شعارسال: سمینار علمی «وحدت؛ پیش‌شرط تمدن نوین اسلامی» امروز یکشنبه، ۲۹ بهمن‌ماه، با حضور اندیشمندانی از ایران و هند در سالن همایش شیخ ماموستا دانشگاه مذاهب اسلامی برگزار شد.

در این سمینار آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی، از مدرسان سطوح عالی حوزه علمیه قم، محمدحسین مختاری، رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی و منوچهر متکی، معاون امور بین‌الملل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی حضور داشتند. همچنین آقایان عبیدالله فهد و محمد اسحاق از دانشگاه‌های علیگر و ملیه اسلامی هند در این سمینار به ارائه سخنان خود پرداختند.

این سمینار با سخنرانی آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی آغاز شد، وی در سخنان خود به نقش وحدت در به وجود آوردن تمدن اسلامی اشاره و اظهار کرد: گرچه این مسئله ابعاد زیادی دارد، اما مطلبی در ذهن اسلام شناسان ما و در ذهن فقهای ما باید باشد اینکه اسلام ناسخ شرایع است و این آثاری هم بر این موضوع مترتب است.

وی ادامه داد: با مراجعه به قرآن در می‌یابیم گرچه با ظهور پیامبر(ص) نبوت خاتم شروع می‌شود و زمان نبوت سایر انبیا(ع) سپری شده اما شرایع گذشته و ادیان گذشته منسوخ نمی‌شود. در قرآن کریم آمده است که قرآن مصداق تورات و انجیل است، معنای تصدیق چیست؟ قرآن کریم و پیامبر(ص) می‌پذیرند که این کتاب‌ها در زمان خودشان بوده‌اند؟ و یا معنای آن این است که قرآن بر آنچه که در تورات و انجیل واقعی آمده صحه می‌گذارد؟

فاضل لنکرانی با اشاره به معنای صحه گذاشتن و اینکه معنایش این است که امروز اگر از طریقی به حکم و قوانینی از تورات و انجیل پی بردیم، آن قانون برای ما مسلمانان هم معتبر است، گفت: در آیاتی از قرآن کریم از جمله آیه « کتاب من عند الله مصدق لما معهم»، آیه ۳ سوره آل‌عمران؛ «نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَأَنْزَلَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ؛ اين كتاب را در حالى كه مؤيد آنچه [از كتابهاى آسمانى] پيش از خود مى‏ باشد به حق [و به تدريج] بر تو نازل كرد و تورات و انجيل را»، آیه ۵۰ و ۸۱ این سوره؛ «وَمُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ وَجِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ؛ و [مى‏ گويد آمده‏ ام تا] تورات را كه پيش از من [نازل شده] است تصديق كننده باشم و تا پاره‏ اى از آنچه را كه بر شما حرام گرديده براى شما حلال كنم و از جانب پروردگارتان براى شما نشانه‏ اى آورده‏ ام پس از خدا پروا داريد و مرا اطاعت كنيد»، «وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ؛ و [ياد كن] هنگامى را كه خداوند از پيامبران پيمان گرفت كه هر گاه به شما كتاب و حكمتى دادم سپس شما را فرستاده‏ اى آمد كه آنچه را با شماست تصديق كرد البته به او ايمان بياوريد و حتما ياريش كنيد آنگاه فرمود آيا اقرار كرديد و در اين باره پيمانم را پذيرفتيد گفتند آرى اقرار كرديم فرمود پس گواه باشيد و من با شما از گواهانم»، قرآن و پیامبر(ص) تصدیق می‌کنند. شرط مسلمانی این است که مسلمان به آنچه که بر پیامبر(ص) نازل شده مومن باشد و به آنچه که بر انبیاء(ع) گذشته هم نازل شده ایمان داشته باشد.

