از لحاظ طبیعی شهرستان سقز دارای منابع آبی غنی بوده و رودخانه‌های بسیاری مانند زرینه‌رود ، سیمینه‌رود و رود خورخوره در حوضه این شهرستان جاری بوده که در نهایت به دریاچه ارومیه می‌ریزند. بر روی رودخانه زرینه‌رود در مرز آذربایجان غربی سد شهید کاظمی احداث شده که دریاچه پشت سد از جاذبه‌های گردشگری استان به شمار می‌آید همچنین از ارتفاعات مهم منطقه می‌توان به کوه زیبای نه که روز، وه نه وشه و سایر ارتفاعات مانند کوه جاقل، روش، دره‌نان اشاره نمود.

شهرستان سقز دومین شهر پرجمعیت استان بعد از سنندج است. مردم این شهر بسیار فرهنگ‌دوست هستند و وجهه فرهنگی و تاریخی سقز، وجه تمایز آن در منطقه می باشد.

وجود علمای فاضل، دانشمند متدین و متعهد، نویسندگان و شعرای عارف و نامی، فرهنگیان و هنرمندانی خلاق و مبتکر و توانا در تمامی زمینه ها این شهرستان را از قدیم الایام به صورت یک کانون فرهنگی- علمی در آورده است و در یک جمله می توان گفت سقز در بین شهرهای کردنشین از این نظر بیشتر مورد توجه بوده است.

راه های سقز عبارتند از:

ـ سقز – سنندج به درازای ۱۸۷کیلومتر

ـ سقز – میاندوآب به درازای۹۱ کیلومتر

ـ سقز – بانه به درازای ۶۵ کیلومتر

ـ سقز – تبریز از طریق میاندوآب به درازای ۲۶۰ کیلومتر

ـ سقز به ارومیه از طریق مهاباد به درازای ۲۷۲ کیلومتر و از طریق بانه و سردشت به درازای ۲۶۳ کیلومتر

ـ راه سقز به مرز ایران و عراق در مسیری مستقیم حدود۶۵کیلومتر

جاذبه های گردشگری:

شهرستان سقز دارای جاذبه های گردشگری و آثار تاریخی متنوع و همچنین بازار تجاری- تاریخی می باشد که پتانسیل عمده ای برای جذب توریست و تبدیل شدن آن به مرکز و قطب تجاری- توریستی، فعالیت های فرهنگی، برگزاری جشنواره های مختلف و.. محسوب می گردد، که در زیر به پاره ای آز آنها اشاره می گردد:

الف- آثار تاریخی

۱ -قلعه باستانی زیویه

این قلعه به فاصله ۵۵ کیلومتری جنوب شرق سقز و در شمال روستایی موسوم به همین نام بر بالای تپه ای طبیعی که قسمتی از راس آن سنگی است، قرار گرفته است. این تپه قریب ۴۰ هکتار وسعت دارد و ارتفاع آن از سطح زمین های مجاور و از جهات مختلف بین ۹۰ تا ۱۱۰ متر می باشد. موقعیت خاص طبیعی تپه زیویه در یک چشم انداز علت اصلی و اساسی برای بنای چنین قلعه ای را مسجل و مستدل می سازد. قسمت شمالی تپه دارای شیب تندی است و قسمت جنوبی آن نیز در اغلب بخش ها صخره ای و به صورت صاف است؛ تنها جبهه های غربی و شرقی شیبی ملایم دارند. با حدود ۲۱ تپه سنگی که در طول کاوش های چند سال اخیر به دست آمده بنظر می رسد ورودی قلعه را در سمت شرق قرار داده اند. در دامنه جنوبی و در زیر صخره ها به ارتفاع ۵۰ متری از زمین های اطراف غار نسبتا محدودی وجود دارد که شاید در گذشته سازندگان و معماران قلعه توانسته باشند از درون تاسیات قلعه راهی به آن پیدا کرده اند.

در طی انجام حفاریهای هیت کاوش بخش اعظمی از بنای قلعه از زیر خاک آزاد شده و مشتمل بر پله های سنگی، حیاط هایی با کف سنگ فرش، اطاق های تو در تو، تالار ستوندار و قسمت های از حصار اصلی میباشد

بسیاری از محققان و باستان شناسان در مورد زیویه و آثار آن اظهار نظر نموده اند و بر اساس شواهد و مدارک بدست آمده قدمت این مکان را نیمه دوم قرن هفتم قبل از میلاد دانسته اند و در این که این محل یک قلعه حکومتی بوده، شکی نیست اما نکات مهم و تاریک و مجهول در مورد این اثر عظیم هنوز بسیار است

۲ـ مسجد دومناره

این مسجد در بافت قدیمی سقز روبه روی پارک مولوی کرد واقع است. تاریخ دقیق ساخت مسجد مشخص نسیت، ولی از آنجا که اهالی محل ساخت آن را به شیخ حسن مولان آباد نسبت می دهند،‌ احتمال دارد در اواخر دوره افشاریه و اوایل زندیه ساخته شده باشد .

مسجد دارای شبستانی با چهار ستون قطور چوبی به نشانه چهار خلیفه اهل سنت است. در ضلع جنوب غربی، ایوان ستوان دار (مصلای تابستانی) ساخته شده که فرم مخصوص مساجد منطقه کردستان را تداعی میکند .

