پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت در دهههای اخیر چهره شهرها را به انحاء مختلف دگرگون ساخته است. سینماها هم از این تغییر به دور نبوده اند. ساختمانهای عظیم سینما که تا یکی دو دهه پیش با سر در و نمای متفاوتشان بخشی از هویت یک خیابان و چه بسا یک شهر را تشکیل میدادند، هم رفته رفته، صورت متفاوتی به خود گرفته اند. سینماهای تک سالنه به دلایل متعدد یا تعطیل شدند یا لااقل تکثیر نشدند و سینماهای جدید، دیگر هرگز با آن ابعاد و ظرفیت ساخته نشدند.
شعار سال: مجموعه سالنهای سینما در یک ساختمان یا در بخشی از یک مال تجاری، تحت عنوان مولتیپلکس سینمایی (Multi-theater Cinema) در زبان انگلیسی مطرح شد که طبق تعریف دیکشنری آنلاین مریام وبستر کلمه multiplex، در این معنا از سال ۱۹۸۲ مورد استفاده قرار گرفت. در فارسی نیز، خواه نا خواه سینماهای چند سالنه به تبع نیازهای اجتماعی ایجاد شده که تحت عنوان پردیس سینمایی خواند میشود.
برای اطلاع بیشتر از این بخش تحولات سینما، گفتگویی داشتم با آقای محمد قنبری مدیر باتجربه پردیسهای سینمایی در تهران که بخش نخست آن در این نوشتار آمده است. این پردیس سینمایی با ده سالن، در طبقه آخر مگامال واقع در شهرک اکباتان به سال ۱۳۹۶ افتتاح شد. طبقهای که در این مجتمع تفریحی تجاری به طبقه سینما مشهور شده، یادآور این واقعیت است که چگونه جایگاه سالن سینما از ساختمانی مستقل که چه بسا مبنای آدرس دادنها در شهر بود، به یک طبقه تقلیل یافته است. در ادامه مدیر این پردیس سینمایی، عوامل اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژی را در این دگرگونی دخیل دانسته و به شرح آن میپردازند.
مخاطبهای سالنهای سینما
پیش از هر چیز میخواستم از شما بپرسم که آیا تخصصتان در سینماست یا مدیریت و البته لطفا خودتان را معرفی بفرمایید. محمد قنبری هستم مدیر پردیس سینمایی مگامال. فوق لیسانس مدیریت رسانه را دارم. کاردانی و کارشناسی ام کارگردانی و تدوین بوده و از سال ۱۳۸۸ یعنی حدود ۱۲ سال در زمینه سالنهای سینما فعالیت دارم. تا سال ۹۶ در پردیس زندگی، واقع در آیت الله کاشانی، بودم و از ۹۶ تا الان در پردیس سینمایی مگامال مشغول به کار مدیریت سینما هستم.
