرانس وزیران سازمان تجارت جهانی (WTO) و اقدامات متقابل ایالات متحده و بریتانیا همگی نشانههایی مبنی بر افزایش بالقوۀ انزواطلبی و حمایتگرایی بود که تردیدهایی جدی برای امنیت جهانی غذا و تغذیه ایجاد کرد. رشد جهانی اقتصاد و افزایش تجارت و سرمایهگذاری در سال 2017 نشان دهندۀ بهبود مستمر وضعیت اقتصادی است، هر چند افزایش نابرابریهای جهانی، منطقهای و ملی میتواند چشمانداز کاهش فقر را تضعیف نماید. قیمت جهانی غذا که در ابتدای سال 2017 نسبتاً بالا بود، تا پایان سال به طور پیوسته کاهش پیدا کرد و انتظار میرود این روند همچنان ادامه یابد. حوادث شدید آب و هوایی از جمله طوفان در ایالات متحده و کارائیب، ادامۀ خشکسالی در آفریقا، و سیل در جنوب آسیا زندگیهای زیادی را نابود ساخته و جمعیت فراوانی را آواره ساخته است. انتظار میرود عدم اطمینانها و درگیریهای سیاسی و اقتصادی ادامه یابد، در حالی که تغییرات آب و هوایی همچنان باعث تهدیدات فوری و بلندمدت خواهد شد. جامعۀ بینالمللی باید برای حل این چالشها با یکدیگر همکاری کنند. همکاری جهانی برای تدوین سیاستهایی در راستای بهرهمندی حداکثری از مزایای جهانی شدن و به حداقل رساندن خطرات آن میتواند کلید دستیابی به امنیت پایدار غذا و تغذیه باشد.
فصل اول: پیشرفت، عدم اطمینان، و افزایش ضدجهانی شدن
پس از رشد ضعیف اقتصاد جهانی در سال 2016 که ضعیفترین رشد از زمان بحران مالی 2008 بود، سال 2017 رشد اقتصادی خوبی را تجربه کرد. در دهههای اخیر نابرابری درآمد تقریباً در همۀ کشورها افزایش یافته است، هر چند با سرعت متفاوت؛ در اروپا با کمترین سطح نابرابری و در خاورمیانه با بیشترین سطح. نابرابری جهانی از سال 1980 به شدت افزایش یافته و درآمد جمعیت یک درصدی ثروتمندان جهان، دو برابر جمعیت 50 درصد پایین رشد داشته است. علیرغم رشد امیدوار کنندۀ اقتصادهای نوظهور، انتظار میرود نابرابری جهانی در صورت تثبیت سیاستهای تجاری فعلی افزایش یابد. پس از تقریباً یک دهه کاهش، گرسنگی جهانی از 777 میلیون نفر در سال 2015 به 815 میلیون نفر در سال 2016 افزایش یافت، زیرا منازعات، خشکسالی و تشدید شوکهای آب و هوایی به بروز بحرانهای شدید غذا منجر شده است. جامعۀ جهانی با قحطی حدود 38 میلیون نفر در نیجریه، سومالی و سودان جنوبی مواجه شد، یمن ناامنی شدید غذایی را تجربه کرد، و اتیوپی و کنیا از خشکسالی قابل توجهی رنج بردند.
در حالی که شیوع جهانی کوتاه قدی در میان کودکان زیر 5 سال از 30 درصد در سال 2005 به 23 درصد در سال 2016 کاهش یافته است، اما این امر همچنان به عنوان موضوعی مهم تلقی میگردد و 155 میلیون کودک از آن رنج میبرند. اگر روند فعلی ادامه یابد، در سال 2025 حدود 130 میلیون کودک مبتلا به کوتاه قدی خواهیم داشت که 30 میلیون بالاتر از هدف مجمع جهانی بهداشت خواهد بود. برای کاهش چشمگیر کوتاه قدی و گرسنگی تا سال 2030 بسیاری از کشورها باید سرعت پیشرفتهای خود را افزایش دهند. در عین حال اضافهوزن و چاقی همچنان یک نگرانی رو به رشد خصوصاً در کشورهای آسیای مرکزی است.
شیوع کوتاهقدی کودکان و تولید ناخالص داخلی سرانه در کشورهای منتخب
پس از کاهش قیمتهای جهانی غذا در سالهای 2015 و 2016، میانگین قیمتها در نیمۀ اول سال 2017 شروع به افزایش کرد که عمدتاً متأثر از قیمتهای بالای گوشت، لبنیات و شکر بود، اما در ماههای انتهایی سال قیمتها به طور پیوسته شروع به کاهش کرد و قیمت لبنیات، روغن نباتی و شکر با افت قابل توجهی همراه شد. تولید جهانی غلات برای سال 2017 حدود 2.627 میلیون تن بود که نسبت به سال 2016 رشد 0.6 درصدی نشان میدهد. عمدۀ این رشد مربوط به تولید بالا در اندونزی و همچنین افزایش تولید ذرت در ایالات متحده بود. تولید جهانی گندم و برنج نیز اندکی کمتر از سال 2016 بود. پیشبینی میشود به دلیل تولید زیاد و کاهش رشد تقاضا در اقتصادهای نوظهور، قیمت جهانی غذا همچنان در سطح پایین باقی بماند.
