شعارسال: صنعت فضایی کشور با راهبری وزارت ارتباطات و همکاری دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی وارد مرحله‌ای تازه شده است. آقایان حسن سالاریه رئیس سازمان فضایی ایران، حسین بلندی رئیس مرکز تحقیقات فضایی دانشگاه علم و صنعت و سازنده ماهواره ظفر ۲ و محرم غیاثوند رئیس گروه فضایی صنایع الکترونیک وزارت دفاع، سازنده ماهواره پایا با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری یکشنبه شب صدا و سیما با موضوع «پرتاب سه ماهواره ایرانی به فضا» دستاورد‌های این حوزه را تشریح کردند. متن کامل این گفت‌و‌گو به شرح زیر است.

سوال: آقای سالاریه آنچه امروز در خبر‌ها اعلام شد، جزئیات بیشتری از آنچه که در حوزه فضایی ایران در حوزه ماهواره ایران با موضوع ماهواره بر‌ها به عنوان دستاورد جدیدی برای کشور محسوب می‌شود؟

سالاریه: مجموعه فضایی کشور با محوریت وزارت ارتباطات در حوزه توسعه ماهواره‌های مختلف اعم از سنجشی و مخابراتی با شتاب و سرعت بسیار خوبی در حال حرکت است. بازیگران مختلفی در این صنعت در حال کارند که دو نفر از بزرگوارانی که در این جلسه ما خدمت عزیزان هستیم با افتخار از مجموعه‌های نسبتا کهنه کار و با تجربه صنعت فضایی ایران محسوب می‌شوند. دانشگاه علم و صنعت مرکز تحقیقاتی ماهواره و گروه فضایی صاایران و البته مجموعه‌های دیگری که در کشور در پژوهشگاه فضایی ایران، شرکت‌های خصوصی در صنعت فضایی کار می‌کنند به حوزه ماهواره، توسعه ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی از اولویت‌های مهم وزارت ارتباطات با هدف رساندن این ماهواره‌ها به خدمات و ایجاد ارزش افزوده برای کشور هستم. صنعت فضایی، صنعت رو به رشدی است در تمام دنیا و پیشرفت‌های خوبی در کشور ما هم صورت گرفته. در طی ۲۰ سال گذشته ماهواره‌هایی که در سال‌های اولیه ساخته می‌شد عمدتاً با هدف و نیت تحقیق و توسعه بوده ولی به حول قوه الهی الان به ظرفیت‌های بسیار خوبی رسیدیم، در ساخت ماهواره‌هایی که بتوانند خدمات ارائه دهند و بتوانند صنعت فضایی و اقتصاد فضایی را شکوفا کنند و این آن چیزی است که با راهبری وزارت ارتباطات در حال پیگیری است و البته همکاری‌های خوبی که بین بازیگران مختلف صنعت فضایی ایران داریم.

سوال: آقای دکتر سالاریه شما همراه با آقای دکتر غیاثوند و آقای دکتر بلندی منتظر یک خبر بودید. قبل از برنامه، سایت وزارتخانه این خبر را همین الان در خصوص دریافت سیگنال منتشر کرد. جزئیاتش را از جانب شما به لحظه و تازه دریافت کنیم؟

سالاریه: به هر حال ماهواره وقتی در مدار قرار می‌گیرد، اولین رد ماهواره که از روی ایستگاه‌های زمینی ما عبور می‌کند و با اولین ارتباطی که با ماهواره می‌گیریم، برای ما بسیار مهم است، چون حاوی اطلاعات مهمی است از جمله اینکه جدایش و تزریق مداری ماهواره به درستی اجرا شده و بسیاری از زیر سامانه‌های حیاتی ماهواره مثل زیر سامانه تامین توان ماهواره که از زیر سامانه‌های بسیار مهم ماهواره است، چون عملاً انرژی مورد نیاز برای کارکرد ماهواره را تامین می‌کند و زیر سامانه مخابرات ماهواره که باز از زیر سامانه‌های بسیار مهم است، چون به هر حال ارتباطات با ماهواره از طریق مخابرات و ارتباطات فضایی و فرکانس‌هایی که استفاده می‌شود برقرار می‌شود و این دو زیر سامانه سلامتشان به معنی این است که ما می‌توانیم از این به بعد، عملیات تست در مدار را با دقت و با آرامش انجام دهیم که الحمدلله این اتفاق برای هر سه ماهواره هم ماهواره ظفر و هم کوثر و هم ماهواره پایا با موفقیت از ایستگاه‌هایی که در اختیار داریم دریافت شد وان شاء الله امیدواریم در رد‌های آتی هم بتوانیم خیلی سریع فرایند تست زیر سامانه‌های ماهواره را طی کنیم.

سوال: قدم‌های بعدی می‌شود تست همین زیر سامانه‌ها؟

سالاریه: ماهواره به هر حال انبوهی از زیر سامانه‌ها، قطعات و تجهیزات دارد. فرایند تست در مدار ماهواره به عنوان آخرین مرحله عملکردی ماهواره است. یعنی ماهواره وقتی که می‌رود در مدار ما، این تست‌ها را روی زیر سامانه‌های مختلفش انجام می‌دهیم و یک مرحله و کار بسیار ظریفی است، چون زیر سامانه‌ها متعدد هستند. بازده زمانی که با ماهواره ارتباط داریم چند دقیقه است. در هر شبانه روز ۳ الی ۴ رد با ماهواره ارتباط داریم و هر رد هم ۶ تا ۷ دقیقه زمان موثر ارتباط با ماهواره است. در این بازه زمانی باید انبوهی از داده‌های ماهواره را بگیریم، تحلیل کنیم و فرمان بدهیم به ماهواره و این را برای تک تک زیر سامانه‌ها به صورت گام به گام انجام دهیم.

سوال: از ماهواره پایا اطلاعات بیشتری می‌دهید؟

غیاثوند: شرکت صنایع الکترونیک ایران، جزء مجموعه‌های با سابقه حوزه فناوری فضایی است و ماهواره پایا یا طلوع ۳، هجدهمین ماهواره‌ای است که در این مدت ۲۶ تا ۲۷ سالی که در حوزه فضایی می‌کند به فضا پرتاب کرده.

