شعار سال: برای درک مطلوب‌تر نقش انجمن‌های علمی در تحقق رهنمود‌های رهبری در مراسم تنفید، اقدام به بررسی موضوع در قالب ارایه یکسری پی نوشت حول بیانات مقام معظم رهبری در مراسم تنفیذ حکم سیزدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران در مورخ ۱۲/۵/۱۴۰۰ شده است. بر این قاعده از خوانندگان محترم تقاضا می‌گردد. بعد از مطالعه هر قسمت به پی نوشت مرتبط با آن مراجعه کنند.

 بحمدﷲ انتخابات در سلامت کامل، با امنیّت کامل برگزار شد. بنده تشکّر می‏کنم؛ هم از برگزارکنندگان انتخابات در بخش‎های مختلف، هم از تأمین‌کنندگان امنیّت انتخابات، که کار بسیار مهمّی بود، و هم بخصوص از حضور مردم. از مدّتی پیش، در محافل سیاست‎گذاری دشمنان کشور و دشمنان جمهوری اسلامی، یک توطئه‌ی تحریم انتخابات طرّاحی شده بود که در داخل هم بعضی از روی غفلت، بعضی هم شاید از روی غرض این سیاست را دنبال می‌کردند؛ مردم پاسخ قاطعی دادند و شرکت کردند. شرکت مردم هم خوب بود؛ با توجّه به اوضاع و احوالی که وجود داشت، شرکت مردم، شرکت خوبی بود و نشان‌دهنده‌ی حضور مردم در عرصه بود. خدا را شکر می‏کنیم و از مردم هم تشکّر می‏کنم.

 یک نکته این است که این جابه‌جایی قدرت، امیدآفرین است؛ چون کسان جدیدی وارد میدان می‎شوند که ابتکار‌های جدیدی دارند، چهره‌های جدیدی هستند، اراده‌های تازه‌ای وارد میدان می‎شوند.

 این برای همه‌ی کسانی که انگیزه خدمت دارند، امیدواری ایجاد می‎کند؛ بخصوص برای جوان‌ها ایجاد امید می‌کند؛ [۱]این چیز خیلی مغتنمی است، چیز خیلی مهمّی است؛ به کسانی که صاحب ‌نظرند، صاحب فکرند در مسائل گوناگون، فرصت می‎دهد که دقّت کنند در گذشته، خطا‌های گذشته را جستجو کنند، پیدا کنند، آن‌ها را تصحیح کنند، تذکّر بدهند. [۲]خوشبختانه در بیانات رئیس‌جمهور محترم، جناب آقای رئیسی، در تبلیغات انتخابات و غیره، تکیه بر روی ارزش‌های اساسی انقلاب، مکرّر انجام گرفت - ایشان بر ارزش عدالت، مبارزه‌ی با فساد و امثال این‌ها تکیه کردند - این مسیر درستی است؛ توصیه‌ی مؤکّد ما این است که همین مسیر را دنبال کنند، که خب حالا هم در بیاناتشان بر روی این [ارزش‌ها]تأکید کردند. آن مسیری که کشور را، ملّت را به حقوق اساسیِ خودش می‎رساند، کشور را در جایگاه اساسیِ خود قرار می‌دهد، همین تمسّک به ارزش‌های اساسی انقلاب است. این ارزش‌ها هم چیز‌های ندانسته و موهومی نیست؛ در بیانات امام که ملاحظه کنید، [می‌بینید]کاملاً واضح و روشن و جزو بیّنات فرمایشات امام (رضوان الله علیه) است؛ این‌ها را باید ملاک قرار بدهند و دنبال بکنند؛ و نفْس پیگیری این اهداف موجب این می‌شود که مردم هم همّت کنند و وارد میدان بشوند و مسائل را دنبال کنند؛ و مسئله اصلی، کلید اصلی، اینجا است: حضور مردم در همه‌ی مسائل، حل‌کننده‌ی مشکلات است. [۳]آن چیزی که حضور مردم را تأمین بکند، مردم را تشویق به حضور در عرصه و در میدان بکند – میدان‎های مختلف مورد ابتلای کشور - مغتنم است. [۴]و حضور مردم هیچ جایگزین دیگری ندارد؛ هنر اصلی انقلاب هم همین بود؛ هنر اصلی انقلاب این بود که جمهور مردم را از یک مجموعه و توده‌ی منفعل و مصرفی و فاقد یک نگاه ملّی و عمومی، تبدیل کرد به یک مجموعه‌ی پُرانگیزه، علاقه‌مند، همّت‌دار، هدف‌دار، آرمان‌خواه، و وارد میدان کرد؛ کار بزرگ انقلاب این بود. [۵]ما قبل از انقلاب زندگی کردیم، تنفّس کردیم؛ حقیقتاً همین جور بود. ملّت یک مجموعه‌ی از‌هم‌گسیخته‌ای [بود]که هر کسی به فکر خودش بود؛ امر ملّی‌ای در کشور مطرح نبود؛ مسئله‌ی عمومی در کشور مطرح نبود. گوشه‌کنار کسانی ممکن بود حرفی بزنند که مورد توجّه و اعتنای عموم مردم قرار نمی‌گرفت. امام بزرگوار با آن حرکت الهی و معنوی خودش توانست این توده‌ی متفرّق و پراکنده را به یک مجموعه‌ی واحد و به معنای حقیقی کلمه به یک جمع متّحد تبدیل کند و وارد میدان کند و این کار عظیم تاریخی، یعنی ریشه‌کن کردن نظام مستبدّ پادشاهی را در کشور انجام بدهد. هر چیزی که بتواند ملّت را به یک جمعیّت متّحد، پُرشور، پُرانگیزه، واردِ میدان تبدیل بکند و کمک به این قضیّه بکند، چیز مغتنم و مهمّی است. [۶]به نظر ما حرکت بر اساس ارزش‎های انقلاب، این خاصیّت را دارد.

