شعار سال: اکنون تقدیر باید بکنیم از تصمیمسازان فرزانهای که لطف کردند و فوری منبع اصلی را تشخیص دادند؛ واقعا دستمریزاد؛ چراکه ایشان خطرناکترین اماکن مربوطه را تعطیل کردند تا مسئله کرونا بخوابد. ببینید! مردم از چه طریق خود را به این تالارهای آلوده میرسانند؟ معلوم است دیگر «مترو»، «اتوبوس» یا «وسایل نقلیه عمومی»، پای پیاده که نمیروند! پس باید این اماکن آلوده را تعطیل میکردند تا همه مردم از امراض مصون بمانند. هنرمندان هم اگر یک هفته چیزی نگویند و دندان روی جیگر بگذارند این بلای خانمانسوز بهکل از سر این مملکت ریشهکن خواهد شد. تازه! تلویزیونیها هم خیالشان راحت میشود. میفرمائید نه! میبینید ... زیاده عرضی نیست؛ باقی هم بقایت».
هنرمندان مدیران را مدیون خود کردهاند
وقتی موجی موسوم به تحریم جشنوارهها چند وقت پیش در فضای مجازی و از سوی برخی از اهالی هنر در عرصههای مختلف به راه افتاد، بسیاری از نامهای آشنای فرهنگ و هنر ایران تصمیم گرفتند برای همدردی با مردم بهخصوص بعد از ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی از جشنوارههای موسیقی، تئاتر، تجسمی و فیلم فجر کنار بکشند. ابراهیم حقیقی بهعنوان دبیر جشنواره تجسمی فجر اعلام کرد به همراهی دبیران و داوران بخشهای مختلف آن جشنواره از حضور در فجر انصراف میدهد، برخی از بازیگران و کارگردانان هم اعلام کردند در جشنواره فیلم فجر حاضر نخواهند شد، تعداد زیادی از هنرمندان عرصه موسیقی هم درباره جشنواره موسیقی فجر چنین نظری داشتند و درنهایت برخی از هنرمندان و گروههای تئاتری گفتند که در جشنواره تئاتر فجر اجرا نمیکنند. در ادامه هر یک از مسئولان فرهنگ و هنر در عرصههای مختلف وارد عمل شدند و از هنرمندان خواستند برای حمایت از هنر و ایجاد فضایی که نسل جوان به آن احتیاج دارند، دست از تحریم بردارند و دبیران جشنوارههای چندگانه فجر هم وارد میدان شدند تا موج تحریم بشکند.
اکنون، وقت جبران است
هرچند تعدادی از چهرههای هنری تا آخر سر موضع خودشان ماندند، اما تعداد زیادی هم برای حمایت از هنرمندان جوانی که حضور در جشنوارههای فجر میتوانست برای آنها سکوی پرتابی در آینده حرفهای آنها به حساب بیاید، ترجیح دادند به فجر بازگردند و نشان بدهند منفعت فردی برایشان در اولویت است، با اینکه بسیاری اعلام کردند در این روزها داغدارند و ترجیح میدهند در جشنها شرکت نکنند. به نظر میرسد بعد از پشت سر گذاشتن آن شرایط امروز مدیران فرهنگی بهخصوص در بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیشازپیش باید احساس وظیفه کنند و سازوکاری به وجود بیاید که طی آن گروهها و هنرمندان عرصههای مختلف در این روزها و بعد از تعطیلی سینماها، سالنهای کنسرت، تالارهای تئاتر و بهطورکلی همه فضاهای فرهنگی و هنری کمترین آسیب را ببینند. طبیعتاً گروهی که بنا بوده یک ماه مثلاً در سالن استاد سمندریان ایرانشهر به روی صحنه برود و حالا با اطلاعیه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ناگزیر است جهت حفظ سلامت عمومی یک هفته تا ۱۰روز از اجراهایش را لغو کند، بخش زیادی از برآوردهایش در بازگشت هزینهها را محقق نخواهد دید و عملاً متضرر خواهد شد. از سوی دیگر با توجه به سازوکار پیچیده برگزاری کنسرت در ایران، یک گروه موسیقی گاهی تنها برای اجرای یک شب کنسرت از دو ماه قبل باید پروسه اداری را آغاز کند و از چند روز پیش از برگزاری، همه هزینهها حتی مبلغ اجاره سالن را هم پرداخت کند. با این وضع چنین گروه یا هنرمندی امروز هزینههای زیادی را به دوش کشیده و وقتی زمان بهرهبرداری حداقلی (در بسیاری از موارد به فرض فروش همه بلیتها هزینههای انجام شده بازخواهد گشت و از سود به آن معنا خبری نیست) رسیده، به خاطر سایه سنگین کرونا، ناگزیر است کنسرتش را لغو کند.
مسئولان وزارت ارشاد چه برنامهای دارند؟
پرسشی که در این میان به وجود میآید، ممکن است این باشد که مسئولان در وزارت ارشاد چه برنامهای برای جبران خسارت این گروه که در این روزها از یک سو سلامتی خودشان و البته مخاطبانشان در خطر است و از سوی دیگر هزینههای زیادی را به امید بازگشت بخشی از آن انجام دادهاند، چگونه جبران خواهد شد؟ محمدرضا فرجی از اعضای شورای صنفی نمایش در گفتوگو با مهر درباره خروجی جلسه دیروز این شورا که یکشنبه ۴ اسفند ماه برگزار شد، گفت: «بر اساس مصوبه شورای صنفی نمایش و پیرو اطلاعیه روز گذشته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تمامی سینماهای کشور از دیروز تا پایان هفته جاری به دلیل جلوگیری از شیوع بیماری کرونا تعطیل خواهند بود».
