شعارسال: بیشه دالان نام تالابی است در شهرستان بروجرد در غرب ایران. نام محلی آن بیشه دالون است و مساحت عمومی آن حدود ۹۱۳ هکتار برآورد شده است. تالاب بیشه دالان در ۱۵ کیلومتری جنوبشرقی شهر بروجرد و در دشت سیلاخور قرار گرفته است. بیشه دالان از گذشته زیستگاه پرندگان مهاجری بوده است که برخی ماههای سال را در این منطقه میگذرانند. علاوهبرآن جانوران بومی دیگری از گروه پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران در این منطقه زیست میکنند. مار، مرغابی، خرگوش، لاکپشت، حواصیل، گرگ، شغال و سگ آبی از حیواناتی هستند که در این ناحیه یافت میشوند.
بهدلیل استفاده بیرویه از زمینها و منابع آبی اطراف این آبگیر و نیز واریز فاضلاب روستاهای مجاور به درون آن، تالاب بیشه دالان در سالهای اخیر مورد تهدید جدی قرار گرفته و مساحت آن به ۴۵۰ هکتار کاهش یافته است.
تالاب بیشه دالان که زمانی حدود ۹۱۳ هکتار بود، بهمرور زمان دستخوش تغییراتی اعم از تصرفات غیرقانونی، تغییر کاربری و خشک شدن قرار گرفت و این درحالی است که احیای این تالاب میتواند در توسعه اکوتوریسم و طبیعتگردی شهرستان بروجرد استفاده شود و چشماندازی امیدوارکننده ایجاد کند.
این تالاب از جنبههای گوناگونی اعم از زیستمحیطی، اکوتوریسم و طبیعتگردی با توجه به اینکه زیستگاهی برای پرندگان مهاجر در فصولی از سال محسوب میشود، دارای اهمیت است؛ علاوهبراین همین تالاب از حیث پرورش ماهیان و جنبه کشاورزی میتواند مورد توجه باشد اما جنبه شاخصتر آن طبیعتگردی و اکوتوریسم است که این روزها بیشتر مورد توجه فعالان محیطزیست قرار دارد و احیای آن را دنبال میکنند.
تالاب بیشه دالان بروجرد که در زبان محلی به تالاب بیشه دالونه معروف است، در پی تغییراتی که طی سالهای گذشته از سر گذرانده حدود ۵۰۰ هکتار آن تغییر کاربری یافته و به زمین کشاورزی تبدیل شده و در اطراف تالاب به کشت برنج و محصولات آبدوست پرداخته شده است.
بنا بر گفته مسعود فلاح، معاون عمرانی فرمانداری بروجرد، درحالحاضر تنها ۸۰ هکتار این تالاب تحت حفاظت و نگهداری محیطزیست قرار دارد، ولی جلسات و پیگیریهای متعددی صورت گرفته و مقرر شده مسئولیت حفاظت و نگهداری از آن بهعنوان اثری کاملاً زیستمحیطی به اداره حفاظت محیطزیست واگذار شود.
هر چند این ایده از حدود ۹ ماه قبل در جلساتی مصوب شد، ولی عملاً تاکنون اقدامی در راستای این واگذاری بهطوری عملی صورت نگرفته است و طی روزهای اخیر در پی برگزاری جلسه دیگری موضوع مشخص شدن عملی این واگذاری در دستور کار قرار گرفت تا بهزودی این اقدام صورت گیرد.
بنابر گفته کارشناسان فعال در حوزه محیطزیست، با توجه به بارشهای خوبی که در سال زراعی گذشته صورت گرفته است، با اینکه بخش زیادی از این تالاب احیاء شد، ولی بهدلیل بیتوجهی به جنبههای زیستمحیطی آن صرفاً به جنبه کشاورزی آن توجه شد و با کشت محصولات آبدوست ازجمله برنج، برخی از کشاورزان آب تالاب را بهسمت زمینهای کشاورزی هدایت یا از موتورهای پمپاژ استفاده کردند.
تصرفات عدوانی در محدوده بیشه دالان و هدایت آب تالاب بهسمت زمینهای کشاورزی این تالاب را در معرض تهدید خشک شدن قرار داده است؛ بیشه دالان از گذشته زیستگاه پرندگان مهاجری بوده است که برخی ماههای سال را در این منطقه میگذرانند. علاوهبرآن، جانوران بومی دیگری از گروه پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران در این منطقه زیست میکنند.
