شعار سال: در آخرین روزهای سال 96، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضویخبر از ثبت تعدادی از آیین‌هاو آداب و رسوم خطه کلات نادر در خراسان به ویژه روستای لایین از توابع کلات خبر داد.

پیرامون همین موضوع،علی فرهمند؛ سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کلات درباره این آیین‌ها و صنایع دستی توضیحاتی داد که در ادامه می‌خوانید.

جشن قوچ‌گذار

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کلات پیرامون ثبت برخی مراسم و آیین‌های شهرستان کلات به عنوان آثار میراث فرهنگی ناملموس کشور اظهار داشت: از آنجایی که پیشه اصلی مردم کلات دامداری است؛ اکثر مراسم‌ها، آیین‌ها و آداب و رسوم اجتماعی- فرهنگی این اهالی نیز با تاثیر از شغل دامداری پدید آمده که مراسم سنتی قوچ‌گذار یکی از این موارد به حساب می‌آید.

فرهمند در ادامه افزود: این مراسم معروف هر ساله در چهارمین ماه سال در جهت تقدیر و تشکر از چوپانان توسط گله‌داران در کلات انجام می‌شود. این جشن کهن در نیمه تابستان وقتی که شیردوشی گوسفندان به اتمام می‌رسددر نیمه مردادماه با عنوان مراسم قوچ گذار برگزار می‌شودو این سنت کهن سال‌ها است توسط دامداران برگزار می‌شود.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کلات همچنین درباره میزان اهمیت و محبوبیت این مراسم بیان کرد: این مراسم سنتی بسیار فراگیر و در بیشترروستاهای کلات اجرا می‌شود. مراسم قوچ‌گذار از صبح علی‌الطلوع و با ساز و دهل محلی و رقص محلی چوب آغاز می‌شود.

بازی‌های محلی، موسیقی و رقص محلی و آیینی از دیگر برنامه‌های مراسم قوچ‌گذار در کلات است. در طول این مراسم،گله‌داران از چوپانان خود تشکر می‌کنند و در صورت توافق؛ همان چوپان مجدداً گله را به مدت یک سال دیگر محافظت می‌کند و در صورتی که به توافق نرسند چوپان جدیدی این مسئولیت را عهده‌دار می‌شود.گله‌دارها در این مراسم نان "فتیر" را که توسط زنان با روغن زرد در مکان جشن تهیه شده، بین چوپان‌ها تقسیمو هر گله‌دار با توجه به تعداد گله خود "کله قند" نیز به چوپان خود می‌دهد.

ثبت بازی محلی

فرهمند همچنین به اشاره به ثبت بازی محلی "شوو ودوق" لایین در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور توضیحاتی پیرامون این بازی بیان داشت: این بازی که یکی از بازی‌های مرسوم نوروزی بویژه در سیزده بدر منطقه محسوب می‌شود به صورت گروهی اجرا شده و از محبوب ترین بازی‌های مردم کرمانج منطقه به شمار می‌رود.

شرکت کنندگان در این بازی به دو گروه تقسیم و هر گروه دارای یک به اصطلاح "اوستا" می‌شود. دو چوب بلند و کوچک نیز که همان شو و دوق هستند ابزار این بازی است.ابتداهر یک از اعضا با چوبدستی به چوپ کوچک‌تر که روی زمین و روی گودال کوچکی به نام "کورخ" قرار داده شده ضربه‏‌ای زده و افراد گروه مقابل سعی می‌کنند تا با چوب دستشان به آن ضربه‏‌ای بزنند. در صورتی که افراد گروه مقابل نتوانند به دیق ضربه بزنند، فاصله چوب کوچک‌تر یا دیق تا کورخ به روش‌های مختلف در بازی محاسبه شده و امتیازبندی می‌شود.

گلیم بافی آقداش

فرهمند همچنین با اشاره به ثبت مهارت گلیم‌بافی "آقداش" کلات نادری در فهرست میراث ناملموس فرهنگ از صنعت بافت گلیم به عنوان یکی از مهمترین صنایع دستی و محصولات فرهنگی روستایی در منطقه نام برد و افزود: فنون بافت این دست‏بافته در هزاران‏ سال تکامل و رشد یافته و از طریق انتقال سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و امروزه به دست ما رسیده است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کلات با اشاره به نقوش و طرح‌های دست بافته‌ها اظهار داشت: بسیاری از نقش‏‌های گلیم با الهام از زندگی روزمره، طبیعت و رویدادهای اجتماعی مذهبی شکل گرفته و گلیم کلات نماد روستاهایی همچون آقداش، قله ‏زو و سیرزار است و مایه غرور و افتخار مردم این روستا است؛هنوز همدختران و زنان جوان علاقه‌مند به بافت گلیم، با حضور در محضر کهنسالان، فنون و مهارت بافت گلیم و نقش‌‏های آن را فرامی‏‌گیرند.

فرهمند همچنین از گلیم به عنوان نمادی از حرکت و فعالیت گروهی به ویژه در زنان روستایی نام برد و زیبایی و سبکی و منحصرفرد بودن طرح و نقوش گلیم را از دلایل استقبال امروز از این اثر هنری دانست.

جاجیم لایین

وی همچنین از جاجیم لایین به عنوان دیگر اثری که به فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور اضافه شده است نامبرد وگفت:جاجیم نوعی دست ‏بافته‌ای نازک‌تر از گلیم است که از گذشته بافت و کاربرد آن در میان کردهای خراسان رواج داشته است. جنس جاجیم از پشم گوسفند بوده که طی مراحل مختلفی آماده می‌‏شود. نخ چله آن رنگی و ظریف‌تر و نازک‌تر ولی پرتاب‌تر و پرشمارتر از نخ چله گلیم است.

وی از کابرد سنتی این اثر بر روی لحاف و روتختی نام برده که به واسطه زندگی مدرن تقریباً از بین رفتهاما در حال حاضر مجدداً مورد اقبالواقع شدهو پیرامون جاجیم خراسان افزود: جاجمی خراسان یکرویه است و در دو مدل ساده و نقشدار بافته می‌‏شود. جاجیم ساده تنها از ردیف‌های رنگین که طی چله‌کشی تعیین و بافته می‌شود امادر جاجیم نقشدار، بر روی رج‌های رنگین نقش‌های عمودی و افقی نیز ایجاد می‏‌شود. عمده نقش‌ها هندسی است که از صدها سال پیش سینه به سینه منتقل شده است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم ، تاریخ انتشار 11 فروردین 97، کدمطلب: 1690287 ، www.tasnimnews.com