شعار سال: از حال‌وهوای قدیمی روستا‌های البرز تقریباً چیزی باقی‌نمانده. روستا‌هایی که از کوچه‌های پر پیچ‌وخم و خانه‌های ساده و بی‌آلایشش، بوی صفا و صمیمیت می‌آمد. حالا روستا‌های البرز شبیه به دهکده‌های گردشگری شده‌اند که مهمانانش اغلب پایتخت‌نشینان مرفه هستند. کسانی که برای گذراندن یک آخر هفته خوب، به دور از آلودگی و شلوغی، نیاز به یک محله ساکت و آرام دارند و چه جایی بهتر از کردان، سهیلیه، واریان، خوروین، اغشت و روستا‌هایی شبیه به آن‌ها.
در زمین‌هایی که قرار بود زیرکشت گندم بروند، ویلا‌هایی مدرن ساخته شده. سود‌های کلان از ساخت‌وساز و فروش ویلا، هر کشاورزی را ترغیب می‌کند تا اراضی پدری را با تغییر کاربری به محل خوش‌گذرانی قشر مرفه جامعه تبدیل کند. حالا بیش‌تر کشاورزان قدیمی روستا مشاور املاک شده‌اند. باغ‌های بزرگ میوه یکی‌یکی تفکیک می‌شوند و به فروش می‌رسند.

روستا‌های البرز تفریح‌گاه پایتخت‌نشینان
حوالی روستای کردان از توابع شهرستان ساوجبلاغ با یکی از گردشگران گفتگو کردیم. مهرداد طوسیان که خود ساکن تهران است، برای گذران آخر هفته‌ای دلپذیر به ویلای پدرش واقع در کردان آمده و معتقد است هوای تمیز این‌جا خستگی یک هفته کار سخت را از تن به در می‌کند.
او می‌گوید: چندین سال پیش این‌جا یک زمین به‌مبلغ ۳۵۰ میلیون‌تومان خریدیم و ویلایی در آن ساختیم. آن موقع‌ها کردان هنوز این‌قدر مشهور نشده بود و تعداد ویلا‌ها خیلی کم‌تر بود، اما حالا که به‌عنوان یک محل توریستی و تفریحی مشهور شده و قیمت‌ها بسیار بالا رفته است. ما برای ویلای خودمان پیشنهاد چهار میلیارد تومانی داشتیم، اما نفروختیم، چون ارزشش بیش‌تر از این حرف‌هاست.
این شهروند تهرانی، روستای کردان را محل آرامش خود می‌داند و می‌گوید: کل هفته منتظریم که زودتر پنج‌شبه شود تا به این‌جا بیاییم و چند روزی فارغ از مشغله‌های کاری و به دور از آلودگی‌های تهران استراحت کنیم. چند نفر از اقوام و دوستان نزدیکم نیز در کردان یا روستا‌های اطراف ویلا ساخته‌اند و دورهمی‌هایمان هر هفته در ویلای یک نفر برگزار می‌شود.

بروز تعارض فرهنگی ناشی از اختلاف طبقاتی
یکی از بومیان روستای کردان درباره آثار منفی هجوم گردشگران به روستا می‌گوید: پنج‌شنبه و جمعه این‌جا به‌طور سرسام‌آوری شلوغ می‌شود. جاده‌های روستا کشش این تعداد ماشین را ندارند، در نتیجه ترافیک سنگینی در خیابان‌ها ایجاد می‌شود. این‌که هر هفته با این موضوع درگیریم و در تمام ایام تعطیلات مجبور به تحمل این ترافیک هستیم، بسیار عذاب‌آور است.
پریسا کشاورزی می‌گوید: مهم‌تر از تمام این بحث‌ها، رفتار گردشگران و صاحبان ویلا‌های این منطقه است. رفتار و منش روستایی‌ها با آنان متفاوت است. فرهنگ ما اگرچه یکسان است، اما تفاوت‌های بسیاری دارد. مهمانی‌های شبانه و شلوغی که در ویلا‌های اطراف خانه‌هایمان برگزار می‌شود، نوع حضور افراد در خیابان‌ها و رفتارشان با ما روستایی‌ها فرق می‌کند. من دوست ندارم روستایی آبا و اجدادیمان را به‌خاطر این مسائل ترک کنم، اما گاهی با صحنه‌هایی مواجه می‌شوم که فکر می‌کنم نباید فرزندم را در این محیط بزرگ کنم. خواهش من از مسئولان این است که اگر امکان جلوگیری از ساخت‌وساز ویلا وجود ندارد، حداقل نظارت بر رفتار گردشگران را افزایش دهند.

