شعار سال: «بعضی‌ها از کلمه رفراندوم خوش‌شان نمی‌آید، اما پایه انتخابات ما از رفراندوم بود، از همه‌پرسی شروع شده است. نظام ما روی رفراندوم است و پایه اصلی آن رفراندوم است و آن همه‌پرسیِ اول بود که تعیین کرد نظام ما جمهوری اسلامی است.» این بخشی از سخنان روز گذشته حسن روحانی، رئیس جمهوری در جمع استانداران و فرمانداران سراسر کشور بود که برای چندمین بار در سال‌هایی که او زمام‌دار دولت بوده، مطرح کرده است.

البته این نخستین بار نیست که او به صراحت می‌گوید: «راهش این است که در همه‌پرسی از مردم بپرسیم.» روحانی ۱۵ مرداد ۱۳۹۸ در دیدار با دیپلمات‌های ایرانی گفته بود: «تضمین جمهوری اسلامی برای تاریخ آینده در گرو اجرای درست اصول ۶ و ۵۹ قانون اساسی است» و این دو اصل به امکان برگزاری «رفراندوم» اشاره کرده‌اند. کما اینکه او در سخنرانی عمومی و رسمی ۲۲ بهمن ۱۳۹۶ در میدان آزادی و در پی اعتراضات دی ماه همان سال گفته بود: «صندوق آرا را بیاوریم و طبق اصل ۵۹ هر آنچه مردم گفتند عمل کنیم.»

اما این سخنان روحانی بعضا چالش‌هایی را به دنبال داشته است و بخشی از جریان‌های سیاسی با آن موافق نیستند. در ارتباط با این سخنان رئیس جمهوری، محمدتقی فاضل میبدی، استاد حوزه علمیه و فعال سیاسی در گفتگو با «همدلی» می‌گوید: «امروز در چند مسئله جامعه ما دوقطبی شده است. یکی مسئله مذاکره است و نحوه تعامل با غرب. در اینجا دو تا دیدگاه وجود دارد. یکی این است که مذاکره با کشور‌های بزرگ و آمریکا را برنمی‌تابد و دیدگاهی دیگر قائل به مذاکره است. هر دو دیدگاه هم طرفدارانی دارند. بخشی از حاکمیت از عدم مذاکره دفاع می‌کند و بخشی هم از مذاکره دفاع می‌کند. این وضعیت منجر به بروز مشکلات زیادی در داخل کشور شده است. در این میان دستگاه دیپلماسی ما در اینجا مردد و حیران مانده است و نمی‌‍‌داند چه‌کار کند.» این استاد حوزه علمیه ادامه می‌دهد: «مسئله بعدی هم انتخابات است. در این مسئله هم جامعه دو قطبی است. بخشی از حاکمیت روش استصوابی حاکمیت را تایید می‌کند. بخشی دیگر از حاکمیت، بخشی از دولت و خیلی از مردم این روش را تایید نمی‌کنند. طبیعی است که در این مسائل کلان مملکتی اگر دولتمردان ما نتوانند این مسائل را حل کنند، یکی از راه‌هایش به رای عموم گذاشتن این مسائل و تعیین وضعیت آنهاست. مرحوم امام هم در این زمینه فرموده‌اند که حکومت متکی به آرای مردم است و مردم، ولی نعمت حاکمان هستند و از آنجایی که مردم پشتوانه مجلس هستند امام گفتند که مجلس در راس امور است. اگر ما بخواهیم که آن روحیه امام را در اینجا زنده کنیم، حضور حداکثری مردم در مسائل کلان کشور را داشته باشیم، تنها راه آن به نظر آقای رئیس جمهور رفراندوم است. حالا در مسئله مذاکره و مسئله انتخابات و حذف و تصفیه‌هایی که شورای نگهبان انجام می‌دهد، آقای روحانی می‌گوید خیلی خوب؛ نه حرف شما و نه حرف ما.»

