شعارسال: هنگامی که صحبت از محصولات کشاورزی و سوغات استان گیلان به میان می آید، ذهن ها اکثرا به سمت برنج درجه یک گیلانی، بادام خوش طعم آستانه، کلوچه های عطرآگین و چای مرغوب لاهیجان و زیتون درجه یک رودبار می رود. اما این گوشه ای از نعمات و برکاتی است که زمین حاصلخیز این خطه ی سرسبز شمال ایران در اختیار ساکنان این سرزمین می گذارد و محصولاتی در این دیار به عمل می آیند که شاید کمتر کسی آنها را بشناسد.

فندق، این خوراکی خوشمزه و سودمند از اصلی ترین میوه ها و محصولات باغات گیلان است و ۸۵ درصد تولید و عرضه ی سالانه ی فندق ایران را تأمین می کند. وسعت باغ های زیر کشت فندق در گیلان ۱۷ هزار هکتار است و از این نظر مقام چهارم را در دنیا دارد. برداشت فندق استان گیلان معمولا از ابتدای شهریور ماه آغاز می گردد و در انتهای این ماه تابستانی به پایان می رسد. البته کشت فندق در دیگر استان های کشورمان مانند مازندران و قزوین نیز رونق دارد و باغات الموت استان قزوین در کنار شهرستان های رودسر، تالش و آستارا، از مشهورترین مکان های کشت و برداشت این آجیل سنتی ایرانی هستند.

فندق علاوه بر مصارف داخلی، به کشورهای اروپایی و آسیایی نیز صادر می شود و در چرخه ی اقتصاد ایران و استان گیلان سهم دارد. در دنیا کشور ترکیه با بیش از ۷۲ درصد تولید فندق، مقام نخست را از این حیث به خود اختصاص داده و ایتالیا و آمریکا در رده های بعدی قرار دارند.

برداشت فندق نیز به مانند دیگر برداشت های محصولات کشاورزی در ایران همراه با جشنی در پایان کار همراه بوده و مردم در انتهای کوشش و فعالیت خود، به شکرانه ی روزی و برکتی که بعد از یک سال زحمت نصیب آنان می شد، جشن برداشت فندق را برگزار می کردند. متاسفانه این جشن امروزه به صورت کمرنگ و تنها در نقاط معدودی گرامی داشته می شود و رونق گذشته را ندارد.

۱- ارتفاعات گیلان بهترین مکان رشد درختان فندق

ارتفاعات گیلان به سبب داشتن توزیع بارندگی مناسب طی یک فصل، برای کاشت درختان فندق بسیار مناسب هستند. خاکی که برای کشت این محصول مورد استفاده قرار می گیرد باید عمیق و حاصلخیز باشد. دلیل این امر آن است که خاک های عمیق قابلیت ذخیره مقدار زیادی آب و مواد غذایی را دارند و این مواد مغذی در فصول خشک‌ترِ سال مورد استفاده ی درخت قرار می گیرد.

۲- فندق میوه ای سرشار از پروتئین ها و ویتامین های ضروری بدن

در خواص فندق آمده که میوه ای سرشار از پروتئین، فسفر و چربی های اشباع نشده است و به دلیل وجود فسفر زیاد، کارکرد مغز و ذهن را بهبود می بخشد. این میوه که اغلب در ایران به صورت خشکبار و جزیی از آجیل مورد استفاده قرار می گیرد، غنی از ویتامین های E و B است.

۳- محصول با برکت باغات گیلان

فندق از جمله گونه های گیاهی است که تمام اجزای آن مورد استفاده قرار می گیرد و در صنایع مختلف کاربرد دارد. تمامی قسمت های درخت مانند میوه، برگ، گل، پوست، ساقه، تنه، ریشه و چوب در صنایع غذایی، شکلات سازی، رنگ سازی، نقاشی، مصرف سوخت، صنایع دستی و صد البته درمان بیماری ها و داروسازی به کارگرفته می شوند.

۴- تلاش دسته جمعی اعضای خانواده به هنگام برداشت فندق

به مانند برداشت برنج و بسیاری دیگر از محصولات روستایی در ایران، عمدتا کار جمع آوری میوه از درخت و دسته بندی و مرتب کردن آن کاری گروهی و خانوادگی است و با مشارکت تمام اعضای خانواده و فامیل انجام می گیرد. این سنت علاوه بر همدلی افراد باعث می شود فرهنگ کار و تلاش از ابتدا و در دوران کودکی در نهاد آنان شکل بگیرد.