وی با اشاره به آیه‌ای از سوره بقره؛ «وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ» و نیز آیه ۸۴ سوره آل‌عمران «قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَالنَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ؛ بگو به خدا و آنچه بر ما نازل شده و آنچه بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط نازل گرديده و آنچه به موسى و عيسى و انبياى [ديگر] از جانب پروردگارشان داده شده گرويديم و ميان هيچ يك از آنان فرق نمى‏ گذاريم و ما او را فرمانبرداريم» عنوان می‌کند: اسلام جامع همه ادیان گذشته است، یک وقت می‌گوییم اسلام همه آنچه که بشر لازم دارد، مستقلا آورده است و یک وقت می‌گوییم اسلام بخشی از آنچه بشر لازم دارد و معتبر می‌داند را آورده و بخشی از آن در تورات و انجیل واقعی آمده است.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه با تاکید بر این مضمون که «چو صد آمد نود هم پیش ماست»، تصریح کرد: در دانشگاه‌ها و کرسی‌های علمی اینگونه استدلال نکنند که همه اینها یک راهی برای رسیدن به حق و عبادت با خداست، راه و طریقی که جامع همه راههاست اسلام است. اگر یهودی واقعی می‌خواهید باشید، باید مسلمان باشید، اگر مسیحی واقعی می‌خواهید باشید باید مسلمان باشد. نگاه به مسئوله یهود و نصاری را در پرتو تمدن اسلامی و وحدت شیعه و سنی نمی‌توان نادیده گرفت.

وی با اشاره به آیه ۸۵ آل‌عمران؛ «وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا» گفت: برخی مفسران از این آیه این‌طور تعبیر می‌کنند که این اسلام به معنای تسلیم است، اما منظور قرآن دین اسلام است، و در ادامه می‌آورد؛ «فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ»؛ از او پذیرفته نخواهد شد.

آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه وظیفه همه انبیاء(ع) اقامه دین در جهان و کل عالم است، عنوان کرد: اگر این را به عنوان تکلیف به حساب نیاوریم بحث وحدت ببی‌نتیجه خواهد بود، لزوم اقامه دین تکلیف بودن آن است، بخشی از شیعه امروز اگر بگوید در عصر غیبت وظیفه‌ای برای اقامه دین نداریم، تمدن اسلامی محقق نمی‌شود.

وی با اشاره به بخشی از آیه ۱۳ سوره شوری؛ «وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ» گفت: باید در مسئله وحدت به دنبال مشترکات، اصول و آنچه که جوهره دین را تشکیل می‌دهد بود و آنها را مشخص کرد و به سمت اجرا و عمل آن حرکت کرد. اقامه دین بر پایه این اصول و مشترکات مفهوم عمیق و مهمی است.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم با اشاره به مسئله مهدویت، آن را از مسائل مهم وحدت میان شیعه و سنی خواند و گفت: عقل می‌گوید باید یک زمانی بیاید و بخش وسیعی از بشر مسلمان و متدین به دین اسلام شوند. در این مسئله انتظار این است علما، اندیشمندان و اساتید و دانشجویان اهل سنت بر باور به این اندیشه بیشتر تفکر و روی آن کار کنند.

محورهای اصلی مسئله وحدت

وی با بیان محورهای مهم و اصلی در مسئله وحدت، افزود: در بحث وحدت اقامه دین مهم است، محور دیگر در این مسئله مهدویت و باور به آن است و محور سوم مسئله امر به معروف و نهی از منکر است.

فاضل لنکرانی با تاکید بر امر به معروف و نهی از منکر شخصی، گفت: بر اساس آیه ۱۰۲ آل‌عمران؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد از خدا آن گونه كه حق پرواكردن از اوست پروا كنيد و زينهار جز مسلمان نميريد»، امت اسلامی باید دعوت به معروف کند، در حوزه‌های شیعه «فقه اجتماعی» داریم که موضوع آن بر خلاف فقه شخصی اشخاص نیستند. یک تکلیف متوجه جامعه و امت اسلامی است و موضوع آن را امت اسلامی قرار داده؛ «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ».

وی در پایان سخنان خود با تاکید بر وحدت میان شیعه و سنی افزود: اقامه دین و حرکت به سوی جهانی شدن دین دو مسئله اصلی در وحدت است؛ «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‌ وَ دِينِ الْحَقِّ»، این مسئله بدون توجه به وظیفه امت اسلامی در اقامه دین، میسر نیست.