سوال: پس در مسیر تکامل یافته رسیدیم به پایا؟

غیاثوند: اگر خاطرتان باشد، ماهواره چمران را که میکرو ماهواره بود، شهریور سال گذشته به مدار فرستادیم و با موفقیت توانست برای اولین بار ماموریت فضایی‌اش را بدون نقص اجرا کند و بعد از آن هم آذر ماه پارسال، ماهواره فخر را که نانو ماهواره بود به فضا فرستادیم و الحمدلله آن هم توانست، موفقیت داشته باشد. ما سکوی میکروماهواره و نانو ماهواره‌مان تثبیت شده. ماهواره پایا اولین مینی ماهواره ما است. یعنی وزنش ۱۵۰ کیلو است و در دسته جدیدی از ماهواره‌ها قرار می‌گیرد و خوشبختانه در همین لحظات اولیه توانست دریافت داده‌ها را داشته باشد. فرامین لازم هم صادر شده و چرخش اولیه ماهواره هم گرفته شده. ماهواره نسبتا پایدار است و گام اول گام محکمی برداشته شده روی این ماهواره. ما از دوربین‌های تلسکوپی استفاده کردیم که نسبت به ماهواره‌های قبلی که از دوربین‌های لنزی استفاده می‌کنیم، طبیعتاً تلسکوپ کیفیت، دقت و مدت زمان تصویربرداری بالاتری دارد و ناحیه‌ای که پوشش می‌دهد برای تصویربرداری بالاتر است. کلاً ماهواره عملیاتی محسوب می‌شود. ضمن اینکه سامانه پیشرانشی دارد که می‌تواند ارتفاع ماهواره را در همان ارتفاع اولیه تزریق حفظ کند برای چند سال و کمک می‌کند که ماهواره عملیاتی باشد و نرخ ارسال داده‌هایش هم طبیعتاً بالاتر است، چون حجم تصاویری که دریافت می‌کند بیشتر است و باید سریعتر اینها را ارسال کند. این باعث شده که ماهواره سکوی جدید، سکوی پیچیده‌ای باشد. به لطف خداوند متعال خوشبختانه در گام اول اتفاق خوبی افتاده و امیدواریم در گام‌های بعدی بتوانیم کار را جلو ببریم. گام اول تزریق صحیح ماهواره است که بعد از جدایش ماهواره در این چند ساعت، خبری که از پرتابگر برای ما آمد این بود که ماهواره هنوز جدایشش تایید نشده و ساعات خیلی سختی در این چند ساعت به ما گذشت ولی خوشبختانه با دریافت داده‌ها متوجه شدیم که به درستی جداییش انجام شده ولی بعد از این شما باید بتوانید فرمان پذیری ماهواره را اثبات کنید، بعد تک تک زیر سامانه‌ها را و تجهیزات اصلی و ذخیره را یا افزونه‌ها را ارزیابی کنید. عملکردشان را اطمینان پیدا کنید و بعد از آن الگوریتم‌های دینامیت پرواز و نرم‌افزار‌ها را چک کنید. همه اینها که تثبیت شد می‌رویم وارد مرحله راه‌اندازی و بهره‌برداری می‌شویم. یعنی شروع می‌کنیم به تصویربرداری که این مسیری که به نظر می‌رسد یکی دو ماه، روز‌های سختی در پیش داریم. ان شاء الله با دعای مردم بتوانیم این مسیر را طی کنیم و به نقطه انتهایی برسیم.

سوال: مطمئن باشید آقای دکتر غیاثوند که دعای مردم ایران همیشه و همواره برای موفقیت و پیشرفت با همه تلاشگرانی است که در حوزه‌های مختلف مخصوصاً در حوزه فضایی ما چنین با افتخار دارند کار می‌کنند. آقای دکتر بلندی از ظفر ۲ بفرمایید؟

بلندی: فکر می‌کنم اگر به پیشینه موضوع نپردازیم شاید برای مردم این وضعیت موجود زیاد جذاب نباشد. سال ۹۰ اولین پرتابمان را داشتیم و در آن دوره موظف بودیم از یک مشاور خارجی برای طراحی و ساخت ماهواره استفاده کنیم. اینجا رسماً اعلام می‌کنم که خیلی جا‌ها رفتیم، از خیلی‌ها استمداد طلبیدیم، حتی در حد اینکه فکر کنند طراحی ما را هیچکس در دنیا حاضر نشد با ما همکاری کند. اولین ماهواره را به طور صد درصد بومی طراحی و ساختیم. حتی سلول‌های خورشیدی را از مجموعه شهید قندی گرفتیم و روی ماهواره چسباندیم، چون طول عمر این ماهواره دو ماه بود. ۵۳ روز، آن بالا جواب داد. این ماهواره‌ای بود با دقت حدود ۴۰۰ متر. ماهواره دوم ما ۱۰۰ متر با اولین جی پی اس فضایی ظفر ۱ ما ماهواره‌ای بود با دوربین سیاه و سفید ۲۵ متر و الحمدالله امروز، ظفر دو را با دقت مکانی حدود ۱۵ متر داریم. نکته حائز اهمیت این است که همه این سه ماهواره‌ای که طراحی و ساخته شده‌اند و به لطف الهی امروز در مدار قرار گرفتند، چند وجه متمایز دارند که این متمایز است در مقایسه با کار‌های گذشته ما و یک اشتراکی است بین هر سه کاری که داریم انجام می‌دهیم. وجه تمایزش این است که هر سه ماهواره، بسیار عملیاتی هستند. یعنی انتظارمان این است که این ماهواره‌ها که در مدار قرار بگیرند، بخشی از نیاز کشور را رفع کنند. توسط این سه ماهواره با طیف‌های گوناگون تصویربرداری که داریم، مشاهده زمین برایمان کاملاً شفاف خواهد بود. مشاهده زمین شفاف خواهد بود یعنی در سامانه بودجه ریزی در برنامه‌ریزی آتی کشور، سازمان مدیریت، مشتری اینها باید باشد از نظر وضعیت آب و هوا و مسائل کشاورزی. مثلاً فرض کنید اروپا از سنجش از دور برای کشاورزی استفاده کرده، ده‌ها میلیارد یورو، چه کار کرده، خروجی‌های کشاورزی را بالا برده. اینها همه آن امکاناتی است که این سه ماهواره می‌توانند ۶۰ تا ۷۰ درصد این بخش از نیاز‌ها را رفع کنند. این مسئله حائز اهمیت است. این وجه تمایز مهمی است. یعنی واقعا داریم راجع به ماهواره عملیاتی صحبت می‌کنیم. مسئله دومی که با هم اشتراک داریم این است که طراحی و ساخت ماهواره را در داخل کشور بومی کردیم. یعنی بچه‌های توانمند تحصیل کرده در دانشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران، این ادبیات من است، با چشم‌های مشکی و مو‌های مشکی، این ماهواره را طراحی می‌کنند. ما دانش طراحی را به طور ۱۰۰ درصد به دست آوردیم.

