شعار سال: تحولاتی که در روز‌های اخیر رخ داده اعم از درگیری ایران و آمریکا در عراق و سوریه، رد درخواست مذاکره مستقیم از سوی ایران و افشای جزییات حمله ایران به عین الاسد که به گفته برخی منابع آگاه منجر به کشته شدن یک آمریکایی شده بوده، بیانگر ورود دو کشور به عرصه تنش‌افزایی است.

بایدن وعده داده بود به محض ورود به کاخ سفید به برجام برگردد و رابطه با ایران را از سر بگیرد، اما به نظر می‌رسد این هدف در ۱۰۰ روز ابتدایی دولت جو بایدن به اندازه دولت ترامپ دور از دسترس است. در چنین شرایطی برخی تحلیلگران معتقدند فرصت بایدن برای تعامل با ایران بسیار محدود است. در چنین شرایطی مشاور دولت پیشین آمریکا معتقد است بایدن باید بدون تعلل به برجام برگردد و قدم اول را بردارد.

ولی نصر مشاور باراک اوباما و رییس دپارتمان مطالعات بین المللی دانشگاه جانز هاپکینز در یادداشتی که به تازگی در نشریه فارین افرز به چاپ رسیده، نوشته «واشنگتن باید به سرعت به توافق هسته‌ای برگردد در غیر این صورت باید منتظر یک بحران منطقه‌ای جدی باشد.»

او در این یادداشت تاکید کرده که «دونالد ترامپ رییس جمهوری سابق آمریکا سیاست شکست‌خورده فشار حداکثری را علیه ایران به کار گرفت و کمترین سود را از این سیاست عاید آمریکا کرد. خروج آمریکا از برجام و از سرگیری تحریم‌ها سران ایران را خشمگین کرد و ایران را به سمت توسعه فعالیت‌های هسته‌ای سوق داد. نتیجه افزایش خشونت‌های منطقه‌ای و تشدید خطر درگیری میان واشنگتن و تهران بود.»

به گفته نصر، جو بایدن می‌داند که باید همه این اقدامات را معکوس کند، اما جبران خساراتی که دولت قبل به بار آورده در سخن ساده‌تر از عمل است. اعتماد اندکی که بین دو کشور شکل گرفته بود از بین رفته و مساله سیاست داخلی هر دو کشور وضعیت بازگشت به برجام را طولانی‌تر کرده است. اگر قرار باشد امیدی به بازگشت به برجام داشته باشیم، دولت بایدن باید سریع‌تر عمل کند.

 

ولی نصر در پاسخ به این سوال می‌گوید: اولویت ایران بازگشت به وضعیت قبل از ترامپ است. تهران می‌خواهد آمریکا تحریم‌های جدیدی که دولت قبل وضع کرده از جمله تحریم فروش نفت و دسترسی ایران به سیستم مالی جهانی را لغو کند. اما قبل از این‌ها واشنگتن هم از تهران خواسته به تعهداتش در برجام برگردد و این یعنی غنی سازی را به وضعیت قبل برگردانده و فعالیت‌های هسته‌ای ممنوعه را متوقف کند.

برخی در محافل سیاست خارجی اروپایی و آمریکایی می‌گویند واشنگتن باید فشار بیشتری برای بازگشت ایران به تعهداتش وارد کند. اما به گفته، ولی نصر به راحتی می‌توان ناامیدی این محافل از توقعشان را زمانی که ایران مکررا درخواست می‌کند آمریکا تحریم‌ها را لغو کند ببینید. ممکن است آمریکا بتواند به اعمال فشارهایش به ایران ادامه دهد تا به نتیجه برسد، اما تاخیر در بازگشت به برجام دست بایدن را خالی کرده و خطر از بین رفتن کامل برجام را تقویت می‌کند. اگر این اتفاق بیفتد، ایران می‌تواند برنامه هسته‌ای خود را تشدید کرده و به سمت برنامه ساخت بمب حرکت کند. اقدامی که می‌تواند ایران و آمریکا را به ورطه یک جنگ بکشاند.

ولی نصر همچنین در یادداشت خود نوشته «سران ایران می‌دانند که باید اقتصاد را تقویت کنند، اما تحت فشار شدید سیاسی برای مقابله با آمریکا هم هستند. رشد فشار اقتصادی آمریکا و ترور سردار قاسم سلیمانی و همچنین ترور محسن فخری زاده توسط عوامل اسرائیلی، تندرو‌ها در ایران را تقویت کرده و میانه‌رو‌ها را مجبور کرده در دیپلماسی‌شان به روش آن‌ها عمل کنند.»

این استاد دانشگاه به سیاست «صبر استراتژیک» ایران اشاره کرده و گفته: این استراتژی در واقع در مقابل حداکثر فشار اتخاذ شد، اما قرار نیست در دوران بایدن هم ادامه داشته باشد چرا که در ایران هم تمایل مقامات به استفاده از تنش‌های منطقه‌ای و برنامه هسته‌ای برای فشار به آمریکا بیشتر شده است. در این شرایط بایدن باید ابتکار عمل را در دست گرفته و به سرعت و رسما به برجام برگردد.