فرجی ادامه داد: «پس از پایان این زمان هم ادامه فعالیت سینماها با اجازه از مراجع ذیصلاح اتفاق میافتد. زیرا برای ما سلامتی مردم در اولویت است. امکان برگشت پول برای کسانی که دیروز و امروز از طریق سایت سینما تیکت، بلیت سینما خریداری کرده بودند، وجود دارد و این سامانه باید پول آنها را بازگرداند. شورای صنفی نمایش برای فیلمهای در حال اکران و فیلمهایی که در نوبت اکران قرار گرفتهاند و از این تعطیلات متضرر میشوند، حتماً هفتههای جبرانی در نظر میگیرد و برای ضرر آنها تصمیمی اتخاذ خواهد شد».
اجراهای تئاتری باید تمدید شود
شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم درباره متضرر شدن گروههای تئاتری در مواجهه با تعطیل شدن فعالیتهای هنری به مدت یک هفته که با هدف پیشگیری از شیوع ویروس کرونا انجام شد، به مهر گفت:«متأسفانه این بحران، مشکلی است که تمام جامعه به آن گرفتار شده است. امیدوارم شرایط بهگونهای پیش برود که هر چه زودتر از شر ویروس کرونا خلاص شویم».
او درباره سختیهای کارِ گروههای تئاتری و لطمهای که ممکن است از نظر مادی و معنوی در پی این تعطیلات به آنها وارد شود هم توضیح داد و گفت:«با توجه به هماهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مراجع تخصصی و به هدف جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، کلیه فعالیتهای هنری اعم از اکرانهای سینما، اجراهای تئاتر و کنسرتهای موسیقی و حتی فعالیتهای جشنوارهای، تعطیل و به زمان دیگری موکول شد. در این میان ممکن است برخی بگویند که گروههای تئاتری که فعالیتی گروهی دارند و چندین ماه برای تمرین و اجرای یک اثر نمایشی تلاش کردهاند، در این شرایط لطمه میخورند چون فعالیتهای این گروهها متکی به گیشه است و طبیعی است که در این شرایط امکان فروش بلیت نیست و تأمین هزینهها برای گروههای تئاتری بسیار سخت خواهد بود».
او به راهکاری که اداره کل هنرهای نمایشی دراینباره، پیشبینی کرده هم اشاره کرد و توضیح داد: «ما در حال برنامهریزی هستیم تا با مدیران سالنها اعم از دولتی و خصوصی وارد گفتوگو شویم تا در صورت امکان در جدول اجراهایشان، فرصت تمدید یک هفتهای گروههای نمایشی را فراهم کنند و از این طریق، گروهها لطمه کمتری ببینند. ما تلاش میکنیم مدت تعطیلی پیش آمده به تعداد اجراهای گروههای افزوده شود.»
کرمی درباره طولانیتر شدن احتمالی مدت تعطیلات برای فعالیتهای فرهنگی و هنری هم گفت: «امیدوارم این تعطیلی بیش از این نشود و خیلی زود بهپایان ، چون بیشتر شدنش میتواند لطمات جبرانناپذیری به تئاتر و فعالیت گروههای تئاتری بزند. با این توضیح، من امیدوارم هفته آینده فعالیتهای هنری از سر گرفته شوند.»
حمایت مالی یا رایزنی با سالنداران؟
در این اوضاعواحوال که بنا شده برخی از مدیران با مسئولان سالنهای دولتی و خصوصی برای تمدید یک هفتهای اجرا یا اکران برنامهها سخن بگویند، باید این احتمال را در نظر بگیریم که فشردگی برنامهریزیها از قبل، این فرصت را برای همه فراهم نکند و همه هنرمندان و گروهها نتوانند لااقل بهاندازهای که اجراهایشان به تعویق افتاده، در آینده فرصت روی صحنه رفتن دوباره داشته باشند. بنابراین حمایتهای مالی مستقیم میتواند این چالش را کم کند و امکان جبران بخشی از خسارتهای وارد شده را فراهم بیاورد.
کرمی درباره امکان حمایت مالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از گروههای که در این مدت اجراهایشان لغو شده، تصریح کرد: «ما باید بهصورتی یکسان از همه گروههایی که در این شرایط، قرار گرفتهاند (چه آنهایی که در سالنهای دولتی آثارشان را به صحنه بردهاند و چه آنهایی که در سالنهای خصوصی اجرا میکنند) حمایت کنیم. باید بررسیهای لازم صورت بگیرد تا به میزان بضاعتمان این کمکها صورت بگیرد».
تا این لحظه مسئولان دفتر موسیقی درباره حمایتهایی که بناست از اهالی این عرصه در این ایام، صورت بگیرد، سخنی نگفتهاند. البته شرایط بحرانی حاکم بر کشور و مدیریتی که از پیش بهاحتمال برای مواجه شدن با این اوضاعواحوال خودش را آماده نکرده بود، آن هم درست یک روز بعد از پایان جشنواره موسیقی فجر در این وضع بیتأثیر نبوده است. با این توضیح، ما در روزنامه همدلی پیگیریهای خودمان دراینباره را ادامه خواهیم داد و منتظر اظهارنظر بقیه مدیران فرهنگی خواهیم بود.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همدلی، تاریخ انتشار 5 اسفند 98، شماره: 1370