در سال 2017 گرایشات ضدجهانی شدن را در رخدادهایی همچون خروج آمریکا از پیمان تجاری اقیانوس آرام و توافقنامۀ اقلیمی پاریس و همچنین ادامۀ روند برگزیت در بریتانیا شاهد بودیم. در یازدهمین کنفرانس وزیران کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی در بوینس آیرس، اعضاء نتوانستند در مورد اعلامیۀ پایانی مشترک توافق کنند و مسائلی همچون یارانههای کشاورزی، ذخایر عمومی غذا و مکانیسمهای حمایتی ویژه به صورت حل نشده باقی ماند. با این وجود رشد تجارت و سرمایهگذاری بینالمللی نشان داد که روند کلی به سمت یکپارچهسازی جهانی ادامه دارد. تجارت جهانی در سال 2017 حدود 3.6 درصد رشد داشت که نسبت به رشد 1.3 درصدی سال 2016 افزایش قابل ملاحظهای را نشان میدهد. رشد تجارت تا حد زیادی تحت تأثیر افزایش تقاضای واردات در آسیا و آمریکای شمالی بود. جریانهای سرمایهگذاری جهانی بهبود نسبتاً کمی داشتند و به 1.8 تریلیون دلار در سال 2017 افزایش یافتند. در حالی که سرمایهگذاری خارجی در اقتصادهای در حال توسعه 14 درصد کاهش داشت، اقتصادهای توسعه یافته رشد 5 درصدی را در این زمینه تجربه کردند که افزایش دو برابری را نسبت به قبل نشان میدهد.
زمین کشاورزی به ازای هر نفر در کشورهای منتخب
برخی از پیشرفتهای عمده در سیاستها، حرکت جهانی را به سمت آیندهای پایدار تداوم بخشید. دولتها در اجلاس جهانی تغذیه 640 میلیون دلار بودجۀ جدید را برای مبارزه با سوءتغذیۀ جهانی تصویب کردند و کشورهایی همچون چین، هند و بنگلادش از ابتکارات ملی خود برای بهبود تغذیه رونمایی نمودند. رهبران گروه 20 (G20) در کنفرانس وزیران کشاورزی در برلین به استفادۀ پایدار از آب در تولید غذا و محصولات کشاروزی متعهد شدند و بر حاکمیت و انطباق سیاستهای مرتبط با آب تأکید کردند. جلسۀ وزرای کشاورزی گروه 7 (G7) در میلان نیز متمرکز بر حمایت از درآمد کشاورزان در مقابل بحرانهای بازار، بلایای طبیعی و تغییرات آب و هوایی بود و ارتباط بین کشاورزی، مهاجرت و توسعۀ روستایی مورد توجه آنها قرار گرفت. این بحثها اهمیت ارائۀ ابزارهای مالی مشخص برای کشاورزان مانند استراتژیهای مدیریت ریسک از طریق سرمایهگذاری در تحقیقات، نورآوری، اطلاعات، ارتباطات و آموزش را برجسته کرد. پیشرفت به سمت برنامۀ 2030 توسعۀ پایدار همچنان تداوم پیدا کرد و کمیسیون آمار سازمان ملل متحد چارچوب مشخصی را برای پیگیری پیشرفت در دستیابی به اهداف توسعۀ پایدار تصویب کرد. این امر همزمان بود با تصویب طرح عملیاتی کیپ تاون برای دادههای توسعۀ پایدار که دولتها، سیاستگذاران و جامعۀ بینالمللی را به منظور همکاری در جهت بهبود دادهها برای اهداف توسعۀ پایدار دعوت میکند. همچنین کشورها همکاری با یکدیگر را در چارچوب توافقنامۀ اقلیمی پاریس برای مقابله با تغییرات شدید آب و هوایی از جمله طوفانها در ایالات متحده و کارائیب، خشکسالی در آفریقا، و سیل در جنوب آسیا ادامه دادند.