این فعال سیاسی می‌افزاید: «این مسائل را بگذاریم به آرای عمومی و هر چیزی که مردم انتخاب کردند برای اینکه جامعه یک صدایی نباشد. چون ایشان تعبیرش این است که جامعه ما کشوری کمونیستی نیست که یک حزبی و یک صدایی باشد. جامعه ما حزب رستاخیزی نیست. جامعه ما جامعه مردم‌سالار و جمهوری اسلامی است. بالاخره نمی‌شود که در این جامعه یک صدا را حاکم کرد؛ بنابراین باید هر بیشتر تکثر وجود داشته باشد. آرای مردم و جمهوریت نظام به معنای واقعی کلمه باید حضور در مسائل عمومی خود را نشان دهد. یکی از جا‌هایی که جمهوریت اسلامی نظام خودش را نشان می‌دهد در انتخابات و صندوق رای است. شما وقتی که عده زیادی از منتخبان مردم را رد صلاحیت می‌کنید، این به معنای یک مجلس انتصابی است نه مجلسی که نتیجه انتخاب مردم است. اینکه مردم در انتخاب چند نفر محصور شوند، این به معنای انتخابات واقعی نیست.» میبدی در پاسخ به این سوال که در طول چند سال اخیر مسائل و چالش‌هایی داشته‌ایم مانند رابطه با آمریکا، یا بازبینی در قانون اساسی، مذاکره با قدرت‌های جهانی و برخی مسائل اجتماعی مثل حجاب که چالش برانگیز بوده‌اند، به نظر شما امکان عملی رفراندوم در چنین مواردی چقدر امکان‌پذیر است، توضیح می‌دهد: «مسئله رفراندوم شرایطی دارد که در قانون اساسی آمده است و با موافقت رهبری است. راهکار‌هایی هم دارد منتهای مراتب اینکه این راهکار‌ها چقدر جنبه اجرایی داشته باشد و آن‌ها را در جامعه پیاده کرد، من نمی‌دانم. البته این هم نیست که بخواهیم هر مسئله‌ای را به رفراندوم بگذاریم. برای مثال مسئله حجاب یک بحث شرعی واخلاقی است. کسی مسائل شرعی را به رفراندوم نمی‌گذارد. وظیفه ما تبلیغ حجاب است و باید بگوییم که اسلام حجاب را قبول دارد، اما الزامی کردن آن وظیفه حکومت نیست. اینکه رفراندوم کنیم و بگوییم که شما با الزام به حجاب موافقید یا نه درست نیست. چرا که شرع پایه آن را روشن کرده است. حجاب یک امر دینی و یک ارزش دینی است. شما در جامعه تبلیغش را بکن، اما نمی‌شود آن را به کسی الزام کرد. دیگر بالاتر از نماز ما نداریم. ما نمی‌توانیم که کسی را به نماز خواندن ملزم کنیم. بله ما می‌توانیم امر به معروف و نهی از منکر کنیم و آن را تبلیغ کنیم، اما الزام به یک حکم دینی آن هم از طریق رفراندوم درست نیست. من این را قبول ندارم. چرا که در دین الزامی وجود ندارد. اما در مسائلی مانند مسئله قانون اساسی، بله رفراندوم درست. اگر جامعه در این مسئله دوقطبی شد و بخشی مدعی بودند که باید بازنگری در آن صورت بگیرد و بخشی دیگر مدعی بودند که نباید بشود راهی جز رفراندوم نداریم. اگر این کار‌ها قبل از رفراندوم حل بشود خیلی بهتر است. چون هزینه برای کشور ندارد. اما اگر جامعه به گونه‌ای دوقطبی شد که هیچ راه‌حلی نداشه باشد من معتقد هستم، راه‌حلی که آقای رئیس جمهور پیشنهاد می‌کنند یک راه‌حل حیاتی است که در قانون اساسی ما هم هست.» او درباره تاثیر سخنان رئیس جمهور می‌گوید: «پاسخ سوال شما را من نمی‌توانم بدهم. به هر حال ممکن است موثر واقع نشود، اما بالاخره ایشان رئیس جمهور است و مسئول اجرای قانون اساسی و اگر به یک مشکلی رسید و راهی جز طرح رفراندوم نداشت، طرحش برای ایشان لازم است. اما این موضوع به این بستگی دارد که آن بخش دیگر از حاکمیت حرف ایشان را قبول کند. اما در حال حاضر من بعید می‌دانم که بخش انتصابی حاکمیت سخن ایشان را به اجرا بگذارد، اما اگر کار به جایی رسید که چاره‌ای نبود، به نظر من منطقی است.

