شعارسال: محمد سلامی تحلیلگر پاکستانی انستیتوی بین المللی تحلیلهای استراتژیک جهانی در اسلام آباد در پایگاه اینترنتی موسسه استیمسون نوشت: در ماه می، وزیر کشتیرانی و آبراههای هند و وزیر راه و شهرسازی ایران قرارداد ده ساله تجهیز و بهره برداری از بندر چابهار در ساحل دریای عمان را به امضا رساندند. به موجب این موافقتنامه قرار است هند ۱۲۰ میلیون دلار در توسعه زیرساختهای پایانه شهید بهشتی این بندر سرمایه گذاری کند و یک خط اعتباری ۲۵۰ میلیون دلاری برای ایران بگشاید.
در ادامه این مطلب آمده است: هدف هند از امضای این قرارداد تقویت تجارت با کشور محصور در خشکی افغانستان و کشورهای آسیای میانه است. با تجهیز و بهره برداری از بندر چابهار، هند میتواند به چند هدف دیگر از جمله دور زدن چین، رقابت با بندر گوادر پاکستان و افزایش نفوذ خود در افغانستان دست یابد. اما در این مسیر چالشهایی از جمله تحریمهای اقتصادی آمریکا و احتمال تنش با چین و پاکستان به رغم روابط خوب این کشورها با تهران متصور است.
مانع اصلی، تحریمهای دولت آمریکا علیه ایران از جمله قرار گرفتن نام تهران در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (افای تی اف) (یک نهاد ناظر در زمینه مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریزم) و عدم دسترسی ایران به سیستم پرداختهای بین المللی سوئیفت است. ایران همچنین از انجام معاملات دلاری منع شده است. مسعود پزشکیان، رئیس جمهور جدید ایران در جریان کارزار انتخاباتی خود به این موضوعات اشاره کرد، اما توانایی وی برای حل این مشکلات محل تردید است.
همچنین موانع لجستیکی نظیر تاخیر ایران در تکمیل دو خط ریلی چابهار به زاهدان و رشت به آستارا نیز که برای انتقال محمولههای باری از بندر و اتصال به کوریدور بین المللی مواصلاتی شمال-جنوب ضروری است، میتواند این پروژه را با چالش مواجه نماید.
مسئله دیگر به چین مربوط میشود. در سال ۲۰۲۱ ایران و چین توافقی ۲۵ ساله را امضا کردند که یک موافقتنامه شراکت ۴۰۰ میلیارد دلاری است. این توافق موجب مطرح شدن این گمانه زنی شد که چین ممکن است در چابهار یا هم در چابهار و هم در گوادر سرمایه گذاری کند که تنها حدود صد مایل با یکدیگر فاصله دارند. از آنجایی که هند تنها در اسکله شهید بهشتی و پایانه شهید کلانتری سرمایه گذاری کرده، فضا برای مشارکت چینیها در چابهار فراهم هست. اما تاکنون تهران حمایتی را که انتظار داشته از پکن دریافت نکرده است.
چین در فاصه سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ تنها ۶۱۸ میلیون دلار در پروژههای ایرانی سرمایه گذاری کرده که بخش اعظم آن مربوط به بخش ساخت و ساز بوده است. این در حالی است که میزان سرمایه گذاری چین در عربستان، عراق، کویت، قطر، امارات و عمان به ترتیب به ۲۲.۵، ۱۳، ۴.۶، ۱.۸، ۱۹.۳ و ۲.۵ میلیارد دلار رسیده است. حتی سرمایه گذاری چین در کشور ذرهای بحرین بیش از دو برابر سرمایه گذاری این کشور در ایران بوده است.
مواضع دیپلماتیک چین نیز موجب آزردگی خاطر ایران شده است. در نشست اخیر با کشورهای عربی، چین پای بیانیهای را امضا کرد که کنترل ایران بر سه جزیره کوچک در خلیج فارس را که مورد ادعای امارات است زیر سوال میبردرقابت بین چابهار و گوادر نیز از اهمیت برخوردار است.
چین متعهد شده که ۶۲ میلیارد دلار در بندر گوادر سرمایه گذاری انجام دهد، در حالی که هند کمتر از نیم میلیارد دلار در بندر چابهار سرمایه گذاری خواهد کرد. به علاوه، ظرفیتهای پیش بینی شده برای این دو بندر کاملا متفاوت است. انتظار میرود ظرفیت بارگیری و تخلیه محمولههای باری در بندر گوادر تا سال ۲۰۳۰ به ۴۰۰ میلیون تن در سال برسد، در حالی که این پیش بینی برای بندر چابهار تنها ۱۰ تا ۱۲ میلیو تن است.
هدف چین اتصال بندر گوادر واقع در جنوب غرب پاکستان به منطقه سیجیانگ در شمال غرب چین از طریق شبکهای از جاده ها، مسیرهای ریلی و خطوط لوله است.
موضع آمریکا در قبال چابهار پرنوسان بوده است. زمانی که نظامیان آمریکایی در افغانستان حضور داشتند واشنگتن از این پروژه حمایت ضمنی میکرد، اما از زمان خروج نیروهای این کشور از افغانستان در سال ۲۰۲۱و بازگشت حکومت طالبان، آمریکا علاقه چندانی به آن نشان نمیدهد. تنها چند ساعت پس از امضای موافقتنامه چابهار بین ایران و هند جانشین سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا به مقامهای هندی هشدار داد که «هر کس انعقاد توافقات تجاری با ایران را مد نظر قرار میدهد باید از ریسک احتمالی تحریمها آگاه باشد.»
از سوی دیگر آمریکا چابهار را برای کم اثر نمودن ابتکار کمربند و جاده چین مفید میداند. واشنگتن تلاش دارد تا این پروژه مواصلاتی بین المللی چین را که از طریق پاکستان به آسیای میانه، روسیه و کشورهای اروپایی میرسد تضعیف کرده و به حاشیه براند و در عین حال از ابتکاراتی که از هند اغاز و از طریق ایران و آسیای میانه به اروپا میرسد حمایت نماید. به همین علت آمریکا ممکن است منافع اقتصادیای را که ایران از چابهار کسب میکند نادیده بگیرد.
برای هند چابهار میتواند به عنوان ضربه گیری در برابر فشارهای اقتصادی آمریکا عمل کند. هند که قصد دارد تا پایان دهه جاری میلادی به سومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شود، عضو بریکس و سازمان همکاری شانگهای است و به رغم تحریمهای آمریکا بر سر جنگ اوکراین از روسیه نفت وارد میکند. هند همچنین حاضر نشد به ائتلاف به رهبری امریکا برای مقابله با حملات حوثیها به کشتیرانی بین المللی در دریای سرخ بپیوندد.
شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از آرمان امروز، تاریخ انتشار: 28تیر1403، کدخبر:52561، https://www.armandaily.ir