شعارسال: طبق آخرین آمارها، تهران سالانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب افت آب زیرزمینی دارد که حدود ۸۰ میلیون مترمکعب آن مربوط به "دشت ورامین" و ۴۰ میلیون مترمکعب مربوط به دشت‌های "تهران" و "شهریار" است. نشست زمین در دشت ورامین ۲۶ سانتی‌متر در سال گزارش شد به گونه‌ای که برخی دکل‌های برق هم به خاطر همین فرونشست‌ها کج شده‌اند.

دکتر علی بیت‌اللهی، مدیر مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر این‌که مراکز جمعیتی نظیر "کهریزک"،"شورآباد" در زون فرونشست جنوب و جنوب غرب تهران قرار دارند، گفت: در اراضی جنوب ورامین و در حوالی روستای "معین‌آباد" در حالی با پدیده فرونشست مواجهیم که خطوط راه‌آهن و سه خط بزرگ فشار قوی در این منطقه در معرض مخاطرات این رخداد قرار دارند.

این مشکل در دشت شهریار به شکل حادتری وجود دارد، به طوری که دشت شهریار سالانه ۳۱۰ میلی‌متر نشست می‌کند و به نظر می‌رسد این دشت رکورددار فرونشست در تهران به شمار می‌رود.

به گفته دکتر یحیی جمور، معاون فنی سازمان نقشه‌برداری کشور تقریبا کلیه دشت‌های کشور در معرض مخاطرات ناشی از فرونشست زمین قرار دارند و اکثر این دشت‌ها مربوط به اراضی کشاورزی است.

از نمونه بارز این دشت‌ها می‌توان به دشت‌های استان خراسان رضوی اشاره کرد که به گفته دکتر جعفر طاهری، مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی شمال شرق کشور پدیده فرونشست زمین در پنج دشت بحرانی این استان ادامه دارد و در این باره گفت: تداوم پدیده خشکسالی ظرف دو دهه اخیر در بخش وسیعی از کشور از یک سو و همچنین برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی موجبات وقوع پدیده فرونشست زمین را در بسیاری از دشت‌های حاصلخیز فراهم کرده است.

طاهری، خشک شدن زمین حاصلخیز، ایجاد شکست در ساختمان‌ها، پل‌ها، راه‌های ارتباطی و سایر سازه‌ها و ایجاد فروچاله‌ها را از عواقب فرونشست دشت‌ها نام برد و یادآور شد: به منظور ارائه برنامه کاربردی برای مدیریت فرونشست زمین، سال ۱۳۹۵ پروژه‌ای را با عنوان "پایش فرونشست در دشت‌های خراسان رضوی" با هدف تهیه نقشه پهنه‌بندی میزان نشست و نقشه خطر این مخاطره اجرایی کردیم.

مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی شمال شرق کشور با بیان این‌که طبق مطالعات انجام شده از ۲ هزار و ۷۱۸ کیلومتر مربع مساحت "دشت مشهد" حدود ۱۰۰ کیلومتر مربع در محدوده فرونشست قرار دارد، یادآور شد: بر اساس بررسی‌های به عمل آمده در حال حاضر دشت "بردسکن" از نظر وجود عوارض سطحی شامل درز و شکاف‌های ایجاد شده در مناطق مسکونی و دشت "نیشابور" از نظر نرخ بالای فرونشست زمین در بین پنج دشت بحرانی استان در بحرانی‌ترین حالت قرار دارند.

طاهری اضافه کرد: پس از آن دشت "مشهد" از وضعیت بحرانی برخوردار است، دشت‌های "جوین" و "خواف" در رده‌های بعدی میزان فرونشست در این استان قرار دارند که پس از نهایی شدن پردازش داده‌ها و کنترل میدانی نتیجه آن در آینده نزدیک منتشر خواهد شد.

فرونشست در تهران

دکتر یحیی جمور، معاون فنی سازمان نقشه‌برداری کشور، با اشاره به راه‌اندازی ایستگاه‌های GNSS‌ در کشور، اظهار کرد: در کل کشور تنها ۱۴۶ ایستگاه GNSS داریم و فقط یک ایستگاه آن در تهران قرار دارد و این در حالی است که پایتخت، زلزله‌خیز و در معرض فرونشست بیش از ۲۰ سانتی‌متری در سال است. علاوه بر زمین‌لرزه امکان فعال شدن دماوند طی چند سال اخیر نیز مورد توجه سازمان نقشه‌برداری کشور قرار گرفته است.

وی اضافه کرد: حدود ۱۰ تا ۱۲ ایستگاه نیز در مناطق فرونشست واقع هستند و مؤلفه ارتفاعی این ایستگاه‌ها به سمت پایین در حرکت است.

ایستگاه‌های دائمی GNSS تحت تاثیر پدیده فرونشست در کشور قرار دارند

معاون فنی سازمان نقشه‌برداری با تاکید بر این که تقریبا همه دشت‌های کشور با پدیده فرونشست مواجه هستند، ادامه داد: بیشترین نرخ فرونشست در تهران مربوط به جنوب و جنوب غرب، جنوب شرق به‌ویژه در مناطق ورامین و قرچک است و پدیده فرونشست در تهران در حال گسترش است، به گونه‌ای که از سوی بزرگراه آزادگان فرونشست به داخل شهر تهران نفوذ کرده است.

به گفته وی، بر اساس گسترش پدیده فرونشست مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ تهران تحت تاثیر فرونشست قرار دارند و چیزی نمانده است که فرونشست به میدان آزادی نفوذ کند.

وی، نرخ فرونشست در تهران را ۱۸۰ میلی‌متر در سال، شهریار ۲۳۰ میلی‌متر در سال، ورامین ۲۰۰ میلی‌متر در سال، زرند کرمان ۱۲۷ میلی‌متر در سال و سیرجان ۱۱۲ میلی‌متر در سال عنوان کرد و گفت: نرخ فرونشست زمین در شهرهای مختلف کشور به شرح ذیل است:

جمور، با تاکید بر اینکه پدیده فرونشست از سمت بلوار آزادگان به سمت شهر تهران در حال گسترش است،‌ خاطر نشان کرد: تا رسیدن مخاطرات این پدیده به میدان آزادی زمان زیادی نداریم، ضمن آنکه در نقشه ذیل که نواحی سبز رنگ فرونشست مشخص شده، با پدیده فرونشست مواجه هستند و لازم است کنترل‌های لازم صورت گیرد تا مناطق سبز رنگ به قرمز رنگ تبدیل نشود.

به گفته وی، وضعیت فرونشست در ورامین در نقشه ذیل آورده شده است:

نقشه فرونشست زمین در ورامین و پاکدشت (از ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۵)

نقشه جدید فرونشست در البرز

وی از پیاده‌سازی نرم‌افزاری برای دسترسی به آخرین وضعیت مخاطراتی چون فرونشست و سیل خبر داد و گفت: هدف از تهیه این نرم‌افزار نمایش برخط نقشه‌های مد نظر مانند نقشه‌های فرونشست، سیل و موارد مشابه است. در این نرم‌افزار به دو صورت یکی با معرفی فایل و دیگری از طریق اتصال به شبکه می‌توان به نقشه‌های مربوط دسترسی داشت.

شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 9آبان1398، کدخبر: 98080804318، www.isna.ir