به هر روی مسأله مسلم و مورد تأیید همگان این است که بهدلیل استفاده بیرویه از زمینها و منابع آبی اطراف این آبگیر و نیز ریختن فاضلاب روستاهای مجاور به درون آن، تالاب بیشه دالان در سالهای اخیر تهدید جدی میشود و مساحت آن به ۴۵۰ هکتار کاهش یافته است.
کارشناسان محیطزیست بر این باورند که جلوگیری از تخریب بیشازپیش تالاب و برخورد قاطع با متخلفان در سایه بهرهگیری از همکاری مردم در صیانت از این تالاب در برهه کنونی میتواند بهترین راهکار پیشرو باشد؛ همچنین میتوان در راستای احیای تالاب بیشه به تخریب زهکشها پرداخت.
اما نکته قابلتوجه این است که همیشه، فعالیت در مواردی که چند دستگاه اجرایی در آن مسئول هستند هنگامیکه منافع سازمانها در تعارض باهم قرار گیرد، مشکلساز میشود و این عدم هماهنگیها باعث میشود به نتیجه مورد انتظار نرسد.
حال برای رفع مشکلات تالاب بیشه دالان که بنا بر گفته مهرداد فتحی بیرانوند، مدیرکل حفاظت از محیطزیست لرستان، در چهار بخش کشاورزی، اکولوژیک، اجتماعی و مدیریتی خلاصه میشود، یکی از راهکارها واگذاری این اثر زیستمحیطی به محیطزیست است که قبل از هر چیزی در فرآیند احیای این تالاب دادن اطمینان خاطر به مردم است که منافع ساکنان محلی در اولویت ما قرار دارد.
در همین راستا، شیرزاد نجفی، مدیرکل منابع طبیعی لرستان، با اعلام آمادگی برای واگذاری اراضی تالاب بیشه دالان به سازمان حفاظت محیطزیست گفت: با عنایت به وجود برنامههای مدیریتی برای حفاظت بهتر تالابها بهعنوان یک اکوسیستم منحصربهفرد در سازمان حفاظت محیطزیست، اراضی این تالاب پس از درخواست و انجام مراحل واگذاری به ادارهکل حفاظت محیطزیست لرستان واگذار میشود.
تأکید فرماندار بروجرد بر سرعت عمل در واگذاری تالاب بیشه دالان به محیطزیست
معاون استاندار لرستان و فرماندار بروجرد گفت: مراحل قانونی و بررسیهای فنی بهمنظور واگذاری مدیریت و حفاظت تالاب بیشه دالان این شهرستان به اداره محیطزیست باید در هفته آینده انجام شود.
عبدالرحیم رحیمی بیان کرد: با توجه به مصوبه چندماه پیش باید انتقال و واگذاری مدیریت و حفاظت تالاب بیشه دالان به محیطزیست انجام میشد، ولی تاکنون هیچ اتفاقی صورت نگرفته است؛ بنابراین ظرف یک هفته آینده باید تمامی مسائل مرتبط، برنامهریزی و مشکلات که در این تغییر مدیریت بین دو اداره محیطزیست و منابع طبیعی وجود دارد، برطرف و روند واگذاری آن انجام شود.
تالاب بیشه دالان و نقش محوری آن در گردشگری و بومگرد
بنابر گفته مدیرکل حفاظت محیطزیست لرستان گفت: تالاب بیشه دالان یکی از مهمترین تالابهای کوهستانی در لرستان و غرب کشور است که از لحاظ اقتصادی، گردشگری، تأمین آب کشاورزی، جلوگیری از سیلاب و تثبیت ریزگردها برای بروجرد میتواند نقش موثری داشته باشد.
فتحی بیرانوند بیان کرد: بررسیها و برگزاری جلسات متعدد به این نتیجه منتهی شد که واگذاری حفاظت و نگهداری و احیای تالاب بیشه دالان باید در حوزه اختیارات محیطزیست قرار گیرد و مصوبهای مبنی بر واگذاری این مدیریت نیز تصویب شد.