بالای مسجد دو مناره رفیع و بلند قرار دارد و به همین دلیل به مسجد دو مناره شهرت دارد. مصالح به کار رفته در بنای این مسجد شامل خشت و خام، ملات گل، سنگ های لاشه، چوب و … است. در تزئینات مناره از کاشی ها و آجرکاری های معقلی استفاده شده است .

احتمالا حوض خانه مسجد که گنبدی بر فراز آن قرار دارد و محل وضوی نمازگزاران است. قدیمی تر از مسجد کنونی و متعلق به دوران صفویه است. در دیوارهای مسجد ازکاشی های صابونکی با طرح سرو (درخت زندگی) ، کار استاد علی اصفهانی برای تزئین استفاده شده است. به نظر می رسد که این استاد اصفهانی چند سالی در سقز سکونت داشته است .

۳- حمام حاج صالح

حمام حاج صالح از بناهای شاخص قدیمی در سقز و بنای آن مربوط به دوره صفویه می باشد و بخش هایی نیزدر دوره زندیه به آن افزوده شده است که مساحتی حدود ۹۰۰ متر داشته و دارای پوشش سقف گنبدی می باشد. این بنا در بافت قدیمی سقز یعنی خیابان فخر رازی و راسته بازار تاریخی قرار گرفته است. این حمام به صورت کامل و دربر گیرنده کلیه عناصر معماری یک حمام عمومی ایرانی شامل فضای ورودی، بینه، میان در، گرمخانه، تون خزینه و خلوتی می باشد. حمام حاج صالح در سال ۷۹ به شماره ۲۸۳۰ در فهرست آثار ملی کشور ثبت گردیده و در همان سال توسط اداره کل میراث فرهنگی استان کردستان تملک گردیده و چندین برنامه مرمتی و تبدیل آن به موزه انجام، که آخرین آن مربوط به تابستان سال۹۱ برای رفع رطوبت بنای مذکور بوده است.

۴ - بنای مسجد شیخ مظهر

بنای این مسجد مربوط به دوره قاجاریه می باشد و در تاریخ ۱۱/۵/۸۴ به شماره ۱۲۶۷۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و تاکنون چندین برنامه مرمتی در آن انجام شده است .

مسجد شیخ مظهر یکی از مساجد تاریخی شهرستان سقز و متعلق به دوره قاجاریه است.

این مسجد همانند مساجد دیگر کردستان دارای معماری بومی با شبستان چهار ستونی و ایوان جنوبی و حجره طلاب و وضوخانه در دو طبقه ساخته شده است.

از شاخصه های معماری این مسجد می توان به طراحی مسجد در شیب محوطه و احداث مغازه هایی در طبقه هم کف و شبستان و فضاهای اصلی در طبقه اول اشاره کرد.

این مسجد در خیابان جمهوری اسلامی واقع شده است.

5-- مجموعه کاروانسرا و بازار قدیمی سقز

سقز دارای یکی از بازارهای تاریخی و قدیمی در منطقه بوده و به گفته صاحبنظران، سقز در عصر صفوی مرکز تجاری و داد و ستد در منطقه شمال غرب کشور بوده است و ظرفیت های عظیم تجاری و فرهنگی برای تبدیل شدن به بازار اصلی و مرکز تجاری در شمال غرب کشور را داراست

این مجموعه در مرکز اصلی شهر شامل بقایایی از راسته‌های بازار قدیمی سقز به جای مانده است با توجه به احداث مراکز تجاری در مجاورت آن همچنان به عنوانی یکی از مراکز تجاری اصلی شهر محسوب می گردد.

ب- مراکز دیدنی و تفریحی:

- مجموعه پارک های حاشیه چم سقز

مجموعه پارک های تفریحی- توریستی حاشیه رودخانه که ظرفیت گردشگری مناسب و قابل اتکایی برای شهروندان و مهمانان در این شهر بوجود آورده است، پارک های کوثر، ۲۹ گولان، مولوی کرد، شهربازی پارک لاله و… از جمله این مراکز تفریحی هستند.

۲ - دریاچه سد شهید کاظمی (دریاچه زرینه رود)

این دریاچه در شمال شهر سقز و بین شهرستان های سقز و بوکان قرار گرفته است و طول متوسط آن ۶ کیلومتر است آب دریاچه از رودهای زرینه‌رود، خورخوره، سیمینه رود و چم سقز تأمین می‌شود این دریاچه از جاذبه‌های طبیعی استان محسوب می‌گردد. روستاهای اطراف دریاچه به ویژه روستای قلندر از روستاهای گردشگری محسوب می‌شود، مسیرهای دسترسی به این دریاچه عبارتند از: جاده سقز- کلتپه و لگزی، جاده سقز- کانی نیاز و قلند، جاده بوکان- تکاب.

۳ -مناطق دیدنی و بکر سرشیو سقز و جاده سقز- بانه

این منطقه دارای پوشش گیاهی بسیار متنوع و دارای جاذبه برای گردشگران و مهمانان می باشد.

۴ -روستاها

برخی روستاهای سقز دارای جاذبه های گردشگری، مذهبی و تفریحی هستند و در ایام سال پذیرای گردشگران می باشند، که می توان به روستاهای زیر اشاره نمود:

ترجان، مولان آباد، پارسانیان، کسنزان، روستاهای اطراف سد شهید کاظمی از جمله: قلندر و…

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی ندای موج، تاریخ انتشار: 2 فروردین 1396، کد مطلب: 10686، www.nedayemoj.ir