سوال: آقای دکتر بلندی زمانی که دارند اینها را می‌گویند انگار دارد خونشان به جوش می‌آید. یعنی با افتخار دارند از یک سری توانمندی‌های کشور می‌گویند که چقدر خوب است که مردم ما هم می‌دانند و افتخار می‌کنند به اینکه ما چنین دانشمندان و متخصصانی داریم که نام ایران را همیشه جاوید می‌کنند و آن صحبتی که اول کردید روزگاری حتی به ما یک متخصص نمی‌دادند تا طراحی‌های ما تایید شود.

بلندی: مهم‌تر از همه اینها این است که وقتی از یک فناوری ما صحبت می‌کنیم، ۶۰ تا ۶۵ درصد طراحی است، بقیه‌اش تجهیزات، نرم‌افزار و سخت‌افزار است. پس ما آن قسمت اول را به دست آوردیم. در دنیا هر کشوری، ۱۰ شرکت دانش بنیان ۱۰ کشور دیگر در خدمتش هستند به آن مشاوره و تجهیزات می‌دهند. با هم مسابقه می‌گذارند که تو بیا از چرخ من استفاده کن. از سلول خورشیدی من استفاده کن. از سنسور من استفاده کن. در حالی که در کشور ما اینگونه نیست. ما با بازوی توانا توانستیم خودمان و قطعاً آقای دکتر غیاثوند و دوستان دیگر در این ۱۴، ۱۵ سال در کنار خودمان ایجاد کنیم، رشدش دهیم، مطابق استاندارد‌ها و آن شرکت‌های دانش بنیانی هستند که شما آنها را نمی‌بینید. اینجا جا دارد که تشکر کنم هم از نقشه راه عملیاتی که وزارت ارتباطات در این مدت ایفا کرده و هم کمک‌هایی که آقای دکتر سالاریه کرده‌اند. چرا؟ خیلی ساده و بی‌پروا و شفاف، امروز ماهواره‌های ما در مدارند صد در صد و ما به عنوان افرادی که در این حوزه داریم کار می‌کنیم، امیدواریم به فضل الهی و تحت توجه حضرت ولی عصر (عج) ماهواره‌هایمان کار کنند و ان شاءالله نتیجه را به مردم بدهیم. اگر هم جایی به مشکل بخوریم ایرادی در کار ما نیست. قطعاً ما چه کار خواهیم کرد؟ یک دست آموخته خواهیم داشت و قطعاً در سامانه جدیدتری که داریم و همه ما درگیر هستیم آن را رفع خواهیم کرد.

سوال: آقای دکتر سالاریه رسیدیم به یک نقطه پرافتخار و الان هم خبری دادید که در سایت وزارت ارتباطات هم قرار گرفته. پیش از اینکه به این مرحله برسیم در مسیر آماده سازی و تست، چه مشکلاتی بود که طی شد با همکاری و با همراهی و رسیدیم به اینجا که امروز شاهد پرتاب سه ماهواره با کارکرد‌ها و قابلیت‌های عملیاتی باشیم؟