تأمین منافع مردم، اولویت ما در احیای تالاب بیشه دالان
وی با اشاره به ضرورت احیای تالاب بیشه دالان و خروج آن از تصرفات غیرقانونی اضافه کرد: تأمین منافع مردم و افراد و جامعه محلی اولویت ما در احیای تالاب بیشه دالان است و مردم باید به این اطمینان برسند که اقدامات حفاظت محیطزیست درمورد احیای تالاب هیچ تعارض و منافاتی با منافع مردم ندارد.
فتحی بیرانوند افزود: اگر مردم به این باور برسند که محیطزیست حامی منافع آنهاست، در برنامههای حفاظت از محیطزیست نیز مشارکت و همراهی بیشتری خواهند داشت و تجربه نشان داده است اگر مردم در کنار محیطزیست نباشند، محیطزیست هم هیچگاه حفظ و احیاء نخواهد شد.
وی یادآور شد: اگر تالاب بیشه دالان بروجرد احیاء شود و به شاخصهای مورد نظر برسد، در مسیر قانونی میتوان اعتبارات ملی و استانی خوبی جذب کرد.
مدیرکل حفاظت محیطزیست لرستان گفت: پاسگاه محیطبانی بیشه دالان تقریباً آماده شده است و این امیدواری وجود دارد که در ایام دهه فجر امسال افتتاح شود.
آمادگی منابع طبیعی لرستان برای واگذاری تالاب بیشه دالان به محیطزیست
در همین خصوص احمد ساتیاروند، معاون مدیرکل منابع طبیعی لرستان، گفت: این آمادگی تغییر و تحول در مدیریت حفاظت از تالاب بیشه دالان در منابع طبیعی استان وجود دارد تا تالاب بیشه دالان به حریم و محدوده مشخص شده، پلاک آن در اختیار محیطزیست قرار گیرد.
بهگفته وی پلاک محدوده بیشه دالان با لحاظ کسر ۱۱۶ هکتار از ۹۱۳ هکتار، یعنی با حدود و محدوده تقریباً ۷۰۰ هکتار طی هفته آینده از منابع طبیعی به محیطزیست انتقال داده میشود.
با توجه به اینکه در سالهای اخیر بخشهایی از تالاب بیشه دالان یا مورد تصرف غیرقانونی، تغییر کاربری یا زیر کشت رفته است، اکنون مسأله احیای این تالاب با مصوب کردن اینکه حفاظت از تالاب وظیفهای زیستمحیطی است به اداره محیطزیست واگذار شده است.
از زمانی که این تصمیم در آخرین جلسهای که به همین منظور در فرمانداری بروجرد گرفته شد، حدود ۹ ماه میگذرد و طی روزهای اخیر بهطور مجدد موضوع احیای بیشه دالان و مشخص شدن محدوده آن مورد توجه قرار گرفته است تا با واگذاری آن به محیطزیست به این تالاب بهعنوان اثری کاملاً زیستمحیطی توجه بیشتری معطوف شود تا در زمینههای مختلف اعم از طبیعتگردی و اکوتوریسم بهعنوان یک چشمانداز در توسعه صنعت گردشگری این شهرستان اثرگذار باشد.
تالابهای استان لرستان ازجمله ۱۱ تالاب در پلدختر و تالاب بیشه دالان در بروجرد محلی برای پذیرش پرندگان مهاجر در فصلهای مختلف سال هستند که ظرفیت خوبی برای رونق صنعت گردشگری در حیطه اکوتوریسم در لرستان بهشمار میروند.
اکوتوریسم یا بومگردشگری یا طبیعتگردی گونهای از گردشگری است که در آن گردشگران برای دیدار از مناطق طبیعی بکر و دستنخورده جهان سفر میکنند؛ سفری مسئولانه به مناطقی طبیعی که علاوهبر این که حافظ محیطزیست و باعث بهبود کیفیت زندگی مردم محلی است، حداقل آسیب را به طبیعت و فرهنگ منطقه وارد میکند؛ بسیاری از کشورها بخش هنگفتی از درآمد خود را از بومگردشگران خارجی تأمین میکنند.
شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 30دی1398، کدخبر: 80513: sabzineh.org