چقدر عالی که هم در مدیریت و هم در سینما تخصص و تجربه دارید. اگر ممکن است درخصوص پدیده پردیس سینمایی یا مولتیپلکس توضیح بدهید و این که در ایران، از چه زمانی شروع شد و رواج پیدا کرد؛ و با توجه به تجربه شما، مخاطبهای سالنهای سینما به شکل منفرد و کلاسیک با مخاطبهای پردیسهای سینمایی چه تفاوتهایی دارند؟: اولین سینمایی که به عنوان پردیس، یعنی سینمای چند سالنه مطرح شد پردیس سینمایی زندگی بود در سال ۸۷ و همزمان با آن سینما آزادی هم که بعد از آتش سوزی بازسازی شد به پنج سالن افزایش پیدا کرد در آن دوره دوستانی که در زمینه سینما فعالیت میکردند به این جمعبندی رسیده بودند که یک سالن فرضا با ظرفیت هزار نفر، الان نه میتواند صندلیش پر بشود و نه صرفه اقتصادی دارد برای صاحبان سینما؛ و حالا قبل انقلاب یا اوایل انقلاب فیلمهای هندی، فیلمهای خارجی و فیلمهای ایرانی گنجایش پذیرش آن سالنها را داشتند، ولی به مرور به سمتی پیش رفت که بخش اعظمی از ظرفیت این سالنها خالی میماند، صرفه اقتصادی نداشت و با تاثیر از کشورهای اروپایی آمریکایی و حتی کشورهای همسایه، دوستان تصمیم گرفتند به جای این که فرضا یک سالن هزار نفره بخواهد فعالیت بکند، هزار را تقسیم بر پنج یا شش بکنند با ظرفیتهای مختلف. حالا این هم حسنهای خودش را دارد. چه معایبی دارد، چه حسنهایی دارد؟
به نظر من این پردیسی که حالا سینمایی مثل سینمای آزادی صرفا مجتمعش سینماست، چیزهای متفرقه کمتر دارد. منتها آن دورهای که پردیس زندگی افتتاح شد با پنج سالن نمایش و با پنج ظرفیت مختلف [بود]. شما فرض کنید یک سالن سیصد نفر ظرفیتش است، یک سالن دویست و سی نفر، یک سالن صد و هفتاد نفر و دو تا سالن صدنفره. این [مسئله]حسنش این بود که شما که به عنوان مخاطب وارد مجموعه میشدید، [با]تنوع فیلم و تعداد زیاد فیلم روی اکران [مواجه میشدید]. شما در تک سالن نهایتا چرخشی، یا یکی درمیان میخواستید فیلم بگذارید، نهایتا دو تا فیلم یا سه تا فیلم [را نمایش میدادید]. ولی شما در یک سینمای پنج سالنه حداقل میتوانید ده دوازده الی سیزده فیلم در ژانرهای مختلف نمایش بدهید برای سلیقههای مختلف؛ و زمانی که مخاطب وارد مجموعه میشود قطعا یکی از ژانرها و سلیقه ها، حالا یا ژانر وحشت یا فیلم کودک یا فیلم کودک یا کمدی، بالاخره یکی از اینها را میپسندد. علاوه بر این، پردیسهایی که شکل گرفت بیشتر در پاساژها شکل گرفت که قسمتهای مختلف این پردیسها یک فضایی برای فودکورت و یک فضای تجاری [هم داشت]. نمونه کاملترش که همه ما به هرحال به آن اشراف داریم پردیس کوروش است که شما فرض بکنید اگر یک روز تایم بگذارید به روال عادی اش [به آنجا]بروید، صبح تا شب به نوعی میتوانید در این پردیس در آنجا بچرخید. به این معنا که تمام المانهایی که یک خانواده میتواند در نظر داشته باشد را میتوانید در این مجموعه ببینید. یا همین پردیس مگامال که من اینجا هستم شما اگر خرید خانه داشته باشید میتوانید بروید هایپرمی خرید بکنید، بچه اگر همراهتان باشد میتوانید در سرزمین شن و ماسه، بچه را بگذارید بازی بکند، خرید از یک برند تجاری یا لباس یا هر خرید دیگری دارید میتوانید در پاساژ بگردید و خرید بکنید و در انتها میتوانید بیایید از دیدن فیلم یا تئاتر لذت ببرید. فودکورت بروید، پارکینگ دارد و این خیلی مهم است و تقریبا پکیج کامل است. یا یک جاهایی شهربازی هم دارند. البته اینجا شهربازی اش هنوز راه نیفتاده منتها شهربازی هم دارد و شما میتوانید یک روز را کامل سپری کنید. حالا قطعا یک خانواده ایرانی در وضعیت الان جامعه ترجیح میدهد جایی