 یک توصیه به رئیس‌جمهور محترم این است، که در شعار‌های ایشان مسئله‌ی مردمی بودن و از مردم شنیدن و در میان مردم بودن تکرار شده؛ این را از دست ندهند؛ این چیز بسیار مهمّی است. «دولت مردمی» را، که شعار ایشان بود، در واقعیّت محقّق کنند و به معنای واقعی کلمه با مردم، در کنار مردم، در میان مردم باشند. [۷]مردم یعنی همه‌ی مردم؛ بدون امتیاز‌های طبقاتی و گروهی. البتّه حضور در میان مردم -که سابقه‌ی این کار را هم ایشان دارند- نباید افراد را از ارتباط با نخبگان غافل کند. ارتباط با نخبگان هم در جای خود یک حرکت بسیار لازم و مفید است؛ تبادل نظر با نخبگان، و استفاده‌ی از نظر نخبگان. [۸]دولت باید مظهر وفاق باشد. بعضی از این تغایر‌های موهومی را که در بین مردم وجود دارد، بایستی با نگاه وفاق‌آمیز و نگاه ملاطفت به عموم مردم، این توهّمات را تضعیف کرد. حالا ممکن است این نگاه‌ها، این اختلاف نظر‌ها بکلّی از بین نرود، لکن بایستی از تأثیرگذاری آن‌ها در حرکت جامعه جلوگیری کرد. [۹]

 گفتگوی صادقانه‌ی با مردم هم، یکی از همین کار‌هایی است که به مردمی بودن کمک می‎کند؛ حرف زدن با مردم از روی صداقت، با قطع نظر از پیرایه‌های سیاسی و مانند اینها؛ صادقانه با مردم حرف بزنند، مشکلات را به مردم بگویند، راه‌حل‌ها را به مردم بگویند، توقّعات را از مردم ابراز کنند و کمک‎های لازم را به مردم تقدیم کنند. حرف زدن با مردم یکی از کار‌های مهمّی است که دولت مردمی بایستی [به آن]متعهّد باشد. [۱۰]یک توصیه‌ی دیگر، نگاه به ظرفیّت‎‌ها است. این روز‌ها شما در اظهارات، مقالات، نوشته‌ها، گفته‌ها نگاه می‎کنید که دائم از کمبود‌ها و مشکلات گفته می‎‌شود؛ خب بله، کمبود‌ها زیاد است، مشکلات هم زیاد است [۱۱]، [امّا]ظرفیّت‌ها زیادتر از مشکلات است؛ ظرفیّت‎های فراوانی در کشور وجود دارد. ما:

در بخش آب.