سالاریه: لازم است تاکید کنم، صنعت فضایی صنعت بسیار پیچیده‌ای است. ۱۰، ۱۱ کشورند. یعنی بین همه این ۲۰۰ کشوری که در دنیا حدوداً داریم، ۱۰، ۱۱ کشورند که در حوزه سخت فضا، در حوزه بالا دست صنعت فضایی شامل: ساخت ماهواره، ماهواره بر، ایستگاه‌های پرتاب، ایستگاه‌های کنترل و اخذ داده و تصویر از ماهواره است. ۱۰، ۱۱ کشورند که تمام این بخش بالا دست صنعت فضایی را در اختیار دارند و کسب کرده‌اند. ما یکی از آن ۱۰، ۱۱ تا هستیم. در بین این ۱۰، ۱۱ تا کشور‌هایی هستند که سبقه کار فضایی‌شان برمی‌گردد به دهه ۵۰ و ۶۰ قرن بیستم. یعنی الان بالای ۸۰ سال، برخی از این کشور‌ها ۷۰ سال است، در صنعت فضایی کار کرده‌اند و دوستان اشاره فرمودند ما یکی از پیچیده‌ترین فناوری‌های دنیا و روز را با تکیه بر دانش و فناوری بومی و نیروی نخبه داخلی مان داریم کسب می‌کنیم. طبیعتاً این کار، ریسک‌های خیلی بالایی دارد. حوزه فضایی، پرریسک است. کار آدم‌های سخت کوش، سمج و خستگی ناپذیر است. تست‌های متعددی می‌بینیم در مدار با شکست مواجه می‌شود. پرتابگر‌هایی که ساخته شده و بعضاً ده‌ها و صد‌ها میلیون دلار برای تحقیق و توسعه‌اش هزینه شده، پرتابگر دچار فیلیر می‌شود ماهواره دچار فیلیر می‌شود. خستگی ناپذیر می‌روند جلو. بچه‌های ما در شرایطی قرار گرفته‌اند. همیشه این را گفته‌ام، بازدهیمان در صنعت فضایی قابل قیاس با هیچ کشوری نیست. هزینه‌ای که صرف می‌کنیم برای صنعت فضایی، در ازای میزان خروجی که می‌گیریم عدد اندکی است. خروجی بسیار بالاتر از آن میزان هزینه‌ای است که داریم می‌کنیم و این از موضوعات افتخارآمیز کشور است و کار هر کسی هم نیست و البته اراده‌های پولادین، اراده‌های خستگی ناپذیری که در صنعت فضایی است این را ما دیدیم. یک محصولی که می‌رود در مدار با انواع و اقسام شرایط بسیار سخت مداری، رو‌به‌رو است. با تابش‌های ذرات پر انرژی با اختلاف دما‌های بسیار شدید با ارتعاشات و یا آن نوسانات شتابی بسیار شدیدی که در حین تزریق در مدار است و حوزه فضایی با حوزه‌های دیگر فرقش چیست؟ شما وقتی یک پرتاب انجام دادید دیگر دستت کوتاه است. یعنی ماهواره رفت و شما باید بر اساس داده‌هایی که از ماهواره، ظرف چند دقیقه، می‌گیرید باید تحلیل کنید، فرمان جدید را ارسال کنید. این است که می‌گوییم صنعت فضایی، بچه‌هایی که ما دارند این کار را می‌کنند، بچه‌هایی هستند که واقعا بهشون باید افتخار کرد و این نیرو‌های انسانی خوبی که در کشور داریم در همه زمینه‌ها دست به هر حوزه‌ای بگذارند آن حوزه را می‌توانند متحول کنند و حوزه فضایی از آن حوزه‌ها است. این را هم من بار‌ها اعلام کرده‌ام هر یک واحد پولی که در صنعت فضایی هزینه می‌شود، آن طرف بهره وری و افزایش درآمدی اش تا ۱۰ برابر ۳۰ برابر بعضاً گزارش می‌شود. شما هزینه‌ای که ساخت تولید ماهواره می‌کنید، هزینه‌های تحقیق و توسعه را بگذاریم کنار، هزینه‌ای که ساخت یک ماهواره می‌کنیم، آن چند برابر می‌شود. قیمت خود ماهواره چند برابر می‌شود. قیمت فروش خود ماهواره به سایر کشور‌ها به سایر حوزه‌ها چند برابر قیمت خود ماهواره که می‌خواهد به فروش برسد می‌شود. قیمت تصویری که ماهواره دارد می‌دهد در طول عمرش چند برابر قیمت تصویری که ماهواره دارد می‌دهد، می‌شود. ارزش افزوده‌ای که به واسطه مدیریت به هنگام، به واسطه گزارش‌های به موقعی که از طریق تصاویر ماهواره‌ای شما این چند در چند را در هم ضرب کنید، می‌شود ارزش افزوده صنعت فضایی. این است که وقتی کشوری می‌آید هزینه چند ۱۰۰ میلیون دلاری می‌کند، ما هزینه‌هایی که می‌کنیم خیلی کمتر از این حرف‌ها است، چون نیروی انسانی ما، نخبه و پرتلاش و خستگی ناپذیر است. هزینه چند صد میلیون دلاری، بعضاً میلیارد دلاری که کشور‌ها برای صنعت فضایی می‌کنند، این از سر تفریح نیست. از آن طرفش ده‌ها برابر برای شما افزوده ایجاد می‌کند در حوزه‌های مختلف اقتصادی. این از موضوعاتی است که الان وزارت ارتباطات به عنوان محور ماموریتش دارد دنبال می‌کند در صنعت فضایی به کمک بازیگر‌ها. ما شرکت «امید فضا» را در جلسه نداریم. به هر حال شرکت «امید فضا» یک شرکت خصوصی است که در این صنعت ورود کرده. بسیار کار بزرگی است. شعار محوری ما در مجموعه وزارت ارتباطات این است، اگر کاری را می‌شود داد به بخش خصوصی باید واگذار کنیم به بخش خصوصی، چون اقتصاد و درآمدزایی و رقابت رمز موفقیت در همه صنایع علی الخصوص صنعت فضایی است.

سوال: آقای دکتر غیاثوند در بخش‌های مختلف کشور، مرور کنیم بر آنچه اتفاق افتاده این مسیر تکاملی تا رسیدن به اتفاقی که می‌تواند مثمر ثمر باشد برای کشور؟