معامله ۳۰ میلیاردی در یک روستای البرز
به‌سراغ یکی از مشاوران املاک فعال در این زمینه رفتیم و با او درخصوص وضعیت فعلی قیمت زمین و ویلا در روستا‌های البرز گفتگو کردیم. او می‌گوید: سود خوبی که ویلاسازی دارد، هر کسی را به این سمت می‌کشد و اکثر اهالی بومی روستا که زمین‌های زیادی داشتند، به ساخت‌وساز ویلا مشغولند. قیمت زمین نسبت به موقعیت مکانی و امتیازاتی که دارد از متری شش‌میلیون تومان آغاز می‌شود و تا مبلغ دلخواه صاحب زمین ادامه دارد. حتی شاهد معاملات بالای ۳۰ میلیارد تومان نیز برای ویلا‌های سوپرلوکس بوده‌ایم. قیمت ویلا آنقدر بالارفته که بخشی از مردم که توان خرید ویلا یا زمین ندارند، اقدام به رهن یا اجاره سالانه، ماهانه یا حتی روزانه ویلا در این منطقه می‌کنند.
علیرضا مهدوی ادامه می‌دهد: صاحبان زمین‌های باقی‌مانده نیز همه در تلاش هستند که تغییر کاربری بدهند تا قیمت اراضی‌شان افزایش پیدا کند. باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی زیادی در روستاست، اما با گذر زمان همه به ویلا تبدیل خواهند شد، چون تقاضا بسیار زیاد است. بسیاری از ویلا‌ها را به‌عنوان باغ‌تالار به‌صورت روزانه اجاره می‌دهند که سود بسیار خوبی دارد و عده زیادی از همین راه کسب درآمد می‌کنند. مزیت باغ تالار‌های واقع در روستا این است که، چون از شهر دورند، نظارت بر آن‌ها کم‌تر است.

جلوگیری از برخی تغییرات امکان‌پذیر نیست
دهیار روستای کردان درباره تغییر در ساختار روستا‌های استان البرز می‌گوید: چرخه تغییرات به روستا‌ها رسیده و امکان مقابله با آن وجود ندارد و باید با شرایط فعلی سازش کرد. وقتی در طراحی شهر‌های بزرگ اطراف مثل کرج و تهران، پیش‌بینی لازم برای محل گذران اوقات فراغت مردم صورت نگرفته است، عجیب نیست که روستا‌های حاشیه‌ای با چنین مواردی مواجه شوند؛ به‌طور مثال روستای کردان بین سه شهر کرج، چهارباغ و هشتگرد قرار گرفته است؛ لذا دور از انتظار نیست آخر هرهفته سیلی از مردم به روستا سرازیر شوند، درحالی‌که به‌دنبال محلی برای پیک‌نیک و خوش‌گذرانی هستند. البته که این اتفاق نه تنها بد نیست، بلکه برای روستا و بومیان مفید و کارآمد است، مشروط بر آن‌که نظارت دقیق بر این امر صورت بگیرد.
رضا مدیرزارع می‌افزاید: جمعیت بومیان روستا طبق آمار سرشماری سال ۹۵، حدود چهارهزار نفر است که این عدد روز‌های آخر هفته به ۲۰ هزار نفر افزایش پیدا می‌کند. شلوغی شدید، ترافیک سنگین و چالش‌های فرهنگی که به‌سبب حضور گردشگران پایتخت‌نشین در روستا ایجاد می‌شود، موجب آزار و اذیت برخی از ساکنان دائمی روستا می‌شود. مشکلات حاصل از افزایش گردشگران به این دلیل است که روستا گنجایش و کشش این حجم از جمعیت و بار ترافیکی را ندارد و نیازمند توسعه اصولی و صحیح است. درصورتی‌که سازکار مشخص و صحیحی برای نظارت بر ساخت‌وساز‌ها ایجاد شود تا سازندگان ویلا‌های چندمیلیاردی، عوارض خود را به روستا پرداخت کنند، امکان افزایش خدمات و توسعه اصولی برمبنای قوانین شهرسازی به‌وجود می‌آید. با توجه به اتفاقات اخیر دیگر نمی‌توانیم کردان را روستا بخوانیم و باید با این منطقه به‌منزله یک شهر کوچک برخورد کرد.

