شعار سال: تنش آبی نسبتاً شدید که از چندین سال گذشته در استان اردبیل شروع شده، امسال نیز با کاهش بارندگی‌ در این استان ادامه داشته و نگرانی‌ها برای تداوم و تشدید خشک‌سالی در منطقه بیش‌تر شده است. اگرچه بارش‌های پارسال و بهار امسال در کشور مطلوب بود، اما در استان اردبیل کمبود بارش‌ها همچنان موجب تداوم خشک‌سالی شده و مدیریت مصرف و صرفه‌جویی آب مورد تأکید کارشناسان و مسئولان است.

مرکز ملی خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور فروردین‌ماه امسال اعلام کرد از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، بارش‌های چند استان کشور ازجمله استان اردبیل نسبت به میانگین بارش‌های بلندمدت کاهش داشته است.

بنا بر اعلام‌ این مرکز استان اردبیل به همراه تعدادی از استان‌های دیگر ازجمله چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و خراسان شمالی طی سال آبی جاری درحالی با کاهش بارندگی مواجه است که متوسط بارش‌های کل کشور با نزول رحمت آسمانی، ۴۲ میلی‌متر بیش از بارندگی بلندمدت است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل نیز با بیان این‌که مقادیر بارش براساس آمار ۲۴ ایستگاه مبنای مستقر در نقاط مختلف گستره استان همه روزه رصد، اندازه‌گیری و ثبت می‌شود، به ایرنا گفت: تا 11 اردیبهشت‌ماه سال آبی ۹۹-۹۸ متوسط بارش در استان ۲۲۹ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه متوسط بلندمدت هشت میلی‌متر کم‌تر است و حدود سه درصد کاهش را نشان می‌دهد.

عباس جنگی‌مرنی افزود: درحال‌حاضر متوسط بارش در سطح کشور برابر ۲۸۹ میلی‌متر بوده که ۷۰ میلی‌متر نسبت به‌مدت مشابه بلندمدت کشوری افزایش را نشان می‌دهد.

وی اظهار داشت: بر اساس آمار مرکز ملی خشک‌سالی و مدیریت بحران، استان اردبیل در بین ۳۱‌ استان از نظر آمار مقایسه‌ای بارش‌های رخداده تا۱۰ اردیبهشت ‌ماه ۹۹، در جایگاه ۲۵ کشور قرار گرفته است. از نظر بارندگی استان اردبیل در مقایسه با استان‌های واقع در شمال‌غرب کشور، شامل استان‌های زنجان، آذربایجان‌شرقی و غربی که به لحاظ اقلیمی در شرایط نسبتاً مشابهی هستند، در جایگاه چهارم قرار دارد.

در کنار کاهش بارش‌ها، فقدان مدیریت مناسب مصرف آب و عدم صرفه‌جویی در مصرف آب در حوزه‌های کشاورزی و شرب باعث تداوم خشک‌سالی در این استان و کاهش ذخایر آب‌های زیرزمینی و نیز خشک شدن بسیاری از رودخانه‌ها و‌ چشمه‌ها شده است.

به گفته کارشناسان، عوامل مختلفی در سال‌های گذشته باعث کمبود آب در استان اردبیل شده که ازجمله آن می‌توان به کاهش محسوس بارش‌ها،‌ برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، حفر چاه‌‌های غیرمجاز، برداشت‌های اضافه از چاه‌ها برای مصرف در کشاورزی و عدم صرفه‌جویی در مصرف آب شرب اشاره کرد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل با بیان این‌که دشت اردبیل با کمبود آب زیرزمینی مواجه است، افزود: مصرف آب در این دشت آنقدر زیاد بوده که سهم پنج سال آینده را نیز شامل می‌شود.

جنگی‌مرنی بیان‌ کرد: تنها راه جلوگیری از استفاده غیرمجاز از منابع آب در این دشت، عمل به قانون و تنگ کردن فضای سوء‌استفاده برای قانون‌شکنان است.

وی با بیان این‌که مصرف بی‌رویه و غیرعلمی از منابع آبی به‌ویژه در بخش کشاورزی حجم زیادی از آب را هدر می‌دهد و از ذخایر آن می‌کاهد،‌ اضافه ‌کرد: با وجود خشک‌سالی چند سال اخیر و کاهش منابع آب، مصرف بی‌رویه آب در این استان همچنان ادامه دارد و این امر نگران‌کننده است.