برود که همه این امکانات را داشته باشد تا [این که]برود سینمایی که فقط تک سالن دارد، جای پارک ندارد، فقط یک یا دو تا فیلم را اکران دارد و این که هیچ تنوعی برای شما ندارد؛ و حتی این سالنهای زیاد مهمترین مزیتش برای مدیران سینما این است که فیلمی که فرضا ازش استقبال نمیشود، مثلا فیلم هنر و تجربه است یا فیلم خاصی است، این فیلم با دو تا سه سانس در یک سالن کوچک اکران بشود. من اینجا در مگامال یک سالن بیست و پنج نفره دارم و یک سری فیلمهای خاص را در سالن بیست و پنج نفره میگذارم که همان اندازه نهایتا بیست نفر، پانزده نفر [برای تماشای فیلم]میآیند. منتها این جا در پردیس مگامال که ما ۱۰ سالن نمایش داریم خب دستمان خیلی بازتر است. فیلمهایی که خیلی پرفروش هستند، یکدفعه همزمان در پنج شش سالن میآیند و همزمان پلی میشوند. یعنی شما این دغدغه را ندارید که الان [سالن پر]میشود یا نمیشود. همزمان میتوانید پنج شش سالن را به یک فیلمی [اختصاص دهید]. فرضا من مثال بزنم فیلم پرفروشی مثل هزارپا که فیلم کمدی بود و حالا رکورد فروش را زد همینطور مطرب، و حتی فیلمهای اجتماعی مثل فیلم سرخپوست و فیلمهای دیگری که ازشان استقبال میشد ما تایمهایی داشتیم که در اینجا در پنج یا شش سالن همزمان این فیلمها پلی میشدند.
سینماهای تک سالنه
شما در مورد تغییراتی که از سینماهای تک سالنه به چند سالنه برایمان گفتید و در مورد تغییرات این که این سینماهای چندسالنه وارد مالها شدند توضیح دادید. آیا نکته دیگری درخصوص این سیر تطور وجود دارد که از نظر شما قابل بیان باشد؟ و میخواستم از شما بپرسم که آیا شخصا به سینما و فیلم دیدن علاقه دارید و معمولا خودتان فیلمها را کجا میبینید؟ در سالنهای خودتان؟: باید این توضیح را بدهم که در بحث تکامل دهه اخیر سینما، بخش خیلی مهمش که هزینه بر هم بود بحث نگاتیو و پوزیتیو سینماها که به هرحال سیستم نمایش قبلی به صورت آپاراتخانه بود یا دستگاههای آپارات. سیستمهای فیلمها روی پوزیتیو در لابراتوار کپی میشد و این کپیهای پوزیتیو به سینماها میآمد و داخل یک سری قوطیهایی بود که حداقل پنج شش تا قوطی باید به اتاق فرمان میآمد و بعد آپاراتچی میآمد و اینها را به هم میچسباند و بعد توی بوبین میگذاشت، روی دستگاه میگذاشت و پلی میکرد. این موضوع هم تا سال ۹۲ یا ۹۳ [به همین شکل]بود؛ و این برای پخش کنندگان و صاحبان فیلم یک مقداری هزینه بر بود، چون آن موقع میگفتند هر یک کپی نزدیک به یک [میلیون]تومان هزینه اش است و حالا با آن وضع [فیلمها پخش میشد]. تا این که کم کم سینما به سمت دیجیتالی شدن پیش رفت. یعنی به عبارتی نسخه دیجیتال فیلمها [به سینماها ارائه شد]. یعنی فیلمها با هر فرمتی که فیلمبرداری میشد، یا الان با هر فرمتی دارد اتفاق میافتد، اعم از ۴ K ,۲K ,HD ,Full HD و یا به هر شکلی، این در لابراتوار تبدیل به نسخه DCP یا نسخه دیجیتال تبدیل میشود و این سیستمی که قبلا بود الان کاملا جمع شده و همه سینماها پخش دیجیتال دارند. به شکلی که یک سِروِر که حالا هارد فیلم داخلش ریخته میشه و یک پروژکتور [داریم]. دفاتر [سینمایی]نسخه دیجیتال فیلم را در هاردهای معمولی [به حجم]یک ترابایت یا بزرگتر یا کوچکتر اوکی میکنند و میفرستند برای سینماها. سینماها این را کپی میکنند همزمان آن را در ده سالن یا هرچند تا سالن پلی میکنند. حالا در آن موقع اگر قرار بود این اتفاق بیفتد، یعنی نگاتیو را شما باید ده تا نگاتیو میگرفتی که هم هزینه بر بود و هم اصلا امکانش نبود که شما همزمان بخواهی یک فیلم را در یک ساعت مشخصی در ده سالن پخش کنی.