در بخش نفت.

در بخش معادن.

در بازار گسترده داخلی.

در مسئله همسایگان.

در استعداد و آمادگی‌های حیرت‌آور جوانان.

ظرفیّت‌های فوق‌العاده‌ای داریم؛ این‌ها ظرفیّت‌های ما است. بدون تردید این ظرفیّت‌ها می‌تواند بر مشکلات غلبه کند، به شرط اینکه این ظرفیّت‎ها درست شناخته بشود، به کار گرفته بشود و به آن‌ها پرداخته بشود [۱۲]که تلاش شبانه‌روزی و خستگی‌ناپذیر لازم است؛ و مطمئنّاً استفاده‌ی از این ظرفیّت‎ها به کمبود‌های کنونی غلبه خواهد کرد.

 یک جنبه دیگر از مردمی بودن عبارت است از مبارزه با فساد. اگر ما به معنای واقعی کلمه می‌خواهیم در کنار مردم باشیم، باید بی‌امان با فساد و مفسد مبارزه کنیم که خب ایشان در مسئولیّت قبلی، حرکت مبارزه‌ی با فساد را شروع کردند و اقدامات خوبی انجام گرفت؛ لکن اصل قضیّه اینجا است، [یعنی]بستر‌های فساد، زمینه‌های فساد در قوّه‌ی مجریّه تشکیل می‎شود؛ اینجا باید با فساد مبارزه کرد. این فرار‌های مالیاتی، انحصار‌های بی‌دلیل، سوءاستفاده از ارز ترجیحی، فعّالیّت‎های ناسالم سوداگرانه، قاچاق و امثال این‏ها؛ این‌ها آن فساد‌هایی است که باید با این‌ها به معنای واقعی کلمه مواجه شد؛ با برنامه، با پیگیری. تجربه‌ی ما در این سال‎ها نشان می‎دهد که گاهی یک کاری را با شوق و همّت و انگیزه شروع می‌کنیم، منتها در قدم دوّم، آن انگیزه‌ی قدم اوّل باقی نیست؛ این فایده‌ای ندارد. بایستی انگیزه و همّتی که انسان برای یک کار خرج می‎کند و به کار می‎برد، ادامه پیدا کند تا وقتی به نتیجه برسد. مبارزه‌ی با فساد به این شکل [لازم است].

 یک نکته مهمّ دیگر که این هم توصیه ما است، این است که در مسئله مهمّ اقتصاد کشور، که امروز مسئله اساسی است، باید با برنامه پیش رفت؛ هر اقدامی که شما می‎کنید، جزئی از برنامه‌ای باشد که قبلاً تنظیم کرده‌اید و آماده کرده‌اید [۱۳]؛ کار‌های روزمرّه و اقدامات پیش‌بینی‌نشده نمی‎تواند مشکلی را حل کند. بله، گاهی اوقات پیش می‌آید و گاهی در برخی از شرایط، دولت‎ها ناگزیرند یک حرکت پیش‌بینی‌نشده را در زمینه‌های اقتصادی یا غیر اقتصادی انجام بدهند - آن بحث دیگری است - لکن به طور کلّی، هر حرکت اقتصادی، هر کار اقتصادی، هر اقدام اقتصادی بایستی متّکی باشد به برنامه‌ی کلّی‌ای که تنظیم شده، و بخشی از آن برنامه را در واقع تأمین کند. البتّه حلّ مشکلات اقتصادی زمان‌بَر است؛ این را مردم عزیز ما هم می‎دانند و بدانند که این مشکلات را نمی‎شود یک‌شبه یا در مدّت کوتاه حل کرد؛ نه، زمان‌بَر است؛ بایستی همّت کرد و این زمان را هر چه ممکن است کوتاه‌تر کرد. باید ان‌شاءالله با کمک خدای متعال و هدایت الهی و دعای مستجاب ولیّ‌اللّه‌الاعظم (ارواحنا فداه) این کار‌ها پیش برود.

 البتّه در باب سیاست خارجی، در باب مسئله‌ی فرهنگ و مسائل دیگر، تذکّراتی در ذهن هست [امّا]حالا خوب است این جلسه دیگر بیشتر از این استمرار پیدا نکند؛ ان‌شاءالله در جلسات بعد، اگر زنده بودیم، با ایشان در میان می‎گذاریم.

