چند روز پیش گزارشگر شبکه خبر زمانی که مشغول تهیه گزارش در خصوص بهداشت در بازار میوه و ترهبار بود با اعتراض و برخورد فیزیکی توسط برخی از میوهفروشان مواجه شد. فیلم این درگیری بهسرعت در شبکههای اجتماعی پخش و با واکنشهایی همراه بود. آنچه در اینجا محل بحث قرار میگیرد این است که اساساً اصول و آداب تهیه گزارش و مصاحبه در محل وقوع جرم و تخلف باید چگونه باشد؟ خبرنگار در چنین مواقعی نقش نظارتی خود را چگونه پیش ببرد تا کار به درگیری لفظی و فیزیکی نکشد؟
شعار سال: محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی دراینباره میگوید: بهطورکلی خبرنگار و روزنامهنگار، حق جستجو، نظارت، کشف واقعیتها و بیان آنها را دارد. بخصوص در مواردی که ناهنجاریهایی در حال وقوع است و منافع عمومی را به خطر میاندازد. به عبارتی زمانی که جامعه در قبال این ناهنجاری هزینه میپردازد، روزنامهنگار و خبرنگار باید از حقوق مردم و شهروندان دفاع کند و حق نظارت آنها را اعمال کند؛ بنابراین خبرنگار حق داشته و دارد تا به این قبیل موارد ورود کند، ولی باید قبل از قضاوت خود، مسئله را در معرض دید عمومی بگذارد و قضاوت عمومی را در قبال آن برانگیزد.
او ادامه میدهد: لازم نیست خبرنگار قضاوت شدیدی داشته باشد و حکم دهد. بااینحال میتواند در گزارشش نشان دهد؛ در شرایطی که دولت استفاده از ماسک، فاصله اجتماعی و… را اجبار کرده است، این افراد در محیطی غیربهداشتی اقدام به تهیه مواد غذایی برای مردم میکنند. علاوه بر آن افراد مشغول به این کار هم حق تعرض به خبرنگار را ندارند. چون این جزو حقوق حرفهای روزنامهنگاران است تا با کندوکاو در زوایای جامعه، حقایق را کشف کنند و به اطلاع عمومی برسانند. درنتیجه این کار هم سطح آگاهی عمومی بالا میرود و هم عرصه بر متخلفان تنگ میشود.
فرقانی تأکید میکند: در این گزارشها خبرنگار نباید در بدو ورود با لحن تند، توهینآمیز و تحریکآمیز برخورد کند، بلکه باید رویداد را گزارش و قضاوت را به افکار عمومی یا دستگاههای ذی ربط واگذار کند.
محمدتقی روغنیها، مدرس ارتباطات هم با تقسیمبندی مکان مصاحبه به فضای خصوصی و عمومی رسانه میگوید: در حالت طبیعی خبرنگار باید از مصاحبهشونده اجازه گفتگو بگیرد. بااینحال در این حالت هم باید دید که مکان مصاحبه جزو حریم خصوصی فرد مصاحبهشونده تلقی میشود یا حریم عمومی است. اگر فضای مصاحبه و تصویربرداری خصوصی باشد باید اجازه گرفت و بدون اجازه نباید اقدامی کرد و اگر فضا، عمومی باشد منعی برای گزارش یا تصویربرداری نیست. البته در این شرایط هم بستگی به نوع سوژه دارد و باید مواردی را رعایت کرد.
او میگوید: برای گرفتن گزارش و تصویربرداری از یک تخلف بهتر است که خبرنگار با مأموران مربوطه مبارزه با آن تخلف خاص به سراغ سوژه برود. به عبارتی خبرنگار صداوسیما بهتر بود با مسئول بهداشت در این مکان حاضر میشد. در این شرایط هم مصاحبهشونده پاسخ میداد و هم اینکه کار به برخورد فیزیکی نمیکشید.
فرقانی هم معتقد است: اگر خبرنگار با مسئول مربوطه به محل تخلف برای گرفتن گزارش مراجعه کند، بهتر است و ما شاهد موارد زیادی بودیم که خبرنگار صداوسیما با مأموران به محل وقوع جرم رفتند و درنتیجه خبرنگار و دوربین، اقتدار بیشتری برای نفوذ به اعماق موضوع و به کرسی نشاندن آن واقعیت داشتهاند. بااینحال همیشه خبرنگار نمیتواند با مأموران و دستگاههای مربوطه هماهنگ کند. اگرچه ممکن است این هماهنگیها برای خبرنگار صداوسیما به دلیل جایگاهش، بدون اتلاف وقت صورت بگیرد، ولی خبرنگاران سایر رسانهها ممکن است چنین توانایی را نداشته باشند. به همین دلیل نمیتوان حقوق خبرنگار را در کشف ناهنجاریهای جامعه، روایت و بازگو کردن آن نادیده گرفت.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از شفقنا، تاریخ انتشار: ۱۷مهر ۱۳۹۹، کدخبر:۱۰۲۵۶۱۱، fa.shafaqna.com