در سطح ملی کشورها پیشرفت خود را در زمینۀ پایداری زیستمحیطی و همچنین تغذیه ادامه دادند. نروژ صندوقی 400 میلیون دلاری را برای کاهش جنگلزدایی از طریق کشاورزی تأسیس کرد. چین طرح جدید ملی تغذیه را آغاز کرد که در قالب آن اهدافی را در ارتباط با کمخونی، کوتاهقدی و تغذیه با شیر مادر برای سالهای 2020 و 2030 تعریف کرده است. این طرح همچنین اهمیت قوانین، تحقیق و نظارت را بر پیامدهای تغذیه و سلامتی برجسته میکند. بنگلادش دومین برنامۀ ملی اقدامات تغذیهای (2016-2025) را راه اندازی کرد و تلاشها را برای کاهش همۀ انواع سوء تغذیه به ویژه برای کودکان، دختران نوجوان، زنان باردار و مادران شیرده آغاز کرد. هند راهبرد ملی تغذیۀ خود را راهاندازی کرد که در قالب آن متعهد شده هر کودک، دختر نوجوان و زن تا سال 2022 به وضعیت مطلوب تغذیهای دست پیدا کند. برخی از کشورها دست به مجموعهای از اصلاحات کشاورزی زدند؛ مانند گسترش مناطق آبیاری و بهبود توزیع کود و دانه در الجزایر و افزایش دسترسی به آب در جیبوتی. بسیاری دیگر از جمله غنا، هند و نیجریه تعهدات خود را برای پایان دادن به گرسنگی و سوءتغذیه در قالب هدف 2 مجموعه اهداف توسعۀ پایدار مورد تأکید مجدد قرار دادند.
انتظار میرود در سال 2018 جامعۀ بینالملل همچنان با تهدیدات مستمر برای امنیت غذایی مواجه باشد، به ویژه گرسنگی ناشی از درگیری و افزایش خشکسالی. حمایتهای بینالمللی برای کشورهای آفریقایی که قحطی و خشکسالی را متحمل شدهاند، همچنان مهم خواهد بود؛ چرا که بیشتر جمعیت آنها در معرض خطر ناامنی غذایی قرار دارند؛ از جمله 6 میلیون نفر در سودان جنوبی. رشد در آفریقا نیز به دلیل خطرات مالی مربوط به بدهی، آسیبپذیر خواهد بود؛ به ویژه در کشورهای صادر کنندۀ منابع طبیعی. برخی چالشهای خاص نیز به توجه بینالمللی نیاز دارد، خصوصاً نسبت به آیندۀ ونزوئلا که در آن سرانۀ تولید ناخالص داخلی برای چهارمین سال متوالی کاهش یافته و شرایط کشور با کمبود حاد غذا، دارو و دیگر محصولات اساسی بدتر شده است. تغییرات اقلیمی همچنان به عنوان تهدیدات فوری و درازمدت ادامه خواهند یافت؛ به ویژه رویدادهای شدید آب و هوایی، استرس آب و خاک، و ناامنی غذایی. ایجاد انعطافپذیری در برابر شوکهای آب و هوایی و تقویت کشاورزی هوشمندانۀ مبتنی بر اقلیم به طور فزایندهای مهم خواهد بود. تعهدی تازه برای همکاری با یکدیگر، کلید دستیابی به امنیت بهتر غذا و تغذیه در مسیری پایدار خواهد بود. در سطح جهانی، منطقهای و ملی باید دادهها و شواهد در قلب سیستمهای غذایی بازتر، شفافتر و فراگیرتر قرار گیرند. بحثهای جاری در مورد سیستمهای غذا و تعهدات برای پایان دادن به گرسنگی باید به سمت عملیاتی شدن حرکت کنند. اعمال سیاستهایی برای بهرهمندی هر چه بیشتر از مزایای جهانی شدن و به حداقل رساندن خطرات ناشی از ضدجهانی شدن، اولویتی مهم در سال 2018 و فراتر از آن خواهد بود.
فصل 2: سیستم جهانی غذا تحت تغییرات رادیکال
یافتههای کلیدی
توصیههای کلیدی
فصل 3: جریان آزاد کالاها و امنیت غذا و تغذیه
یافتههای کلیدی
توصیههای کلیدی
فصل 4: سرمایهگذاری بینالمللی و امنیت غذایی محلی
یافتههای کلیدی
سرمایهگذاری بینالمللی در کشاورزی و تأثیر آن بر امنیت غذایی
توصیههای کلیدی
فصل 5: مرزهای بسته و تهدیدات امنیت امنیت غذایی
یافتههای کلیدی
واردات غذا و صادرات سوخت نسبت به میانگین جهانی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA)
توصیههای کلیدی
فصل 6: دستیابی به امنیت غذا و تغذیه از طریق دسترسی به دادههای باز
یافتههایکلیدی
توصیههای کلیدی
فصل 7: اصلاح سیاستگذاری زراعی داخلی و امنیت جهانی غذا
یافتههای کلیدی
حمایت از تولیدکننده به صورت درصد درآمد ناخالص زراعی
توصیههای کلیدی
فصل 8: اصلاح حکمرانی برای غذا، تغذیه و کشاورزی
یافتههای کلیدی
توصیههای کلیدی
منبع
International Food Policy Research Institute. 2018. 2018 Global food policy report. Washington, DC: International Food Policy Research Institute. https://doi.org/10.2499/9780896292970
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی تاریخ انتشار 24بهمن 97، کدخبر: 182390، www.npps.ir