فیلم کمدی آدم‌ خود را می‌خواهد تا انتظارات را برآورده کند

یک فیلمنامه‌نویس گفت: اشتباه رایج در سینما این است که طنز را به معنای کمدی معنا کنیم، درصورتی‌که کارکرد طنز در ادبیات است. کمدی باید یک حوزه کاملاً تخصصی شود نه اینکه هر فیلمساز یا نویسنده‌ای قادر باشد در این حوزه ورود کند. همچنین کمدی آدم‌های خود را طلب می‌کند تا خروجی‌ها آنچه باشد که انتظارش را داریم.

شعار سال: حامد قربانی؛ فیلمنامه‌نویس درباره وضعیت تولید فیلم کمدی گفت: از واژه طنز در حوزه ادبیات استفاده می‌شود، ولی در سینما کمدی وجود دارد، پس این دو کلمه را به‌صورت اشتباه استفاده نکنیم. جدا از این مطلب در هر برهه زمانی اقتضائات خاصی وجود دارد که بر مبنای آن کمدی نیز شکلی متفاوت به خود می‌گیرد. برای مثال وقتی در جامعه‌ای بحران‌های اقتصادی شدت می‌گیرد، کار‌های کمدی نیز تعدادشان بیشتر می‌شود.

کمدی بر پایه نقد جهالت شکل گرفته است

وی افزود: منظور از بحران تنها مسائل اقتصادی نیست، بلکه موضوعات سیاسی، فرهنگی و... نیز انتظار می‌رود در بحران‌های اجتماعی نقش خود را ایفا کنند. کمدی از نگاه من بر پایه نقد جهالت شکل گرفته، ولی در تلویزیون به دلیل اینکه نمی‌شود به حوزه‌های مختلف ورود کرد کمدی خود را متمرکز بر خانواده کرده که مدعی خاصی ندارد. در ضمن کمدی‌های خانوادگی که در تلویزیون می‌بینیم ارتباطی با بحران‌های اجتماعی ندارد، برای همین کار‌های که تولید می‌شود، عموماً قادر نیست رضایت تماشاگران را جلب کند.

«اجاره‌نشین‌ها» نمونه‌ای موفق برای سینمای کمدی

نویسنده «مرشد و پهلوان» در پاسخ به این سؤال که کمدی خوب دارای چه ویژگی‌هایی است، بیان کرد: من با عنوان‌هایی، چون کمدی فاخر موافق نیستم، چون واژه هایی، چون فاخر را مدیران به وجود آورده‌اند. کمدی قوی ریشه در فرهنگ دارد همانند آنچه در «اجاره‌نشین‌ها» شاهدش هستیم. در این فیلم کارگردان به‌خوبی جامعه و طبقاتی که در آن زندگی می‌کند را درک کرده و آن را در فیلمش لحاظ می‌کند، اما در آثار امروزی چنین ویژگی را شاهدش نیستیم، امری که به‌واسطه بحران فیلمنامه‌نویسی پیش آمده و در آن هیچ جهلی نقد نمی‌شود. من کار‌های امروز را کمدی نمی‌دانم، بلکه از آن‌ها به‌عنوان آثاری نام می‌برم که قصه‌ای را شیرین بیان می‌کنند. نمود این اتفاق را در سریال «دودکش» می‌توان دید.

این فیلمنامه‌نویس اضافه کرد: نمونه خوب از یک کمدی قوی به نظرم «مارمولک» است. در این کار دزدی، لباس روحانی بر تن می‌کند. این موضوع باعث می‌شود موقعیت کمدی مناسب خلق شود، اما همان‌گونه که گفتم در اکثر کار‌های امروزی موقعیت‌ها جدی است تنها بیان آن شکلی کمدی می‌گیرد. در چنین شرایطی این شکل فیلمسازی هیچگاه منتج به یک اثر درخشان نخواهد شد.

قربانی راهکار دستیابی به کمدی‌های قوی را چنین برشمرد: گام اصلی، تربیت فیلمنامه‌نویسانی است که قادر باشند موقعیت‌های کمدی را در کارشان نشان دهند. بهترین مثال در این رابطه پیمان قاسم‌خانی است که تربیت شده این حوزه است، ولی متأسفانه دیگر در تلویزیون حضور ندارد. این مشکل (تربیت فیلمنامه‌نویس) اگر حل شود نیمی از راه پیموده خواهد شد، چون در باقیمانده کار بحث اجرا پیش می‌آید. در این حوزه نیرو‌های خبره‌ای داریم که قادرند از عهده کار خود برآیند. درنتیجه اگر بحران فیلمنامه حل شود، اتفاقات خوبی را در کمدی شاهد خواهیم بود.

نویسنده «فلسفه مدیریت تعزیه» با بیان اینکه تنها در حوزه فیلمنامه‌نویسی با بحران آموزش مواجه هستیم، بیان کرد: نهاد‌های آموزشی در حوزه فیلمنامه‌نویسی کار خود را به‌درستی انجام، نمی‌دهند، همچنین عدم سرمایه‌گذاری در عرصه فیلمنانویسی مشکلی دیگر در این رابطه است که نویسندگان را از تحقیق دور می‌کند. نگاهی به دستمزد‌های عوامل یک فیلم بیندازید. شاید یکی از پایین‌ترین بخش‌ها مربوط به سناریو‌نویسی باشد! درصورتی‌که وقتی قرار است، اساس فیلم روی متن شکل گیرد، چرا باید در این حوزه سرمایه‌گذاری لازم صورت نگیرد؟ درضمن کمدی باید یک حوزه کاملاً تخصصی شود نه اینکه هر فیلمساز یا نویسنده‌ای قادر باشد در این حوزه ورود کند. همچنین کمدی آدم‌های خود را طلب می‌کند تا خروجی‌ها آنچه باشد که انتظارش را داریم.

همسویی کمدی با اخلاقیات

این فیلمنامه‌نویس درباره همسویی کمدی با اخلاقیات گفت: کاری که هدفش نقد باشد، طبیعتاً اخلاق را مدنظر دارد، چون نقد می‌کنیم تا به یک اتفاق بهتر دست پیدا کنیم، ولیکن وقتی کمدی قادر نیست حتی از اصناف نقد داشته باشد در نباید از آن توقع همسویی با اخلاق را داشت، البته در معدود دفعات این اتفاق رخ‌داده است. بازهم «مارمولک» را مثال می‌زنم. این فیلم کاملاً در جهت ترویج اخلاقیات عمل می‌کند، چون لباس باعث می‌شود یک دزد به‌مرور راهی جدید را در زندگی پیش گیرد.

نمایشنامه‌نویس «سه بیت نخستین» ادامه داد: «پایتخت» یک اثر پرطرفدار است که من آن را کمدی نمی‌دانم، چون در آن موقعیت کمدی وجود ندارد و ما تنها شاهد شیرین‌زبانی بازیگران هستیم. این قبیل تولیدات با گذشت زمان تکراری می‌شوند. این اتفاق را در این مجموعه شاهد هستیم و شاهدیم تماشاگر همانند گذشته به آن توجه نمی‌کند.

قربانی در پایان تأکید کرد: توصیه می‌کنم خود را در عنوان‌هایی چون؛ فاخر و... محدود نکنیم، چون تجربه نشان داده، این روش ما را به سرانجام نخواهد رساند، پس بیایم کمدی را با چارچوب‌های خاص خود خلق کنیم آنگاه مطمئن باشید به هر آنجا انتظارش را داریم خواهیم رسید، حتی می‌توان از آن برای ترویج برخی اخلاقیات بهره ببرد.