پس یک بخش از این تغییرات برمی گردد به تحولات تکنولوژیک؟: بله تغییرات تکنولوژی! که حالا همین سیستم دیجیتال هم دو نوع دارد. یک سیستم E سینما داریم و یک سیستم D سینما. در سیستم E سینما، فشردگی حجم فایل خیلی بالاست و یک مقدار کیفیت پایینتر است. منتها در سیستم D سینما فشردگی فیلم کم و حجمش بالاست و کیفیتش بهتر است. حالا خیلی از سینماها [هر دو را دارند]و ما خودمان هم در اینجا دو تا سیستم D سینما داریم و در هشت سالنمان سیستم E سینما داریم و حتی پروژکتورهایی هم که هست، بسته به شرکتهای مختلف و نوع پروژکتور، کیفیت تصویری که شما روی پرده میبینید خب خیلی فرق میکند. این بود بحث تغییراتی که در زمینه سینما اتفاق افتاد.
در مورد این که خودتان فیلمها را کجا میبینید و چطور برای اکران تصمیم میگیرید هم لطفا توضیح میدهید؟: خب بحث سیستم اکران و سیستم فیلمسازی ایران را قطعا خودتان هم میدانید. [ابتدا]باید فیلمنامه را بفرستید به وزارت ارشاد تا تایید بکنند و پروانه ساخت بهتان بدهند. بعد از پروانه ساخت میروید فیلم را میسازید و بعد از این که فیلم را ساختید بهتان پروانه نمایش میدهید. حالا این که مراحل مختلف دارد. کار ما دقیقا بعد پروانه نمایش شروع میشود در سینماها. باز هم شورایی به نام شورای صنفی نمایش یا شورای صنفی اکران هست که در آن شورا، یک سری سینماها را به عنوان سرگروه انتخاب کردند که سینمای ما هم به عنوان سینمای سرگروه هست. یک فیلم برای این که اکران بشود باید قراردادی با سینمای سرگروه داشته باشد که [وقتی]قراردادش را با سینماهای سرگروه بست، [فیلم]میتواند در سینماهای زیرمجموعه تهران و شهرستان اکران بشود. حالا این بحثهای کلی بود.
اما [این که]ما فیلمها را چطور انتخاب میکنیم [به این صورت است که]یک سری فیلمهایی که برای اکران میآید در جشنوارهها اینها را من سعی میکنم ببینم. یک سری فیلمها را هم قبل از اکران عمومی، [که]اکرانهای خصوصی میگذارند در اکرانهای خصوصی میبینیم و نهایتا اگر فیلم را در این دو حالت ندیدیم قبل از نمایشش میتوانیم از تهیه کننده و دفتر پخشش دعوت کنیم که فیلم را برای ما بیاورد و ما فیلم را ببینیم و در موردش تصمیم بگیریم که آیا میخواهیم با این [فیلم]قرارداد امضا بکنیم یا نمیخواهیم. یا حتی اگر هم یک مورد فورس ماژور باشد قطعا اخبار و اطلاعات فیلمها در سایتهای سینمایی و رسانهها هست، با توجه به این که ژانر فیلم چه باشد و کارگردان فیلم کی باشد بازیگر کی باشد و خودمان هم برحسب تجربه مان میتوانیم تشخیص بدهیم که آیا میشود با این فیلم قرارداد بست [یا]نبندیم، پتانسیل فروش دارد [یا]ندارد به این شکل بررسی میکنیم.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از انسان شناسی و فرهنگ، تاریخ انتشار: ۲۲اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: anthropologyandculture.com، ۱۶۰۰