استراتژی آمریکا در قبال ایران

ولی نصر در ادامه این یادداشت به استراتژی ترامپ در قبال ایران اشاره کرده و گفته او به دنبال تغییر رژیم در ایران بود. اما این استراتژی به دلیل بیگانگی او با جامعه روزمره ایرانی‌ها و بسیاری از مردمانی اتخاذ شده بود که در واقع همچنان علاقه کمی به رژیمشان دارند. با اعمال فشار بر سران ایران در واقع درد بزرگی متوجه مردم ایران شد و در دوران کرونا مردم به دارو و اقلام پزشکی هم دسترسی نداشتند. یکی از اقدامات ترامپ تحریم یک شرکت دارویی ایرانی بود که در واقع واکسن کرونا را تولید میکند.

 

با سوءطن و خشمی که مردم ایران به آمریکا دارند، تهران دیگر ترس چندانی هم از قدرتمندترین سلاح‌های آمریکا ندارد: ایده آل‌ها، ارزش‌ها و محصولات آمریکایی از دموکراسی گرفته تا آزادی و هالیوود و شبکه‌های اجتماعی.

استراتژی فشار حداکثری در دوران کرونا مردم ایران را در برابر قدرت نرم آمریکا مصون کرده است. ایرانی‌ها آمریکا را یک تهدید می‌بینند نه یک فریب و این احتمال هم زیاد‌تر شده که از برنامه هسته‌ای کشورشان به عنوان یک عامل بازدارنده ضروری حمایت کنند. با این حال این مشاور پیشین دولت آمریکا معتقد است بازگشت سریع به توافق هسته‌ای نیز خالی از ریسک نیست. بسیاری از نمایندگان مجلس ایران و همچنین برخی رسانه‌ها و اتاق‌های فکر و دانشگاه‌های کشور معتقدند بازگشت به توافق در واقع دام است.

به گفته منتقدان این توافق برنامه‌های نظامی و هسته‌ای ایران را محدود کرده و هیچ مزایای اقتصادی هم در پی نخواهد داشت. از طرفی ایران را در برابر تمایلات خرابکارنه آمریکا ضعیف می‌کند. به گفته منتقدان ایران توانست در برابرفشار‌های آمریکا مقاومت کند و الان اگر گارد خود را پایین بیاورد و اجازه دهد دست و بالش با توافق هسته‌ای بسته شود کار درستی نیست. با این شرایط، ولی نصر می‌گوید دولت بایدن اگر ابتکار عمل را در دست نداشته باشد در واقع از دید ایرانی‌ها هیچ فرقی با قبلی ندارد.

از سوی دیگر ایران هنوز گزینه بازگشت به توافق هسته‌ای را روی میز نگه داشته است. آیت الله خامنه‌ای در سخنرانی اخیر گفته ایران و آمریکا باید برای احیای توافق سریع و همزمان عمل کنند و تهران به محض لغو تحریم‌ها به تعهداتش برمی‌گردد. رهبری به عنوان مرجع تصمیم‌گیری در ایران اساسا مسیر باریکی را برای بایدن نگه داشته و بایدن می‌تواند باید از این مسیر استفاده کند.

روابط ایران و آمریکا در دولت جو بایدن

در ایران نیز مانند آمریکا سیاست داخلی و خارجی به هم گره خورده است. تندرو‌ها به شدت با توافق هسته‌ای مخالفند و در انتخابات پارلمان هم پیروز شده‌اند. این در حالی است که میانه‌رو‌های حامی مذاکره با آمریکا شکست سنگینی در انتخابات متحمل شدند. از سرگیری موفقیت‌آمیز توافق هسته‌ای که منافع اقتصادی برای ایران به دنبال داشته باشد، می‌تواند اصولگرایان تندرو را تضعیف و حتی مانع از پیروزی آن‌ها در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ شود.

به گفته ولی نصر، نتیجه انتخابات می‌تواند تعیین کننده آینده دست کم ۵ ساله روابط ایران و آمریکا باشد. به همین جهت بایدن باید به سرعت و کامل به برجام برگردد و مسیر بهبود وضعیت زندگی ایرانی‌ها را در پیش بگیرد. اقدامی که می‌تواند حمایت ایرانی‌ها از تعامل با آمریکا را بار دیگر احیا کند.

مشاور پیشین دولت آمریکا یکی از راه‌های اعتمادسازی را برداشتن ممنوعیت اعطای ویزا به ایرانی‌ها خوانده و گفته باید ممنوعیت فروش نفت نیز برداشته و پول‌های بلوکه شده ایران در بانک‌های آسیایی برگردد. ایران باید بتواند از صندوق بین‌المللی پول برای نقابله با کرونا ۵ میلیارد دلار پول بگیرد.

او به خطرات بازگشت سریع به برجام در سیاست داخلی آمریکا هم اشاره کرده و گفته مخالفان بایدن در کنگره به ویژه در صورت عدم واکنش سریع ایران ممکن است از بایدن خشمگین شوند. اما از بین رفتن کامل برجام خطرات بیشتری از جمله بروز یک جنگ در خاورمیانه به دنبال دارد. با از بین رفتن مسیر دیپلماسی ایران و آمریکا وارد جنگی خواهند شد که هیچ کدام توانایی و تمایلی به آن ندارند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از رویداد۲۴، تاریخ انتشار ۱۵ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر: ۲۵۳۶۲۷، www.rouydad۲۴.com.