جنگی‌مرنی اضافه ‌کرد: دشت‌های منطقه به‌خاطر مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی آسیب جدی دیده؛ اما دولت با اجرای طرح تعادل‌بخشی توانسته تا حدی جلوی این مشکل را بگیرد.

تأمین آب شرب سالم یکی از دغدغه‌های بزرگ دولت است

اکبر بهنام‌جو، استاندار اردبیل، نیز در این باره گفت: در استان اردبیل بیش از ۲۰ درصد از آب شرب هدر می‌رود و مردم باید با فرهنگ‌سازی چگونه مصرف کردن آب، آینده فرزندان خود را تضمین کنند.

وی اظهار داشت: امروزه بحث تأمین آب شرب سالم یکی از دغدغه‌های بزرگ دولت است و باید با برنامه‌ریزی صحیح و مدیریت مناسب به‌سمت کاهش مصرف حرکت کنیم.

بهنامجو با بیان این‌که سالانه ۱۵ هزار مشترک به تعداد مشترکان آب در استان اضافه می‌شود، گفت: با افزایش جمعیت شهری و کاهش منابع آبی تنها راه چاره مدیریت مصرف آب، بهینه مصرف کردن و فرهنگ‌سازی است.

برداشت‌های بی‌رویه عامل‌ کاهش ذخایر آبی اردبیل

خلیل نیکشاد، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، هم گفت: برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی سبب کاهش ذخایر آبی اردبیل شده و هم‌اکنون شاهد کاهش ذخایر آبی در استان هستیم.

وی با اشاره به این‌که درحال‌حاضر به‌دلیل خشک‌سالی‌های متعدد شاهد کاهش چشمگیر آب در پشت سد و سفره‌های زیرزمینی هستیم، بیان کرد: باید راه‌حل اساسی در راستای رفع مشکل کم‌آبی اندیشیده‌ شود تا بتوانیم در راستای رفع مشکلات خشک‌سالی اقدامی جدی داشته باشیم و به اهداف خود در این زمینه جامه عمل بپوشانیم.

نیکشاد اضافه کرد: استفاده از روش‌های نوین آبیاری، اصلاح الگوی کشت، طرح کشت جایگزین و استفاده از ارقام کم‌آب در سطح استان به‌عنوان یک اولویت اساسی باید به امری نهادینه و فراگیر تبدیل شود تا بتوانیم به تمامی اهداف خود در این زمینه دست یابیم.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل بیان‌ کرد: ارائه تسهیلات کم‌بهره به کشاورزان در راستای اجرای طرح آبیاری از برنامه‌هایی است که از چندین سال گذشته به‌دنبال نهادینه‌سازی آن هستیم. باید با فرهنگ‌سازی مناسب در این زمینه بتوانیم مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی را محقق کرده و سیستم‌های آبیاری را از حالت سنتی خارج کنیم.

نیکشاد بیان کرد: اکنون شاهد کاهش ذخایر آبی در سطح استان هستیم که نشأت گرفته از برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است و باید در این زمینه برنامه‌ریزی‌های مناسب و اساسی انجام شود تا بتوانیم به خروجی‌های مورد انتظار دست یابیم.

افزایش مصرف آب پس از شیوع کرونا

هم‌زمانی شیوع کرونا با پایان سال 98 موجب افزایش قابل‌توجه مصرف آب در اغلب مناطق استان اردبیل شد که این رویه همچنان ادامه دارد و نگرانی‌ها‌ با توجه به فرارسیدن فصل تابستان که براساس پیش‌بینی‌ها گرم‌تر‌ از سال‌های گذشته خواهد بود، درحال افزایش است. اواخر اسفندماه سال گذشته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل از افزایش ۲۰ درصدی مصرف آب شرب در مرکز استان از سد یامچی خبر داده بود.

اقدامات و بایدها در مدیریت مصرف آب

کارشناسان معتقدند برای حفظ و افزایش ذخیره آب در پشت سدها و نیز منابع زیرزمینی، تغییر الگوی کشت، تغییر روش آبیاری، استفاده از گونه‌های کشاورزی کم مصرف آب، آبیاری قطره‌ای وتحت فشار ضروری است.

