شعار سال: دانشگاه هنگ‌کنگ در چین یکی از فعال‌ترین دانشگاه‌های شرق آسیا در زمینه تحقیقات علمی کرونایی در ماه‌های اخیر بوده است. این دانشگاه در کنار آموزش‌های جامع، سعی می‌کند دانشجویان را در مراحل تحصیل برای ورود به بازار کار آماده کند و از قابلیت فارغ‌التحصیلان خود به‌عنوان نیروهای متخصص در بخش‌های نوآوری استفاده می‌کند تا بتوانند صنعت و بازار را رونق دهند. این مرکز آموزشی به‌ویژه در ماه‌های اخیر که دنیا با بحران کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کند، در کنار آموزش‌های آنلاین به تحقیق و مطالعه پیرامون این ویروس پرداخته و توانسته در عرصه نوآوری و فناوری و تازه‌های پزشکی حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد.

پیوستن دانشگاه هنگ‌کنگ به ائتلاف جهانی مبارزه با همه‌گیری

اعضای هیات‌علمی دانشکده پزشکی دانشگاه هنگ‌کنگ به‌منظور ارتقای استفاده از داده‌ها و اطلاعات دقیق و پیشرفته برای شناسایی بهتر، واکنش سریع‌تر و حساب شده‌تر و امکان بازیابی در همه‌گیری‌های احتمالی بعدی در جهان، به ائتلافی جهانی پیوستند. 22 عضو این چالش را علاوه‌بر غول‌های فناوری چون «تنسنت»، گوگل و فیسبوک، موسسه‌های آموزشی و دانشگاهی چون دانشگاه هنگ‌کنگ، دانشگاه کمبریج و دانشگاه سلطنتی لندن تشکیل می‌دهند. در ابتدای کار، 10 میلیون یورو جایزه برای بهترین ایده‌ای تعیین شده که بتواند توانایی جهانی را برای شناسایی، واکنش و بهبودی وضعیت همه‌گیری و دیگر تهدیدهای جهانی سلامت ارتقا دهد. هدف این چالش، محافظت از یک میلیارد نفر در موقعیت‌های بهداشتی و سلامت است. پروفسور گابریل لیونگ، رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه هنگ‌کنگ در گفت‌وگو با یک رسانه چینی، راه‌اندازی این چالش را گامی روبه جلو برای داشتن جهانی بهتر عنوان کرد.

او در این گفت‌وگو عنوان کرده است که این چالش، نوعی شبکه دیپلماتیک، رسمی یا دولتی نیست بلکه نوع متفاوتی از شبکه است. اگر به‌خوبی بتوانیم آن را به سرانجام برسانیم و بدانیم در مواجهه با همه‌گیری‌های بعدی چگونه با موضوع روبه‌رو شویم، درنهایت به نفع مردم جهان و سلامت عمومی تمام می‌شود.

انتقال ویروس از شبکه فاضلاب

بعد از مشاهده ویروس کووید- 19 و استخراج RNA ویروسی از مدفوع انسان، بحث احتمال انتقال ویروس از مدفوع انسان مبتلا به افراد سالم مطرح شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در مرحله پایانی عفونت، نمونه‌های گرفته شده از مدفوع افراد تحت بررسی، مثبت اعلام شد. محققان در مطالعات خود، ریزذرات ویروس را در توالت سیار بیماران در یکی از بیمارستان‌ها شناسایی کردند و این می‌تواند یکی از راه‌های انتقال ویروس در بیمارستان‌ها باشد.

مطالعه‌ای که روی احتمال انتقال این ویروس‌ها در سطحی وسیع صورت گرفته، نشان می‌دهد که این ویروس‌ها حتی می‌توانند در ارتفاع هم بالا رفته و باعث انتقال ویروس و آلودگی شوند؛ به‌طوری که محققان در بررسی‌های خود متوجه شدند که بیش از 300 ساکن یک ساختمان که در نزدیکی شبکه فاضلاب قرار داشته، به این ویروس مبتلا شده‌اند. آنها نمونه‌های محیطی گرفته شده را بررسی کرده و پراکندگی جریان هوای ناشی از تخلیه گاز این محل را اندازه‌گیری و احتمال انتقال ذرات ویروس منتشر شده از مدفوع را بررسی کردند. محققان مدتی بعد، تست‌هایی را روی جریان هوا و انتشار ویروس با استفاده از گاز اتان به‌عنوان ردیاب گاز در سیستم شبکه فاضلاب انجام دادند. این ردیاب گاز جایگزین خوبی برای مدل‌سازی گسترش ریزذرات ویروس به‌شمار می‌رود. آنها 3 لیتر در دقیقه گاز اتان را در شبکه فاضلاب رهاسازی کردند تا بتوانند سیستم انتشار ویروس‌ها را بازسازی کنند.