غیاثوند: اولین ماهواره‌ای که توانستیم در کشورمان به صورت بومی پرتاب کنیم که ساخت همین شرکت صنایع الکترونیک است، ماهواره امید بود. در بهمن ۱۳۸۷ به فضا پرتاب شد و برای اولین بار ما وارد باشگاه فضایی در دنیا وارد شدیم. باشگاه فضایی معنیش این است که شما هم پرتاب از خودتان است، هم سامانه فضایی از خودتان است و هم زیرساخت زمینی از خودتان. بعد از آن تصمیم گرفته بودیم، وارد کار عملیاتی شویم. یعنی ماهواره‌مان را عملیاتی کنیم دو مسئله باید حل و فصل می‌شد، یکی پرتابگر‌ها باید توسعه پیدا می‌کردند که در مدارات بالاتر بروند و عملیاتی‌تر شوند. از مدار ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر به مدار ۵۰۰ کیلومتر که ما سفیر را گذاشتیم کنار و آمدیم وارد ماهواره بر سیمرغ شدیم. بعداً هم برادران عزیزمان در «نهسا" وارد ماهواره بر‌های سوخت جهانی شدند و قاصد و قائم صد را توسعه دادند، برای اینکه این مسئله حل شود. یعنی بتوانیم به مدارات بالاتر دست پیدا کنیم. همزمان ماهواره‌ها باید سکوهایشان توسعه پیدا می‌کرد که بتوانند ماموریت تصویربرداری کنند. اولین تلاش ما، ماهواره رصد بود در وزارت دفاع که اولین کار تصویربرداری را بتوانیم انجام دهیم و ماهواره نوید هم ادامه همین تلاش بود که بتوانیم تصویربرداری کنیم. در این چرخه، این سه چهار مرحله‌ای که تزریق تا برسیم به بهره‌برداری، هزاران سامانه و تجهیز باید کار کنند تا شما بتوانید عملیات کنید. تحقیقات متفاوت است، حتی اگر ۵۰ درصد تجهیزات کار کند، تحقیقات شما جواب گرفته ولی عملیات از این هزار تا، اگر یک قطعه خراب شود یعنی ماموریت از دست رفته و شما نمی‌توانید کار عملیاتی کنید؛ بنابراین این سی و اندی ماهواره که در کشور در مراحل مختلف تولید شده، برای این بوده که تمام تجهیزات و زیر سامانه‌ها که همه بومی بوده، با تجهیزات و سامانه‌ها را نمی‌توانستیم وارد کنیم. شرکت‌های دانش بنیان که اینجا باید به همه آنها تبریک بگویم، تمام شرکت‌های دانش بنیانی که در این ۱۵ سال با ما کار می‌کنند، ۳ سکو تجهیزاتشان عمل کرده، سکوی میکرو ماهواره در ماهواره چمران بدون نقص ۱۶ ماه است دارد عمل می‌کند. ماهواره فخر تجهیزاتشان به درستی عمل کرد و امروز تمام تجهیزاتی که شرکت‌های دانش بنیان ساخته بودند و در اختیار ما گذاشتند، در مینی ماهواره هم دارد جواب می‌دهد که امیدواریم به مرحله عملیاتی شدن برسد. می‌خواهم بگویم این مسیر طولانی طی شد تا تک تک این تجهیزات طی ۳۰ و اندی ماهواره یکی یکی اصلاح شوند و امروز بتوانیم این تجهیزات را برای اولین بار در مدار دارای تاریخچه فضایی شود. اگر این اتفاقات نمی‌افتاد چه تجهیزاتی که در ماهواره است و چه تجهیزاتی که روی زمین است یعنی مرکز کنترل. همین الان تعداد زیادی از همکاران ما در مراکز کنترل هستند بعضی‌ها فکر می‌کنم بالای یک ماه باشد که حتی خانواده‌هایشان را ندیده باشند. از همین جا هم از آن دوستان شرکت‌های دانش بنیان تشکر می‌کنم. هم از همکاران خودمان و هم از خانواده‌های خودمان که واقعاً این سختی‌ها و دوری‌ها را تحمل می‌کنند تا بتوانیم این مسیر را طی کنیم.

سوال: مردم ایران همه قدرشناس این تلاش‌ها هستند.

غیاثوند: یک نکته بگویم. در حوزه صا ایران این فناوری‌ها را می‌خواستیم توسعه دهیم. باید بالاخره هزینه می‌کردیم تا این فناوری‌ها توسعه پیدا کند و بعد ظرف ۴، ۵ سال بتوانید ماهواره جدید بسازید. توسعه این فناوری‌ها مرهون بعضی از دوستانی بوده که بعضاً هستند مثل وزرای دفاع فعلی و قدیم و دوستانمان در نیرو‌های مسلح به خصوص سردار باقری عزیز که چند بار ما دچار مشکل شده بودیم و جواب نگرفته بودیم و ایشان با کمال آرامش ما را دعوت به ادامه کار می‌کرد و حمایت کرد و سردار حاجی‌زاده یادشان را گرامی می‌دارم. سال ۹۷ ما در طرح طلوع ۳ دچار مشکل مالی شدیم و ایشان پولی کمک کردند و توانستیم آن فناوری‌ها را یک مقدار تسریع کنیم. ما خودمان را بدهکار آقای حاجی زاده می‌دانستیم. امشب باری از دوش ما برداشته شد. بدهی ما در این زمینه با ایشان صاف شد و آن چیزی که ایشان آن موقع می‌خواست با یک مقدار تاخیر امشب به آن رسیدیم. می‌خواهم بگویم که مجموعه‌ای از شرکت‌های دانش بنیان، از مردمی که دعا می‌کنند، افرادی که دارند کار می‌کنند در این فرایند دارند تلاش می‌کنند و البته سازمانی که درست هدایت می‌کند. از سازمان فضایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در این دوره، از آقای دکتر سالاریه تشکر می‌کنم. راهبرد خوبی در پیش گرفتند. هم افزایی ایجاد کردند در همه دستگاه‌ها. برادران عزیز ما در نهسا، در وزارت دفاع، سازمان صنایع هوافضا، در صاایران، در بخش‌های دانش بنیان دانشگاهی مثل دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی و پژوهشگاه فضایی همه در کنار هم قرار گرفتند و شما می‌بینید سرعت دستیابی به سامانه‌های فضایی ما رفته بالا. یعنی تقریباً هر دو سه ماه یک بار داریم یک پرتاب موفق انجام می‌دهیم.