 یک توصیه لازم اینجا وجود دارد و آن این است که در تشکیل دولت، ان‌شاءالله بایستی سرعت عمل به خرج داده بشود؛ یعنی شرایط کشور اقتضا نمی‎کند که تشکیل دولت تأخیر بیفتد. هم رئیس‌جمهور محترم در معرّفی وزرای پیشنهادی‌شان به مجلس و هم مجلس محترم در تصویب و اظهار نظر صریح در باب وزرا، ان‌شاءالله شتاب به خرج بدهند و کار را سریع پیش ببرند تا ان‌شاءالله زودتر دولت تشکیل بشود و مشغول کار بشود.

 مطلب آخر هم مسئله‌ی جنگ تبلیغاتی دشمن است. امروز بیشترین تحرّک دشمنان ما علیه ما بیش از تحرّکات امنیّتی و اقتصادی، تحرّکات تبلیغاتی و جنگ نرم و تبلیغات رسانه‌ای است؛ برای اینکه بر افکار عمومی مردم مسلّط بشوند مبالغ هنگفت هزینه می‎‌کنند، کار‌های بسیار انجام می‏دهند؛ فکر‌های بسیاری  را در مجموعه‌های فکری برای این کار استخدام می‌کنند تا بتوانند با جنگ روانی، با تبلیغات گوناگون، افکار عمومی کشور‌ها را - از جمله بیشتر از همه امروز کشور ما را که هدف سوء‌نیّت قدرت‏های بزرگ است - قبضه کنند و در اختیار بگیرند. وقتی افکار عمومی یک ملّت در اختیار بیگانه قرار گرفت، حرکت آن ملّت هم طبعاً طبق میل آن بیگانه پیش خواهد رفت. کار تبلیغاتی کار مهمّی است؛ ما در این زمینه ضعف داریم. حالا بگذریم از آن آدم‎های غافلی که از رسانه‌های داخلی هم به نفع دشمن استفاده می‏کنند -که حالا آن محلّ بحث ما نیست - لکن [درباره‌ی]آن کسانی هم که قصد خیر در این زمینه دارند، ما کم‌کاری داریم. در زمینه‌ی کار تبلیغاتی و حرکت تبلیغاتی درست و تمهیدات رسانه‌ای باید قوی‌تر و هوشمندانه‌تر عمل بکنیم. [۱۴]

 

 امیدواریم ان‌شاءالله خدای متعال توفیق بدهد، مسئولین محترم، دولت محترم، جناب آقای رئیس‌جمهور جدید و همکارانشان بتوانند کار‌های لازم را به نفع کشور و به نفع ملّت انجام بدهند و خداوند متعال ان‌شاءالله کمک کند، هدایت کند و همه، صاحب‌نظران، صاحبان فکر، صاحبان نفوذ اجتماعی [۱۵]کمک کنند تا ان‌شاءالله کار بخوبی پیش برود.

[۱]. اعضای انجمن‎های علمی، به خصوص اعضای دانشجویی و شاخه‌های دانشجویی، مصداق جوان‎ها هستند و انجمن‎های علمی باید با فراهم کردن بستر مشارکت آن‎ها در اندیشه‌ورزی و برنامه‌ریزی، نهال امید را در دل ایشان پرورش دهند.

[۲]. انجمن‌های علمی، مصداق صاحبان نظر و صاحبان فکر هستند. انجمن‎ها باید فضای دقت در گذشته، جستجو و نقد خطا‌های گذشته، توسعه رویکرد‌های نوین، و توصیه‎ و تذکر آن‌ها به مسئولان را فراهم کنند.