در ادامه سمینار «وحدت؛ پیش‌شرط تمدن نوین اسلامی»، منوچهر متکی با تشریح موضوع سمینار اظهار کرد: تمدن نوین اسلامی و پیش زمینه آن یعنی وحدت بحثی است که امروز از چند منظر مورد توجه قرار می‌گیرد؛ نخست نگاه به پیشینه و گذشته تمدن اسلامی است. در این بحث گذشته تمدن اسلامی و مقولاتی مانند چیستی تمدن اسلامی، چگونگی شکل‌گیری، حوزه‌ها و آثار آن و نحوه تعامل مسلمانان در دوره‌های شکوفایی تمدن اسلامی با دیگران را باید مورد کنکاش قرار دهیم.

وی با بیان اینکه مقوله وحدت و تمدن اسلامی و بررسی‌هایی از متن قرآن و روایات موضوع مقالات، پایان نامه‌ها و رساله‌های بسیاری است، گفت: این کار ضروری است و در حوزه‌هایی انجام شده و باید ادامه پیدا کند. اما مسئله اصلی بعد کاربردی و امروزی بودن مباحث و تحقیقات است، اینکه بررسی شود چرا باید به موضوع تمدن اسلامی بپردازیم.

ارائه چهره مدنیت و شبهه زدایی در پرتو تمدن اسلامی

متکی با بیان اینکه تمدن اسلامی از زاویه شبهه‌زدایی از اسلام کارآمد است، تصریح کرد: غرب به دنبال ترسیم چهره‌های نادرست از اسلام است، گروه‌هایی که به نام اسلام و در قالب داعش، سلفی‌های تکفیری و ... ماموریت ویژه دارند تا دست دشمنان برای طرح مباحث اسلام هراسی باز باشد و تبلیغات گسترده پیرامون آن می‌کنند. لذا ورود به بحث تمدن اسلامی، چهره مدنیت و تمدنی با توجه به شاخص‌های یک جامعه اسلامی در بعد نظری و تئوریک می‌تواند ارائه کند.

در این سمینار همچنین دو اندیشمند از کشور هند به سخنرانی پیرامون مسئله وحدت و تمدن اسلامی پرداختند.

عبیدالله فهد، رئیس بخش مطالعات اسلامی دانشگاه علیگر هند، به بیان شاخص‌های تمدن اسلامی با تشبیه آن به باران پرداخت و گفت: باران زندگی‌آفرین و خلاقیت‌آفرین است، این خلاقیت باید در همه عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... وجود داشته باشد.

وی تنوع مذهبی را یک فرصت خواند و گفت: من معتقدم هر مذهب باید در جای خود قرار گیرد، تقوا آن وقت می‌تواند سازگار باشد که با امامت و رهبری جامعه در مسیر درست قرار گیرد، اگر نه این تقوا هرگز نمی‌تواند موثر باشد.

محمد اسحاق، رئیس بخش مطالعات اسلامی دانشگاه ملیه اسلامی دهلی نیز دیگر سخنران این سمینار بود. وی با اشاره به معنای تمدن و فرهنگ گفت: اقتصاد، سیاست، اخلاق، علم و هنر برجسته مهم‌‌ترین عناصر تمدن هستند.

وی با اشاره به آیه «إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَومٍ حَتّىٰ يُغَيِّروا ما بِأَنفُسِهِم ۗ وَإِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَومٍ سوءًا فَلا مَرَدَّ لَهُ ۚ وَما لَهُم مِن دونِهِ مِن والٍ» به علت سقوط تمدن‌ها از جمله عاد و ثمود اشاره کرد و بالنده‌ترین تمدن‌ها را تمدن مصر و تمدن اسلامی در ایران خواند.

وی با بیان شاخص‌های یک تمدن نوین اسلامی گفت: توحید در خالقیت و توحید در خلق شاخص‌های برجسته تمدن اسلامی هستند، همچنین مسئله خانواده و حریم خصوصی شاخص مهم دیگر در این بحث است.

محمد اسحاق ۲ شاخص دیگر تمدن اسلامی را امر به معروف و عقلانیت دانست و عنوان کرد: وقتی می‌توانیم به تمدن نوین اسلامی دست یابیم که صدر اسلام را ببینیم، در جامعه ظرفیت‌بخشی داشته باشیم. احترام به تنوع و استفاده از ظرفیت همه مذاهب و ادیان دیگر عوامل دستیابی به تمدن اسلامی است.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری ایکنا ، تاریخ انتشار: 29 بهمن 1396 ، کدخبر: 3692722 ، www.iqna.ir‏