سوال: آقای دکتر بلندی در بخش معرفی ویژگی‌ها و آن نقاط اشتراکی من یادم رفت از شما بپرسم که عمر عملیات پیش‌بینی شده برای این سه ماهواره چقدر پیش بینی شده و نکته مهم‌تر دقت تصویربرداری این ماهواره‌ها چه سطحی است؟ هر سه بزرگوار اشاره کردید به یک نکته کلیدی و آن شرکت‌های دانش بنیان و حضور بخش خصوصی برای پیشبرد اهداف در بخش فضایی کشور است. چه سطح و سهمی دارند و چقدر تلاش می‌شود و چقدر موفقیت آمیز بوده و چقدر تلاش می‌شود برای اینکه این سهم گسترش پیدا کند؟

بلندی: برای اینکه نگاه واقعی‌تر به مسئله داشته باشیم، ظفر ۲ ما ۶۴ هزار قطعه است. تصور کنید ۶۴ هزار قطعه که اینها باید کنار هم قرار بگیرند. ۶۴ هزار قطعه کنار هم قرار بگیرند، بشوند یک ماهواره که بتوانند بروند در مدار و وظیفه خودشان را انجام دهند. نوید را برای دو ماه طراحی کردیم، ۵۳ روز ماهواره کار کرد. این ماهواره برای دو و نیم تا ۳ سال طراحی شده. خوب توجه کنید تفاوت‌ها را ببینید. فکر می‌کنم پایا هم برای این سه سال است و ماهواره کوثر را دقیقاً نمی‌دانم. پایا و ظفر ۲ برای ۳ سال است. این دو را قطعی می‌دانم. اتفاق خیلی خوبی که اینجا دارد می‌افتد این است که با توجه به اینکه سامانه پیشرانشی را که در پایا داریم این است که اگر افت مداری داشته باشیم، با این میزان سوختی که دوستان در طرح ماهواره شهید چمران عملیاتی کردند، می‌توانند ماهواره را بالاتر ببرند و طول عمر بیشتری برای ماهواره داشته باشند و اینها درس آموخته‌هایی هستند که ان شاءلله در طرح‌های آتی بسیار بسیار نزدیکمان داریم از آن استفاده می‌کنیم؛ بنابراین داریم راجع به طرح‌های سه ساله صحبت می‌کنیم. شرکت‌های دانش بنیان در گذشته، یک سری کار‌هایی انجام دادند، اما این قدر پیچیدگی در فضا وجود دارد که وقتی این را می‌خواهیم تحویل صاحب کارمان که سازمان فضایی است بدهیم، یک سری تست‌ها را باید پاس کنیم. تمام این تست‌ها منطبق بر یک استاندارد اروپایی است. یعنی همه ما یک استاندارد «اس‌ای اس اس» داریم. دوستان ما به عنوان مرجع قبول دارند و ما باید جواب آن تست‌ها را بدهیم. اگر ندهیم از ما تحویل نمی‌گیرند. این تازه می‌شود مرحله اول. یعنی ما تست‌های متعدد انجام می‌دهیم، حالا این شرکت‌های دانش بنیان وقتی می‌خواهند به من چرخ بفروشند، حسگر بفروشند، باید آن تست‌ها را پاس کنند. اینها در گذشته یک سری کار‌های تحقیق و توسعه کرده بودند. اولین کاری که ما مجبور کردیم دوستان انجام دهند، این است که محصولاتشان را مطابق استاندارد به ما تحویل دهند. یعنی الان اینها شرکت‌های دانش بنیانی هستند که استاندارد‌های جهانی را تایید گرفتند. یعنی می‌توانیم اینها را به راحتی روی ماهواره‌مان بگذاریم. الان گذاشتیم پرتاب کردیم و نتیجه گرفتیم. یعنی می‌خواهم بگویم آنها هم زحمت زیادی کشیدند. در بعضی قسمت‌ها نمی‌خواهم اسم ببرم کدام قسمت‌ها. شاید سه چهار سال طول کشیده، یک محصول را دوباره طراحی مجدد کردند. به نحوی که بتوانیم این تست را انجام دهیم. پس یک هم افزایی ملی دارد صورت می‌پذیرد. حالا این را امروز از آقای دکتر غیاثوند شنیدم که عملکرد صنعتی یعنی ما پاسخگو باشیم به نیاز‌های عملیاتی. انصافاً امروز ما اینجا معترف به این هستیم که الحمدلله ماهواره‌هایمان این کار را برای کشور انجام خواهند داد. ما نمی‌گوییم ما می‌توانیم. ما امروز رسماً اعلام می‌کنیم که ما در طراحی و ساخت ماهواره توانسته‌ایم. یعنی واقعاً مطمئن باشید الان کار عملیاتی کردیم و ان شاء لله آمادگی داریم طرح‌های بزرگتر را آقای وزیر ارتباطات و آقای دکتر سالاریه استارت بزنند و بتوانیم کار‌ها را جلو ببریم.

سوال: هم من و هم مردم مخاطبینی که دارند ما را می‌بینند قطعاً افتخار می‌کنیم به اینکه در کشوری زندگی می‌کنیم که دارد لحظه به لحظه توسط متخصصانش توسط بچه‌های مرز و بوم یک موفقیت حالا در حوزه فضایی و در کنار موفقیت‌های دیگر حاصل می‌شود. آقای دکتر سالاریه ما همیشه پرتاب ماهواره‌ها را به تنهایی داشتیم یا در مقاطعی اتفاق افتاده بود، چه شد که این سه ماهواره همزمان با هم پرتاب شد آیا ویژگی خاصی دارد پرتاب همزمان این سه ماهواره؟

