شعار سال:  شهرستان دره شهر با وجود تاریخ غنی و زرین وگذشته بسیار دیرین اما ناشناخته در این عصر واقع شده است، وجود آثار باستانی از جمله پل های اعجاب انگیز و محیرالعقول، راه های ارتباطی(جاده شاهی)، آتشکده ها، قلعه های ساخته در دل ارتفاعات کبیرکوه، اشکال هندسی سازه ها، بقایای غنی آثار تاریخی و هنری بجای مانده از ظهور و نفوذ باستان و مدنیت اسلامی از جمله مساجد، وضوخانه ها، آبنماها، آثار فنی سیستم آب و فاضلاب زندگی جمعی این دیار ...حاکی از شکوه و عظمت تمدن باستانی و اسلامی در این سامان داشته و زندگی جمعی منحصر بفرد و خارق العاده را نمایش می دهد.

به لحاظ دیرینه شناسی این مرز و بوم در تلاطم تاریخ، پیکان تمدن ایرانیان در برخورد تمدن ها اعصار و ازمنه بوده، بدین لحاظ آثار و ابنیه تمدن دیار فراموش شده و امروزین دره شهر تعلق به ساکنان چند هزار نفری نداشته و ندارد، با این وصف خرد و کلان این سامان و کشورمان باید ببینید کجای تاریخ بوده اند و بدانند کجا باید باشند، بدین جهت این میراث تاریخی و خوان گسترده فرهنگی بیشترین یادمان و بهترین گفتمان برای فخر و مباهات و شکوه تاریخی،ملی و مذهبی کشورمان می تواند باشد.

هرچند فرصت های زیادی برای تکمیل حلقه های مفقود شده تاریخ دره شهر و اتصال آن به هویت ملی از دست داده ایم اما از مسئولین امر در سطوح ملی و منطقه انتظار می رود با تدوین راهکارهای علمی مستمر و تخصیص و تأمین هزینه های مکفی پژوهشی و ترسیم برنامه های مشارکت جمعی و ارائه طرحی روشن برای مرمت، حفظ و نگهداری آثار باقی مانده، مانع از تخریب مضاعف آن و انقطاع از هویت تاریخی و غرور ملی سرزمین مادریمان(ایران)گردند.

*موقعیت جغرافیایی شهرستان دره شهر:

شهرستان دره شهر یکی از شهرستانهای مهم استان ایلام در جنوب شرقی استان واقع شده است، دره شهر بعنوان مرکز شهرستان در 130 کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان و 45 کیلومتری غرب شهر پلدختر و در دامنه های کبیرکوه(کور) و چهار کیلومتری کرانه جنوبی رود تاریخی سیمره(seymareh) قرار دارد. همانطور که آمده از ویژگی های برجسته این منطقه که نقش عمده ای در حیات تاریخی و باستانی منطقه داشته، وجود رشته کوه کبیرکوه بطول 170 کیلومتر از سلسله جبال زاگرس، بلندترین قسمت بیشتر از 3000 متر که سراسر آن رشته کوه پوشیده از درختان کهنسال بلوط،پسته، بادام کوهی و غیره می باشد.

کبیرکوه علیرغم سکوت پر رمز و رازش، ناظر غمها و شادیها و برخورد تمدنها و اقوام کوچ کرده از حیات جمعی بوده است، همچنین از چشم اندازهای بدیع این دیار، گذر رود سیمره می باشد،اگر نبود این رود پربرکت و خروشان، هویت تاریخی و تمدنی که ما معاصران به آن فخر و مباهات می نماییم شکل نمی یافت. به جرأت می توان گفت این ویژگی های ممتاز رشته کوه پربرف کبیرکوه، دشت حاصلخیز و همجواری و دم دستی بودن رود عظیم سیمره موجد تمدن و وارث تاریخ این خطه است، این رود طویل با 755 کیلومتر طول در غرب کشور از حوالی کوه الوند همدان سرچشمه می گیرد،در قسمت علیا بنام گاماسیاب و در مسیر وسطی به سیمره و در پایان(سفلی)به کرخه موسوم است.