یافته‌ها نشان می‌دهد که ویروس‌ها امکان انتقال عمودی را هم دارند و با بالا رفتن در هوا، می‌توانند آلودگی را منتشر کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی نمونه‌های مدفوع نسبت به نمونه‌های گرفته شده از ترشحات حلق و بینی بهتر می‌تواند وجود ویروس کرونا را شناسایی کند. با توجه به اینکه برخی بیماران مبتلا به کرونا دچار اسهال می‌شوند و نیز دفع مدفوع مبتلایان، می‌تواند منبع مستعدی برای انتقال ویروس باشد. درواقع، نوع قرار گرفتن سیستم لوله‌کشی فاضلاب در خانه‌ها و آپارتمان‌ها می‌تواند انتقال ویروس را از طریق انتشار ذرات ویروس افزایش ‌دهد به‌طوری که باقی ماندن ویروس در لوله‌ها از طریق جریان هوا برای ساعت‌ها این احتمال را بالاتر می‌برد و به نوعی مانند حرکت دود در دودکش عمل می‌کند.

ماسک‌های نانوفایبر با قابلیت استفاده دوباره

یکی از قابلیت‌های دانشگاه هنگ‌کنگ این است که به‌خوبی از ظرفیت‌های دانشجویان خود استفاده می‌کند. به عنوان مثال، گروهی از دانشجویان مقطع کارشناسی این دانشگاه با مدیریت و هدایت چند نفر از استادان خود در گروه مهندسی عمران دانشگاه طی مدت‌ها تحقیق و مطالعه موفق به تولید انواعی از ماسک‌های صورت شدند که دارای فیلترهای جدید هوا هستند. ویژگی منحصربه‌فرد این فیلترها به‌گونه‌ای است که در تولید آنها از ساختارهای نانوفایبر و با فناوری الکتروریسی استفاده می‌شود. در این روش، فرآیند جداسازی ذرات در مقایسه با مواد فیلتر استفاده شده برای ماسک‌های صورت بسیار کارآمدتر است. علاوه‌براین، فیلترهای به‌کار رفته در این ماسک‌ها به‌گونه‌ای است که بعد از شست‌وشو و خشک کردن دوباره قابل استفاده است. تولید این ماسک از پیش از شیوع کرونا آغاز شده بود اما با همه‌گیری این ویروس، دانشجویان به این فکر افتادند تا قابلیت استفاده دوباره از این ماسک‌ها را افزایش دهند تا افراد بتوانند دفعات بیشتری از آنها استفاده کنند و از طرف دیگر، آلودگی زیست‌محیطی ناشی از دور انداختن آن را نیز کاهش دهند.

در ماسک‌های صورت فعلی، از الیاف ذوب‌شده در مرکز مواد فیلتر استفاده می‌شود که مشکل آن، فقدان یکنواختی و دوام مواد به‌کار رفته در این ماسک‌هاست که حذف ذرات ویروس و ریزذرات را دچار مشکل می‌کند. این گروه تحقیقاتی برای حل این مشکل، از فناوری الکتروریسی برای تولید فیلترهای نانوفایبر استفاده کرده‌اند که هم یکنواختی الیاف و هم قابلیت فیلتر ویروس را افزایش داده است. فیلترهای جدید از نانوفایبرهای متعددی با مقیاس نانومتر تشکیل شده است که بسیار کوچک‌تر از الیاف ذوب‌شده در مقیاس میکرومتر است. این فیلترها تخلخل بالایی دارد که مقاومت در برابر فیلتر کردن هوا را کاهش می‌دهد. همچنین، شبکه نانوفایبرهای به‌هم پیوسته به دلیل ساختار خوب و سطح موادشیمیایی خوبی که در آنها به‌کار رفته، کیفیت بالایی در حذف آلاینده‌های هوا دارند. این گروه تحقیقاتی در آزمایش‌های اولیه نوعی ساختار ساندویچی‌شکل متشکل از دو لایه خارجی پوسته آب‌گریز و لایه داخلی عملکردی طراحی کردند تا از این طریق، مقاومت مکانیکی و عملکرد فیلتر کردن آلاینده‌ها و ویروس‌ها را در فیلترها بالا ببرند. لایه خارجی پوسته از نانوفایبرهایی با ابعاد بزرگ تشکیل شده که مقاومت مکانیکی کافی ایجاد می‌کند. در این میان، ماهیت آب‌گریز بودن آنها از خیس شدن و نفوذ آب جلوگیری کرده و در نتیجه از لایه داخلی محافظت می‌کند.

لایه داخلی هم از نانوفایبرهای کوچک تشکیل شده‌اند که عملکرد بهتری در جذب آلاینده‌های هوا دارد. آنها برای اینکه قابلیت شست‌وشوی دوباره را در ماسک ایجاد کنند، فیلترها را با اتانول قابل شست‌وشو کرده‌اند که از این طریق، ضدعفونی فیلترها انجام می‌شود؛ به‌طوری که با شست‌وشو با اتانول و خشک کردن حرارتی آنها، فیلترها قابلیت خود را حفظ می‌کنند که برای محیط‌زیست هم گزینه‌ای عالی به‌شمار می‌رود.