به گفته آن‌ها،‌ مهم‌ترین عامل در مقابله با‌ مشکل خشک‌سالی و کمبود منابع آب،‌ فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن آن در لایه‌های مختلف اجتماعی است؛ ضمن این‌که دستگاه‌های مسئول نیز می‌بایست اقدامات مقابله‌ای خود را افزایش دهند.

کارشناسان می‌گویند: یکپارچه‌سازی اراضی، کشت گلخانه‌ای و توسعه گلخانه‌های صنعتی و کشاورزی در کاهش سهم آب کشاورزی موثر است و در صورت اعمال این اقدامات می‌توان سهم آب کشاورزی را کاهش و سهم آب صنعتی را افزایش داد.

مدیر عامل شرکت آب‌ منطقه‌ای اردبیل هم با بیان این‌که مدیریت مصرف آب در استان ضروری است، گفت: فرهنگ‌سازی در زمینه اصلاح الگوی مصرف آب یکی از راهکارهای مقابله با مشکل کم‌آبی است.

جنگی‌مرنی افزود: با فرهنگ‌سازی مصرف بهینه آب در مدارس و بین دانش‌آموزان و تسری آن به خانواده‌ها می‌توان گامی مهمی در این زمینه برداشت.

وی اضافه کرد: رسانه‌ها نیز‌ در این زمینه وظیفه مهمی بر دوش دارند و تولید و پخش برنامه‌های تأثیرگذار در زمینه مصرف بی‌رویه آب و نتایج فاجعه‌آور آن و نیز ضرورت صرفه‌جویی ضروری است.

جنگی‌مرنی همچنین بر مهار و مقابله با حفر چاه‌های غیر مجاز و جلوگیری از روند کاهشی سفره‌های زیرزمینی نیز تأکید کرد و افزود: این شرکت در این زمینه گام‌های خوبی برداشته است.

رئیس جهاد کشاورزی استان اردبیل هم‌ با تأکید بر ضرورت صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب افزود: وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در زمینه آبیاری تحت‌فشار و قطره‌ای اقدامات خوبی انجام داده‌اند.

نیکشاد تغییر شیوه کشت و جایگزینی محصولات با آب‌بری کم را از دیگر شیوه‌های مدیرت مصرف آب در استان ذکر کرد و افزود: از چند سال گذشته کشت این‌گونه محصولات‌ ازجمله پسته،‌ زعفران،‌ بادام و... در استان رواج یافته است.

به گفته وی،‌ جایگزینی روش‌های آبیاری سنتی با روش‌های نوین نیز در استان سرعت گرفته و این استان هم اکنون ازجمله استان‌های برتر کشور در اجرای طرح‌های آبیاری قطره‌ای است.

در عین حال افزایش کشت گلخانه‌ای که در مقایسه با شیوه‌های دیگر کشت نیاز آبی کم‌تری دارد نیز در استان درحال گسترش است و به گفته معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اردبیل‌ این استان در ساخت و ساز گلخانه با کسب جایگاه سوم کشوری تحول بزرگی در این بخش ایجاد کرده است.

ارژنگ عزیزی اظهار داشت: هدف‌گذاری ۳۵۰ هکتار توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای در سال جدید با هدف ایجاد اشتغال مولد و پایدار برای سه‌هزار و ۵۰۰ نفر به‌صورت مستقیم در کنار صرفه‌جویی در مصرف آب، افزایش تولیدات محصولات گلخانه‌ای استان و ایجاد زنجیره ارزش از محور برنامه‌های بخش توسعه گلخانه‌های استان در سال جهش تولید است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل هم گفت: احداث و بهره‌برداری از ۱۶۰ هکتار گلخانه انقلابی بزرگ در توسعه کشت گلخانه‌ای در استان به‌شمار می‌رود.

خلیل نیکشاد افزود: کسب جایگاه سوم کشوری در احداث و توسعه گلخانه‌ها و جذب بیش از ۲۰ درصد منابع صندوق توسعه ملی کشور در بحث توسعه گلخانه‌ها از افتخارات بخش کشاورزی استان در سال گذشته است. توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای استان در سال جهش تولید به میزان حداقل ۳۵۰ هکتار جزو برنامه‌ها و اولویت‌های بخش کشاورزی استان است.

شعار سال، با اندکی تخلیص و اضافات برگرفته ازروزنامه سبزینه،تاریخ 17 اردیبهشت 1399،کد خبر:83281،www.sabzineh.org