*موقعیت تاریخی شهرستان دره شهر

شهرستان دره شهر به لحاظ قدمت تاریخی و فرهنگی از نادر مناطق کشور بوده اما آنچنان که شایسته موقعیت دیرین آن بوده مورد اقبال و پژوهش منظم و مستمر باستان شناسی در ابعاد مختلف قرار نگرفته است، با وجود اظهار نظرهای مختلف مورخان، قریب به اتفاق شهر باستانی ماداکتو(madakto) در عصر تمدن عیلام به این دیار منسوب نموده اند اما تعیین دقیق آن بخاطر قلت پژوهش و نبود مطالعه فنی و مستمر به مرحله یقین مبدل نشده است.

اما آنچه نزدیک به واقعیت می باشد این است که شهر مهرگانکده بعنوان یکی از شهرهای باستانی عصر ساسانی بواسطه نزدیکی به تیسفون بعنوان مکان ییلاقی شاهان و سران ساسانی در این حومه بوده است، طبق اقوال مورخان و سیاحان شهر مهرگانکده توسط خسروپرویز ساخته شده و دژ مستحکمی که بنابر روایت در شرق کوه های تیسفون وجود داشته و خسروپرویز به هنگام تهدید، نزدیکان خود را به آن منتقل نموده در این منطقه (دره شهر) قرار داشته است .(راولینسون:1362: 67-65)

از همین محدود نقل های تاریخی اینکه، هرمزان از سران حکومت ساسانی از مردم مهرگانکده بوده است (تاریخ ابن اثیر ) به هرحال "مهرگان کده" یا "مهرجان قزق" در دوره اسلامی رونق خود را باز یافته و بنام سیمره مشهور بوده که ابودلف عجلی(ایزدپناه-1376: 554) و یاقوت حموی آن را دیده و توصیف نموده اند(افشار:1372: 311)

عظمت تاریخی این منطقه برای هر چشم تیزبینی می توان در راه ها و پل های عظیم باستانی چون گاومیشان، پل چم نمشت، قلعه ماندگار بهرام چوبین، قلعه سکه سان، شهر تاریخی لارت در بخش بدره، دخمه (اشکفت)کول کنی به روایت مکتوب و اقوال مردم بومی محل دفن انوشیروان پادشاه ساسانی و همچنین شاهکار معماری در این منطقه بقعه امامزاده مهدی صالح(ع)در بخش ماژین می توان نام برد(افشار:1372: 7-226)

شهر تاریخی سیمره(مهرجان قزق)بعد از اسلام به نیمه اول قرن دوم هجری و اواخر، دوره بنی امیه می رسد، این شهر در دوره خلفای عباسی توسعه و گسترش یافت و بعنوان یکی از مراکز مهم سیاسی،ا قتصادی، بازرگانی و هنری نقش مهمی در شکل گیری هنر اسلامی در جهان اسلام داشته است. تمام معماری، سازه های شهر با مصالح بومی و پوشش بناها بصورت طاقهای گهواره ای می باشد، در میان طاق های بجای مانده در سطح شهر نوشته ای بخط کوفی در متن آن نام سازنده بنا ذکر شده و در چهارمین بنای مورد کاوش، تزئینات معماری بدیع و بی نظیری باطرحهای گیاهی و هنری استفاده شده است.این بنا یکی از قدیمی ترین مساجد سده های اولیه اسلامی ایران است، در کاوشهای اخیر شهر تاریخی دره شهر(سیمره)مدارکی وجود دارد که نشان از سیستم آبرسانی(سفالی)برای پایین دست شهر و وجود مواد سفالینه و آثار شیشه ای تائید کننده وجود کاگاره صنعتی در این شهر بوده است.

به هرحال برپایه مطالعات زمین شناسی شهر دره شهر طی زلزله ای بزرگ اولی در سال(258 ه.ق) و دومین در سال (334 ه.ق) از بین رفته و پس از آن شهر متروکه و خالی گشت و شهر جدید دره شهر حیات دیگری از گذشته زرین بدست آورده است.

در واقع باید گفت «دره شهر را باید دید،نمی توان تعریف کرد»

با اندكي تلخيص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری سمیره خبر دره شهر، تاریخ انتشار: 25 اسفند 1395، کد مطلب: 10725:www. seymarehkhabar.ir