سالاریه: چندین علت دارد. چیزی که برای ما خیلی اولویت دارد، تثبیت فناوری است. یعنی ما الان مرحله تحقیق و توسعه را عبور کردیم. لازم است برای رسیدن به دروازه صنعتی شدن و فعال سازی اقتصاد فضا، گام تثبیت فناوری را با موفقیت برداریم. تثبیت فناوری در صنعت فضایی بدون تست در مدار انجام شدنی نیست. الحمدالله پژوهشگاه فضایی، گروه فضایی و صاایران در مجموعه‌های مختلف دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت، همچنین شرکت‌های خصوصی ماهواره متعددی را در حال ساخت دارند. ما از اول فضایی شدن کشور تا مثلاً الان حدود ۳۰ ماهواره ساخته و پرتاب شده با هدف تحقیق و توسعه. به همین تعداد الان در کشور ماهواره در دست ساخت داریم. تعداد ماهواره‌ها دارد افزایش پیدا می‌کند. یعنی این دو دهه حدود ۳۰ ماهواره است و دارد افزایش هم پیدا می‌کند. الان دقت ماهواره‌هایی که پرتاب شده حدود ۵ متر، ۴ متر تا ۱۵ متر بوده، اما طراحی که الان داریم انجام می‌دهیم. طراحی یک متر پژوهشگاه فضایی ایران ذیل وزارت ارتباطات طراحی ۲ متر بهتر از یک متر، ۴ متر سال گذشته، ماهواره پارس ۲ رونمایی شد. در دهه فجر دقت تصویربرداری ۴ متر که با آن سنجنده‌های فزونه‌ای که دارد به دو و نیم متر می‌رسد. این پتانسیل است اگر ما بخواهیم اینها را هرچه سریع‌تر در مدار قرار دهیم که فرایند تثبیت فناوری به بهترین وجه انجام شود. باید تعداد پرتاب‌ها را زیاد کنیم یا چندین ماهواره را در یک پرتاب قرار دهیم. این یک داستان. موضوع بعدی این است که در کنار پرتاب‌های داخلی از پرتاب خارجی هم استفاده می‌کنیم، چون تعداد ماهواره‌ها رو به افزایش است. ان شاءالله از سال آینده پرتاب ماهواره‌های منظومه شهید سلیمانی که این دو بزرگوار که خدمت دوستان هستیم، در دست ساخت دارند و مجموعه‌های دیگری که الان حضور ندارند این ماهواره‌ها توسط مجموعه‌های دولتی ماهواره‌بر‌های داخلی دارد پرتاب می‌شود. ماهواره‌های دیگری هم داریم. افزایش تعداد ماهواره‌ها یعنی افزایش تعداد پرتاب‌ها و افزایش تعداد پرتاب‌ها باید به گونه‌ای باشد که هم پرتاب‌های داخلی و هم پرتاب خارجی بیایند به کمک هم که ما زودتر این فناوری را به تثبیت برسانیم. تثبیت ماهواره در مدار هرچه سریع‌تر انجام شود. از آن طرف ما به اقتصاد نزدیک می‌شویم. موضوع بعدی این است که وقتی ۳ ماهواره در آن واحد می‌روند در مدار امکان دسترسی به داده‌های زمینی را هم افزایش می‌دهند و زمانش را کوتاه می‌کند. آقای دکتر بلندی به درستی اشاره فرمودند. وقتی سه ماهواره عملیاتی داشته باشیم در بازه زمانی کوتاه‌تری می‌توانیم به داده‌های مختلف سطح زمین دسترسی پیدا کنیم. برای اینکه تقریب شود به ذهن، من با یک ماهواره مثلاً ۱۵ روز ۲۰ روز می‌توانیم از هر نقطه یک بار دیگر تصویر بگیریم. از هر ناحیه‌ای می‌توانیم یک بار دیگر عبور کنیم، تصویر بگیریم. دو ماهواره این بازه زمانی می‌تواند نصف شود. ۳ ماهواره یک سوم می‌شود. ده تا ماهواره داشته باشیم، می‌توانیم در کمتر از ۲۴ ساعت کمتر از یک شبانه روز از هر نقطه‌ای که بخواهیم تصویربرداری کنیم. تصویربرداری از آن طرف کیفیت ما را در بحث مدیریت می‌برد بالاتر. دسترسی ما را به داده می‌برد بالاتر. داده هر چقدر بیشتر، هر چقدر دقیق‌تر، مدیر می‌تواند بهتر تصمیم گیری کند که الان چه اقدامی انجام دهد؛ بنابراین این هم گام دوم است که می‌توانیم الان به منظومه‌های سنجشی هم فکر کنیم. الان کشور‌هایی که صاحب صنعت فضایی هستند از ما جلوترند. منظومه‌های چند صد تایی دارند. ۱۰۰ تایی، ۹۰ تایی، ۱۲۰ تایی. منظومه‌های ماهواره‌ای سنجشی می‌تواند در ظرف چند ساعت از هر نقطه‌ای که بخواهد تصویر بگیرد. این خیلی موضوع مهمی است. اگر یک حادثه غیر مترقبه‌ای رخ دهد مثلاً سیل، آن چیزی که مهم است، زمان است. من باید بتوانم در زمان مناسب به آن ناحیه‌ای که مورد نیاز است کمک رسانی کنم. اگر آتش سوزی رخ دهد، باید در زمان مناسب این دیگر اتفاق در ساعت است، باید به زیر ساعت بتوانم دسترسی داشته باشم. منظومه ماهواره‌ای به این درد می‌خورد و اصلاً به هیچ وجه هیچ محصولی در قیاس با محصولات فضایی قابل رقابت نیست. یک ماهواره که در مدار ارتفاع پایین قرار می‌گیرد، شمال تا جنوب کشور ایران را در چند دقیقه می‌تواند طی کند. در چند دقیقه می‌تواند تصویر بردارد. تعداد آنها که زیاد شود به راحتی می‌توانیم، پوشش کامل از ایران را در شبانه روز حتی کوتاه‌تر به ساعت داشته باشیم و این انبوهی از کاربرد‌های مختلف را دارد؛ بنابراین ما پرتاب چند تایی هم در ماهواره‌هایمان قطعاً دنبال می‌کنیم. پس گام اول تثبیت است. سرعت تثبیت با افزایش تعداد پرتاب، با افزایش تعداد ماهواره‌ها در مدار. گام دوم افزایش تعداد ماهواره‌ها برای کوتاه کردن بازه زمانی دسترسی به داده‌ها و تصاویر ماهواره‌ای.