تولید واکسن استنشاقی در دانشگاه

آزمایشگاه State Key دانشگاه هنگ‌کنگ که روی بیماری‌های عفونی فعالیت می‌کند، با همکاری دانشگاه ژیامن و شرکت زیست دارویی وانتای، از مدتی پیش فعالیت خود را روی تولید واکسنی برای مقابل با ویروس کرونا آغاز کرده‌اند. این واکسن، تاییدیه سازمان ملی تولیدات پزشکی چین را برای تست‌های بالینی انسانی دریافت کرده است. به نظر می‌رسد که واکسیناسیون درحال حاضر موثرترین روش پیشگیری از بروز عفونت و کاهش شدت بیماری به‌منظور کاهش نرخ مرگ‌ومیر ناشی از آن بیماری باشد. این درحالی است که استراتژی‌های تولید چند نمونه واکسن هم در دست تولید است و در مراحل مختلفی قرار دارد. محققان دانشگاه هنگ‌کنگ در واکنش به شیوع ویروس SARS-CoV2، واکسنی را مبتنی‌بر ویروس زنده آنفلوآنزا تولید کرده‌اند. این واکسن از ویژگی‌های خاصی برخوردار است به‌طوری که می‌توان آن را با واکسن‌های فصلی آنفلوآنزا تزریق کرد. این واکسن که ویروسی ضعیف‌شده است، با حذف عناصر ویروسی از ژنوم ویروسی، ایمن و موثر بودن آن را نسبت به ویروس آنفلوآنزا افزایش داده است. این واکسن را می‌توان در تخم‌های جنینی مرغ و سلول‌های MDCK تولید کرد که سیستم‌های تولیدی اثبات شده برای تولید واکسن‌های آنفلوآنزا هستند. این ویژگی‌ها ایمنی بالایی داشته و از آن در تولید واکسن‌هایی در قالب اسپری استنشاقی استفاده می‌شود. این استراتژی تولید واکسن یکی از 5 فناوری تولید واکسن است که از سوی وزارت علم و فناوری چین مورد ارزیابی و تایید قرار گرفته است. این واکسن کووید- 19 بر پایه آنفلوآنزا تولید می‌شود، تاییدیه تست بالینی انسانی را دریافت کرده و قرار است به‌عنوان نخستین واکسن اسپری استنشاقی کووید- 19 روی نمونه‌های انسانی مورد آزمایش قرار گیرد.

تشخیص ویروس کرونا در ترشحات چشمی

عفونت ویروس SARS-CoV-2 در بدن مبتلایان، تظاهرات متفاوتی از خود نشان می‌دهد. در میان علائم این بیماری، گزارش‌های موردی از مشکل ملتحمه چشم هم در برخی بیماران گزارش شده است. اما علائم ملتحمه‌ای چشم تنها در کمتر از یک درصد موارد به چشم می‌خورد. محققان، ویروس SARS-CoV-2 را در مایعات مختلف بدن ازجمله ترشحات دستگاه تنفسی، خون و مدفوع شناسایی کرده‌اند. در این میان آنها ویروس کرونا را در ترشحات ملتحمه تعداد محدودی از بیماران هم دیده‌اند که قدرت سرایت ویروس از طریق این ترشحات بسیار بالاست. در تشخیص ویروس از طریق ملتحمه، از سواب‌های مخصوص استفاده می‌شود که ترشحات چشمی را گرفته و آزمایش می‌کنند. محققان، سلول‌های گرفته شده را تا بیش از 7 روز با میکروسکوپ‌های نوری کنترل می‌کنند تا بتوانند وجود احتمالی ویروس کرونا را متأثر کنند.

محققان با بررسی 49 بیمار مبتلا به کرونا که 17 نفر مرد و 32 نفر زن بوده‌اند، اعلام کردند که در کنار علائم مختلف و شناخته شده کرونا در این افراد، در تمام 49 نفر علائم ملتحمه‌ای چشم هم دیده شد. در این بررسی‌ها، در مجموع 158 سواب ملتحمه از بیماران گرفته شد. مدت بیماری هم از بروز اولین علائم محاسبه شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد تمام افرادی که نمونه سواب ملتحمه چشم آنها نشان از وجود ویروس SARS-CoV-2 داشت، تست ترشحات حلق و بینی در تمام آنها هم مثبت گزارش شده است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که در مطالعات صورت گرفته روی افرادی که سواب ملتحمه‌ای آنها وجود ویروس کووید- 19 را نشان می‌داد، هیچ علامتی از مشکلات چشمی نداشته‌اند و درواقع، این بیماران حتی می‌توانند بدون علامت باشند اما سواب ملتحمه آنها نشان‌دهنده ویروس باشد. تنها در تعداد کمی از بیمارانی که ویروس در ملتحمه آنها مشاهده می‌شود، احتمال بروز مشکلات چشمی وجود دارد. در برخی افراد، این علائم خفیف و در برخی دیگر شدید بوده و می‌تواند با علائمی چون خشکی چشم، چشم‌درد و احساس وجود جسم خارجی در چشم همراه باشد.