اکوسیستم برخی از روستا‌ها تغییر کرده است
دهیار روستای اغشت نیز با انتقاد از ساخت‌وساز‌های غیرمجاز در روستا‌های استان می‌گوید: بافت روستایی منطقه اغشت تقریباً از بین‌رفته و چیزی از باغ‌های روستا به‌جا نمانده است. روستا تبدیل به دهکده گردشگری و منطقه تفریحی شده است، اما هنوز برای ساماندهی ویلا‌های ساخته‌شده، برنامه‌ای وجود ندارد. بیش‌تر این ویلا‌ها که توسط غیربومیان در روستا ساخته شده، بدون مجوزند و انشعابات آن‌ها مثل آب‌وبرق به‌صورت غیرقانونی برقرار شده است.
رضا کوه افکن می‌افزاید: باغ‌های بزرگ روستا حالا تبدیل به اراضی یک و دوهزار متری شده و به‌جز ویلاسازی به درد امور دیگری نمی‌خورد. صنعت باغداری و تولید میوه روستا از بین رفته است و برای بومیان روستا صرفه اقتصادی ندارد که باغداری کنند؛ بنابراین ناچارند به ویلاسازی روی بیاورند. در اکثر ویلا‌های ساخته‌شده، چاه‌های آب غیرمجاز نیز حفر کرده‌اند که یکی از جدی‌ترین چالش‌های روستاست. چون سازکاری برای مجوز آب‌وبرق این ویلا‌ها به‌صورت قانونی وجود ندارد، عموماً برای تأمین مایحتاج خود دست به اقدامات غیرقانونی می‌زنند.
کوه‌افکن تصریح می‌کند: امروز دیگر خواه یا ناخواه، بخش اعظمی از اقتصاد روستای ما و ساکنان دائمی آن، به‌همین صنعت گردشگری و ویلاسازی گره خورده است. روستاییان حالا باغداری را رها کرده‌اند و با ارائه خدمات به گردشگران کسب درآمد می‌کنند؛ بنابراین تنها راهکار، مدیریت ساخت‌وسازهاست، به‌نحوی که با دریافت عوارض از سازندگان بتوانیم خدمات را در روستا افزایش دهیم و درجهت حفظ بافت روستایی نیز تصمیماتی اتخاذ کنیم.