برای مثال درباره همین مسئله مذاکره من خودم شخصا معتقد هستم که حتی باید با دشمن هم گفتگو کرد. یعنی با مجادله هیچ مشکلی حل نمی‌شود و ما در این ۴۰سال هم تجربه کرده‌ایم. عاقبت هم باید پشت میز مذاکره نشست. اگر آن برجام اولیه به نتیجه می‌رساندیم و دنبال می‌کردیم بر این باور هستم که مشکلات ما کمتر می‌شد. من جایی خواندم که یک آقایی گفته بود ترور شهید قاسم سلیمانی نتیجه برجام بود یا نتیجه مذاکره بود. این حرف خیلی خام است. این حرف را کسی می‌گوید که دشمن ایران است. اگر ما مذاکره می‌کردیم به نظر من این ترور اتفاق نمی‌افتاد؛ البته مذاکره واقعی. مذاکره‌ای انجام نشد. مذاکره کردن هم شرایطی دارد. نباید با باج دادن باشد. باید از سر عزت باشد. الان ایران در منطقه از موضع قدرت حرف می‌زند. ایران در خاورمیانه جایگاهی دارد و کشور‌های دیگر روی آن حساب می‌کنند. اما باید از قدرت خود به گونه‌ای استفاده کند که بتواند با دنیا پیوند بیشتری داشته باشد. اگر ایران با این اقتداری که دارد نتواند با کشور‌های دیگر رابطه داشته باشد این اقتدارش روز به روز به زوال می‌رود. ما باید به گونه‌ای سیاست‌ورزی کنیم که در منطقه و حتی در دنیا مشکلی نداشته باشیم.» میبدی در مورد اینکه چرا وقتی رئیس جمهوری حرف از رفراندوم می‌زند یک عده خاص واکنش زیادی نشان می‌دهند، می‌گوید: «شاید بخشی از اصول‌گرایان این گونه فکر می‌کنند که اگر رفراندومی برگزار شود به نفع آنان نباشد. بالاخره حساب می‌کنند که جامعه اکثرا خواهان انتخابات آزاد، مذاکره و تغییر در قانون اساسی است. حساب می‌کنند که اگر در این موارد رفراندومی صورت بگیرد به نفع آنان نباشد. اگر اصول‌گرایان یقین داشتند که نتیجه این رفراندوم و همه‌پرسی به نفع خودشان است حتما مخالفت نمی‌کردند. به هرحال این جناح به فکر بقای قدرت خودش است که بماند. این انتخاباتی هم که اکنون شورای نگهبان می‌خواهد برگزار کند من معتقدم هستم که مردم شرکت کنند. ولی شرکت مردم از روی انگیزه نیست واقعا. چون مردم می‌گویند الان چه کسی مانده که به آن رای بدهند؟ چون اکثرا ردصلاحیت شده‌اند.» میبدی تأکید کرد: «در حال حاضر در انتخابات خبرگان در حوزه قم کسی شرکت نکرده است و فقط آیت‌الله یزدی با آن شرایطی که دارد شرکت کرده است. در حالی که بسیاری از جوانان تحصیل‌کرده و با انگیزه در قم حضور دارند. یا مثلا در تهران کسی مثل آقای حجتی کرمانی با آن سوابق رد صلاحیت می‌شود. همین‌ها باعث دلسرد شدن می‌شود. ما که این موارد را می‌گوییم دلمان برای کشور می‌سوزد. می‌خواهیم طوری نشود که نظام آسیب ببیند.»

وی در پایان می‌افزاید: «برخی تلاش می‌کنند جامعه را دلزده و دلسرد کنند. از جمله آن آقایی که امام جمعه است و بدون ملاحظه می‌گوید فلان سفیر را باید تکه‌تکه کرد. هزینه این اقدامات را تا کی مردم باید بدهند؟ به نظرم باید عقلا فکری کنند که اگر می‌خواهند نظام ضربه نبیند باید جلوی این کار‌ها گرفته شود.»

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همدلی، تاریخ انتشار: 8 بهمن 1398، کدخبر: ۱۳۵۲  ، www.hamdelidaily.ir