[۳]. هم حضور فردی و هم حضور جمعی مردم می‌تواند مد نظر باشد. ورود انجمن‌های علمی، چه تک تک و به صورت تخصصی، و چه به صورت جمعی و در قالب اتحادیه‎‌ها و یا شورای انجمن‎‌های علمی، می‎‌تواند کارگشا و حل کننده مشکلات باشد. به طور مثال می‌توان "شبکه مردمی و نخبگانی ارزیابی پیامد‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست‎ محیطی، و سیاسی فناوری‎‌های نو" را توسط انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران طراحی، و با بسیج همه انجمن‎های علمی، راه‎اندازی کرد

[۴]. انجمن‌های علمی، مصداق حضور مردم در صحنه‌‎های گوناگون تحلیل و ایده‌‎پردازی و تذکر فرصت‎‌ها و توسعه راه‎ حل‌های عبور از تنگنا‌ها هستند.

[۵]. انجمن‌های علمی، یکی از مصادیق "جمهور مردم" و "مجموعه‌های پُرانگیزه، علاقه‌مند، همّت‌دار، هدف‌دار، آرمان‌خواه، و داخل در میدان" هستند.

[۶]. انجمن‎‌های علمی از جمله آن چیز‌ها و سازوکار‌هایی هستند که به شیوه‌های مختلف مردم را، به عنوان "یک جمعیّت متّحد، پُرشور، و پُرانگیزه"،  وارد میدان می‌کنند.

[۷]. انجمن‌های علمی، به عنوان سازمان‎‌های مردم نهاد، صدای مردم هستند؛ و باید حرف و تحلیل و تدبیر درست کنند و آن را به گوش مسئولان برسانند. این ظرفیت مردمی باید به مسئولان معرفی شود.

[۸]. هم‌چنین انجمن‌های علمی، مجمع نخبگان رشته‌های مختلف هستند که باید خود را به مسئولان کشور عرضه نمایند. شورای انجمن‎‌های علمی باید ایده‌ی "پارلمان علمی کشور" را، به عنوان یکی از مجامع نخبگانی، پی بگیرد و این پارلمان ضمن تحلیل فرصت‎ها و تنگنا‌های کشور و تنظیم لوایحی برای عبور از تنگنا‌ها و اغتنام فرصت‎ها، مثلا نسبت به تایید و تکمیل لوایح دولت و طرح‏های مجلس، و یا نقد و جلوگیری از تصویب آن‎ها اقدام نماید.

[۹]. انجمن‌های علمی می‌توانند از جمله سازوکار‌های نیل به وفاق در سطح جامعه باشند.

[۱۰]. انجمن‌های علمی، اتحادیه‌ها و شورای انجمن‌های علمی می‌توانند رویداد‌هایی را، با موضوعات عمومی و اختصاصی، برای ملاقات مسئولان مملکتی و نخبگان انجمن‌های علمی طراحی کنند.

[۱۱]. بخش بزرگی از کمبود و مشکل، به نوع نگاه برمی‎‌گردد. برخی از کمبود‌ها ممکن است واقعا کمبود نبوده، و حتی فرصتی برای رشد باشند.

[۱۲]. از جمله اقدامات ارزشمند انجمن‎‌های علمی، راه‎اندازی کمپین‌‎های احصای فرصت‌ها و ظرفیت‎های کشور، و ایده‌پردازی برای هم‎افزا کردن فرصت‌ها و توسعه راه‎های اغتنام اثربخش آن‏هاست.

[۱۳]. از فراز‌های بلند اقدامات انجمن‌های علمی، مشارکت در: نقد پارادایم‎‌های حاکم بر کشور؛ تحلیل شرایط حال و آینده ایران و جهان؛ و کمک به تنظیم برنامه برای اداره‎ی موفقیت‎آمیز کشور است.

[۱۴]. یکی از کار‌هایی که کشور بلد نیست، ایجاد غرور ملی، به خصوص در میان جوانان، به واسطه دستاور‌های علمی-فناورانه کشور است. انجمن‌های علمی در این جهت هم کمک‌‎های بسیاری را می‌توانند ارائه نمایند؛ مثلا با تایید و تبلیغ نوآوری‌ها و یافته‌های پژوهشی نهاد‌های تحقیقاتی.

[۱۵]. انجمن‎‌های علمی از جمله مصادیق "صاحب‌نظران، صاحبان فکر، و صاحبان نفوذ اجتماعی" هستند، و باید نحوه کمک خود به کشور را برنامه‎ریزی کنند.

نویسنده:  دکتر سید کمال طبائیان، مدرس دانشگاه و فعال حوزه انجمن‌های علمی و سیاستگذاری فناوری