شعار سال: میراث گران‌بهای نسخه‌های خطی اسلامی به عنوان یکی از نمونه‌های اثبات کننده مرجعیت علمی اهل بیت(ع) در جهان اسلام و دلیلی بر تبیین نقش اساسی اهل بیت(ع) و پیروان آنها، به خصوص دانشمندان و علماء شیعه در پیدایش و گسترش علوم و شکوفایی تمدن اسلامی است.

اسناد تاریخی و نسخه‌های خطی می‌تواند حلقه‌های گم شده تاریخی و هویتی هر کشوری را کامل کند و از این رو حفاظت و نگهداری از آن امری ضروری است.

اما حبس نسخه‌های مختلف کتاب در کتابخانه‌ها و عدم دسترسی سریع و آسان پژوهشگران به منابع علوم اسلامی در سراسر دنیا، سبب عدم بهره‌گیری و استفاده مناسب از گنجینه‌های دانش و علوم تمدّن اسلامی است که توسط اهل بیت(ع) و دانشمندان اسلامی در مسیر تاریخ تشیّع به نسل حاضر به امانت رسیده است. 

کتابخانه‌های آستان قدس رضوی با قدمتی بیش از هزار سال، با دارا بودن 30 میلیون منبع چاپی، سنگی، دیجیتال، سند و سایر منابع، زمینه دسترسی آسان به منابع و اسناد تاریخی را برای پژوهشگران فراهم کرده است تا در کنار حفظ مواریث شیعه، زمینه بهره‌مندی از گنجینه‌های دانش علوم اسلامی را فراهم آورد. 

این کتابخانه در کنار حفاظت و ایجاد دسترسی از این منابع به صورت متداول اسناد و نسخه‌های خطی موجود در گنجینه رضوی را معرفی کرده تا محققان و اهل پژوهش از داشته‌های پژوهشی این مجموعه مطلع شوند.ایام فاطمیه و شهادت فاطمه زهرا(س) نیز زمینه‌ای تا پژوهشگران و محققان با نسخه‌های خطی منحصر به فرد و منابع معتبر این کتابخانه در زمینه سیره فاطمه آشنا شوند.

قلم فرسایی علما در بیان فضائل فاطمه(س)

بدون تردید در میان زنان و بانوان اسلامی، حضرت فاطمه(س) محبوب‌ترین چهره دینی، علمی، ادبی، تقوایی و اخلاقی به شمار می‌رود.

شخصیت حضرت فاطمه(س) سیده نساءالعالمین، اسوه و الگویی کامل برای تمام زنان است. در جود و بخشش و بلندی نظر و حُسن تربیت، وارث مادر و در سجایای ملکوتی، وارث پدر، هم‌چنین همسری دلسوز و مهربان و فداکار برای شوهرش بوده است تا جایی که رسول خدا(ص) راجع به این بانوی بزرگوار می‌فرمایند: «فاطمةُ بَضعةُ منّی فمن اَغضبها اغضبنی» یعنی فاطمه پاره تن من است، هر که به او بدی کند، به من بدی کرده است.

طی قرون گذشته بعد از اسلام، علما، محدثین و مورخین متعددی کتب مختلفی در فضایل و مناقب چهارده معصوم به رشته نگارش درآورده و در این میان بسیاری از علمای شیعه و اهل سنت تلاش کردند تا بتوانند تنها بخشی از فضائل و معارف فاطمی را نگاشته و حفظ کنند.

بر این اساس طی این سالیان نسخه‌های خطی بسیاری از علما و فضلا به جای مانده که در آن ذکر مناقب فاطمی پرداخته شده است. بوده و هستند افرادی که از گسترش معارف شیعه هراس داشته و بر این اساس با خریداری نسخه های خطی ارزشمند معارف اسلامی آنها را معدوم می‌کنند. 

از میان نسخه‌های نگاشته شده، به همت واقفین، ناذرین، علما و بزرگان دین و علاقه مندان به حفظ مکتب شیعه،  تعدادی از این آثار منحصر به فرد وقف آستان قدس رضوی شده که در حال حاضر این نسخ ارزشمند در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

نفایسی از نسخه‌های خطی با محتوای معارف فاطمی 

کتابخانه آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگترین کتابخانه‌های جهان اسلام دارای کتب و منابع خطی بسیار ارزشمندی از جنبه‌های قدمت، خط و آرایه‌های هنری در موضوعات اخبار، ادعیه، ادبیات، تفسیر، تجوید، حکمت، کلام، تاریخ، جغرافیا، و بسیاری از علوم دیگر به زبان‌های عربی و فارسی است که در این میان بخشی از این آثار در قالب نسخه‌های خطی نفیس و منحصر به فرد به ذکر فضائل و مناقب حضرت زهرا(س) اشاره دارد.

علی سوزنچی، مدیر مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی کتاب «کشف الغمة فی معرفة الائمة»، تألیف علی بن عیسی اربلی به سال(-692ه ق) را یکی از این آثار عنوان می‌کند که به تاریخ زندگانی پیامبر اکرم(ص) و حضرت زهرا(ع) و ائمه معصومین(ع) پرداخته است.

وی این اثر را یکی از نسخه‌های بسیار نفیس موجود در گنجینه رضوی معرفی کرده و به کتابت این اثر توسط محمد بن محمد حلّی صفّار در سال 709 ق اشاره دارد.

از دیگر نفایس موجود در گنجینه رضوی کتاب «ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی»؛تألیف احمد بن عبدالله طبری است. سوزنچی این اثر را که در سال (-694ق) تألیف شده است را مشتمل بر فضائل و مناقب خاندان پیامبر(ص) عنوان می‌کند که به خط نسخ و توسط محمود بن محمد معروف به نجیب ایجی شده در سال 809 هجری قمری کتابت و توسط ابن خاتون عاملی در 1067 هجری قمری وقف گنجینه رضوی شده است.

«ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار»، تألیف نعمت الله بن عبدالله جزایری به سال(-1112ق) کتاب دیگری است که وی به آن اشاره دارد.
این نسخه نفیس موجود در گنجینه رضوی مشتمل بر فضایل چهارده معصوم(ع) است که توسط حاجی محمدقاری در قرن 12ق به خط نسخ کتابت شده است.

سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی یکی از کاملترین و مجهزترین مراکز حفظ آثار مکتوب در ایران و جهان اسلام است.
آستان قدس رضوی مدت‌هاست برای حفظ و نگهداری از این میراث کهن، اقدامات حرفه‌ای مطابق با بالاترین استانداردهای جهانی توسط بروزترین تجهیزات انجام داده است تا در کنار حفظ میراث کهن شیعه، زمینه را برای استفاده پژوهشگران از این منابع مهیا کند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: 9 بهمن 1398، کدخبر: 2191825، www.tasnimnews.com