ویلاداری تبدیل به یک فرهنگ عمومی شده است
مسئول اراضی جهاد کشاورزی شهرستان ساوجبلاغ درباره نحوه مقابله با ساخت‌وساز‌های غیرمجاز در روستا‌های اطراف شهرستان می‌گوید: وظیفه جهاد در درجه اول، شناسایی ساخت‌وساز‌های غیرمجاز و دادن اخطار اولیه به آن‌هاست. درصورت تمکین عاملان ساخت، پروژه متوقف می‌شود و در غیر این صورت، جهاد کشاورزی پرونده را به مراجع قضایی ارجاع می‌دهد.
محمد کوروش‌نیا می‌افزاید: میزان ساخت‌وساز‌های غیرمجاز در تمام روستا‌های شهرستان افزایش شدیدی داشته است و امروز شاهد این پدیده هستیم که همه مردم از قشر مرفه تا متوسط و ضعیف، سعی بر این دارند که حداقل یک باغچه کوچک در روستا‌ها داشته باشند تا آخرهفته‌ها را در آن‌جا بگذرانند، به‌طوری‌که ویلاداری تبدیل به یک فرهنگ عمومی شده است. به وجود آمدن این نوع تفکر اتفاق خوبی نیست، زیرا فارغ از آسیبی که به بافت طبیعی و اراضی روستا‌ها وارد می‌شود، تهدیدی فرهنگی برای خانواده‌ها نیز به‌شمار می‌آید.
وی ادامه می‌دهد: تخریب املاک و دیوارکشی‌های غیرمجاز در روستا‌های شهرستان ساوجبلاغ به‌طور هفتگی ادامه دارد. جهاد کشاورزی طبق ماده ۱۰ قانون حفظ کاربری، اختیار دارد که بنا‌های درحال ساخت بدون مجوز را حتی بدون حضور نماینده دادسرا تخریب کند و این فرآیند در شهرستان ساوجبلاغ هم در جریان است؛ اما علاقه شدید مردم به ساخت‌وساز ویلا و باغچه‌های خصوصی و در مقابل محدودیت‌های جهاد کشاورزی باعث می‌شود که امکان نظارت جامع و کامل از بین برود و برخی به‌راحتی اراضی کشاورزی و باغ‌ها را به تصرف خود دربیاورند. این نوع اقدامات بر اقلیم منطقه تأثیر منفی دارد و باید هرچه زودتر اقدامی کاربردی در جهت جلوگیری از آن صورت بگیرد.

لزوم مقابله جدی با باند‌های ویلاسازی
پیش از این رئیس کل دادگستری استان البرز نکاتی را درخصوص چرایی تخریب گسترده باغ‌ها و اراضی کشاورزی و ساخت ویلا‌های غیرمجاز بیان کرده بود که تخلف ادارات خدمات‌رسان مثل آب، برق و گاز، فعالیت باند‌های ویلاسازی و نقش صاحبان قدرت و نفوذ در آن مشهود بود.
حسین فاضلی‌هریکندی با هشدار به مدیران تمامی دستگاه‌های خدمات‌رسان ازجمله ادارات آب، برق و گاز تأکید کرد: طبق بررسی‌های انجام‌شده، ارائه این خدمات یکی از علل عمده ادامه تغییر کاربری‌هاست که متخلفان را ترغیب به ادامه فعالیت خود می‌کند، قطعاً این اقدام مدیران ادارات جنبه مجرمانه داشته و برخورد قضایی خواهد شد.
این مسئول قضایی درخصوص فعالیت باند‌های ویلاسازی هم با تأکید بر لزوم مقابله جدی با باند‌های سازماندهی شده تغییر کاربری‌ها در استان تأکید کرد و افزود: اکثر افرادی که زمینی را خریداری می‌کنند، خود سازنده یا ایجاد‌کننده تغییر در کاربری‌ها نیستند، بلکه عمدتاً افرادی با خریداری اراضی بزرگ آن را قطعه‌بندی کرده و در قطعات کوچک و گاهی پس از ساخت ویلا به افراد مختلف واگذار می‌کنند.
رئیس کل دادگستری البرز گفته بود: قطعاً تمامی برخورد‌ها بدون ملاحظه و اغماض خواهد شد و تلاش خواهیم کرد در این زمینه ابتدا از افرادی شروع کنیم که صاحب قدرت و نفوذ هستند. حال با همه این تفاصیل، باید دید آیا روند سرسام‌آور هجوم سنگ و سیمان و سازه‌های فلزی به روستا‌های البرز کند یا متوقف خواهد شد یا خیر.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار خبر: ۷ مهر ۱۳۹۹، کد خبر: ۸۸۷۰۹، sabzineh.org