سوال: بعد از پایان ماهواره‌هایی که در دستور کار قرار دارد، طرح‌های پیشرفته‌تر و بهبود یافته‌تر نسبت به آنچه که در دست بود و انجام شد کدام‌ها است؟

غیاثوند: پایا یا طلوع ۳ سکویی است که یک سکوی عملیاتی محسوب می‌شود و ما این را پایه ماهواره‌های آتی در نظر گرفتیم. در حوزه سنجش از دور، ماهواره پایا، الان دقت دوربین یا محموله تلسکوپی‌اش، ۵ متر است. البته با الگوریتم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، تصاویر دریافتی به ۳ متر می‌رسد ولی برای ماهواره بعدی که همین الان در حال تحویل دهی به پژوهشگاه فضایی است، «طلوع ۴» نمونه چهارم طلوع یا پارس ۲ معروف است در رسانه‌ها. الان دقت را رساندیم به دو و نیم متر و برنامه بعدی ما در حوزه سنجش از دور دقت‌های یک متر است و البته عرض کنم این سکو را که عرض می‌کنیم سکوی عملیاتی باید تثبیت کنیم. یعنی گام اول ما این است که محموله‌های مختلف وقتی می‌گوییم تثبیت یعنی باید تکرارپذیر باشد. سکو باید چند بار در محموله‌های مختلف سربلند بیاید بیرون که امیدواریم این سکو این خاصیت را داشته باشد. بحث دوم تلفیق ماموریت‌ها است. ما فقط با تصویربرداری اپتیکی مسائلمان حل و فصل نمی‌شود. نیاز داریم تصویربرداری راداری کنیم که این در برنامه است و داریم روی آن کار می‌کنیم. باز به سفارش سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی است و حتی تصویربرداری‌های حرارتی نیاز است. بعضاً در موضوعات هواشناسی داریم اینها را کار می‌کنیم و اینها در همین سکو مجتمع خواهند شد و از همین سکو استفاده خواهد شد و در نهایت از این سکو‌ها یا از این جنس سکو‌ها باید منظومه سازی شود که به نظرم گام مهم و اساسی در حوزه توسعه صنعت فضایی به لطف عزیزانمان در سازمان فضایی و وزارت ارتباطات منظومه شهید سلیمانی راه افتاده، منظومه‌ای بسیار پیچیده است. برای اولین بار، ان شاءالله، ۲۴ ماهواره به صورت نمونه پروازی به نام سردار عزیزمان قاسم سلیمانی، از قاسم ۱ تا قاسم ۲۴ نمونه‌های اصلی به این نام آماده خواهند شد. نمونه‌های آزمایشی به نام هاتف است. نمونه‌های آزمایشی، چون احتمال مشکل داشت را به اسم سردار سلیمانی نامگذاری نکردیم، چون دوست داریم نمونه‌ای که کاملاً موفق است به اسم ایشان باشد. اسم ایشان همیشه با موفقیت و پیروزی همراه بوده و انتظار داریم نمونه‌های آزمایشی ساخته شود. سال آینده ۲۴ ماهواره ساخته شود و طی چند پرتاب متوالی در طول سال پرتاب شود و در مدار قرار گیرد و اولین منظومه کشور در حوزه فضایی شکل بگیرد. من همیشه به دوستان می‌گویم یک اقدام متحولانه در صنعت فضایی ما است، چون این تعداد پرتاب پشت سر هم و ان شاءلله با موفقیت وجود دارد.

سوال: آقای دکتر بلندی اقدامات پیش رو و برنامه‌ریزی‌هایی که می‌خواهید انجام بدهید را بفرمایید.

بلندی: دوستان فرمودند یکی از مهمترین نیاز‌هایی که ما داریم توسعه منظومه‌ها است که خوشبختانه برای اولین بار یک آرزوی دیرینه در کشور وجود داشته که چند مجموعه با هم یک محصول را تولید کنند. این اتفاق الان در دست اقدام است. الحمدلله دو مجموعه خیلی قوی به علاوه شرکت‌های دانش بنیان که حالا ما یک بال قضیه هستیم. آقای دکتر سالاریه تمام اطلاعات را فرمودند. ما دو نفر قرار است این بیست و اندی ماهواره را سال دیگر تحویل کشور دهیم. گام خیلی بزرگی است. اگر اشتباه نکنم هر نیم ساعت می‌توانیم اطلاعات دریافت کنیم با این منظور و این یکی از افتخارات سازمان فضایی در این دوره است که چنین مسیر راهی را تعریف کرده برای تحقق آن نیاز‌هایی که در کشور وجود دارد و برای رفع نیاز‌ها. در حوزه‌های دیگر هم فعالیت‌های خیلی زیادی داریم که به هر حال رزولوشن‌های خیلی بالا و دقیق الان در دستور کار مهم است. داریم تلاش می‌کنیم مهمتر از همه این است که ما این دانش را داریم. اینجا رسماً اعلام می‌کنم، چون یکی از من پرسید چه پیامی دارید؟ من نمی‌دانم اینجا این را عرض کنم یا نه، ولی این را در نظر بگیرید که ما کل ماهواره‌هایمان برای رفع نیاز‌های کشور خودمان است. یعنی آب و هوا و حد نگاری. اما دیگران از ماهواره‌ها استفاده‌های دیگری هم می‌کنند و در خیلی مواقع آمدند و از این استفاده‌ها علیه ما استفاده کردند. دوستان در کشور باید توجه داشته باشند، ماهواره مجموعه لوکس نیست، یکی از احتیاجات بسیار مبرم کشور است.

سوال: آقای دکتر سالاری جمع‌بندی بفرمائید راجع به آنچه پیش رو قرار است شاهد باشیم.

سالاریه: ان شاءلله در یکی دو ماه آینده، فعال سازی زیر سامانه‌های ماهواره‌ها را داریم و ان شاءالله باید برسانیم به روشن کردن تست محموله‌های اصلی و کالیبراسیونشان که ان شاءالله به تدریج با هر موفقیتی که حاصل می‌شود در سایت سازمان و وزارت ارتباطات، حتماً اطلاع رسانی می‌کنیم مجموعه فضایی کشور چه دولتی و چه غیر دولتی، خصوصی ذیل وزارت ارتباطات، پژوهشگاه فضایی ایران با قوت در راستای رفع نیاز‌های کشور آماده به کار هستند و این ظرفیتی بسیار بی‌بدیل است و ان شاءالله روز به روز هم در حال بهبود و افزایش و گسترش بیشتر است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از صداوسیما، تاریخ انتشار: 7دی1404، کدخبر:5671654، www.iribnews.ir