۵- میوه ی فندق باید به سرعت از زمین جمع آوری شود

زمانی که فصل برداشت و چیدن میوه می رسد، حجم زیادی از ثمره ی درختان بر زمین می ریزد. میوه ی فندقی که بر زمین افتاده به دلیل رطوبتی که در خاک وجود دارد به سرعت تغییر رنگ می دهد. از این جهت باید فندق ها را به سرعت از روی زمین جمع آوری کرده و پوست آن در اولین فرصت جدا شود.

۶- برداشت سنتی و دستی فندق

آنچه که در تصاویر امروز از برداشت فندق مشاهده می کنید، شیوه ی سنتی و دستی آن است. برای انجام این کار و چیدن فندق های رسیده، شخصی سرشاخه ها را خم می کند و بقیه میوه را به همراه پوشش آن می چینند یا اینکه با تکان دادن شاخه و ریختن محصول بر روی زمین مشغول جمع آوری آن می شوند. این میوه ها در سبد یا سطلی ریخته شده و به گونی یا کارتن منتقل می شوند.

۷- کار برداشت، پیر و جوان نمی شناسد

۸- رنگ میوه زمان برداشت آن را مشخص می کند

برداشت و چیدن فندق زمانی انجام می گیرد که رنگ پوشش آن (که به آن گریبانه یا پوشینه می گویند) تغییر کرده و تقریبا به رنگ قهوه ای درآمده باشد. می توان گفت فندق زمانی برداشت می شود که ۸ تا ۱۰ درصد میوه ی آن بر زمین افتاده و خود فندق کاملا به رنگ قهوه ای تغییر کرده باشد.

۹- فندق میوه ای با تنوعی بسیار

جالب است بدانید میوه و درخت فندق منحصر به یک گونه نیست و از گوناگونی نژادی زیادی برخوردار است. عمده انواع فندقی که در ایران کشت می شود چهار گونه ی زرآبادی، بادامی، سیاه بومی و سفید را شامل می شود.

۱۰- کشت و برداشت تاریخی فندق

فندق میوه ای بسیار قدیمی است و مستنداتی از تاریخ کشت آن که به ۹۰۰۰ سال قبل بازمی گردد، وجود دارد. باستان شناسان به سال ۱۹۹۵ در کشور اسکاتلند در چاله ای عمیق و بزرگ صدها هزار پوسته ی سوخته ی فندق پیدا کردند. تحقیقات نشان داده تمامی این فندق ها در یک سال برداشت و تمام درختان آن به طور همزمان قطع شده است. این نخستین نشانه ها از فعالیت انسان در زمینه ی کاشت و برداشت منظم فندق به شمار می رود.

۱۱- درآمد میلیاردی باغداران گیلانی از برداشت فندق

آنگونه که معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی در مصاحبه ی خود اعلام کرده است، درآمد باغداران استان گیلان از برداشت و فروش محصول فندق، به ۲۳۱ میلیارد تومان می رسد. بخشی از این میزان درآمد از صدور این محصول به کشورهای اروپایی حاصل می شود که متاسفانه وجود دلال ها باعث می شود کشاورزان خود سهم عمده ای از آن نداشته باشند. حجم کل برداشت ها در امسال بر اساس پیش بینی های انجام شده به ۱۹ هزار تن خواهد رسید.

۱۲- فندق، قربانی خام فروشی

فندق از آن دسته محصولاتی است که قابلیت این را دارد تا در صنایع و ترکیبات مختلف غذایی و دارویی مورد استفاده قرار گیرد و بر قدرت اقتصادی منطقه ی کشت و همچنین کشور اضافه کند. نبود صنایع تبدیلی کافی و مناسب مانند آنچه در کشور ترکیه و صنعت شکلات سازی آن اتفاق می افتد باعث شده تا فندق، این محصول ارزشمند به صورت خام و ارزان فروخته شده و بعد از استفاده آن در کالایی دیگر، به شکلی گران تر وارد کشور شود.

۱۳- فندق برشته، خوراکی محبوب و پرطرفدار

از مدل های بسیار پرطرفدار مصرف فندق به صورت خوراکی، مدل برشته ی آن است. عموما آجیل های ایرانی در دو شکل برشته یا به اصطلاح بو داده یا خام و تازه به فروش می رسند. بیشتر به نظر می آید، بو دادن فندق در ابتدا برای هضم بهتر کودکان صورت گرفته باشد اما گفته می شود، تهیه ی فندق به شکل بو داده بر عمر نگهداری از آن نیز اضافه می کند. این موضوع سبب شده بود تا دریانوردان در گذشته در سفرهای دریایی طولانی خود از فندق برشته استفاده کنند.

۱۴- جشن برداشت فندق

جشن برداشت فندق که اغلب در روستاهای رودبار و رودسر و به وقت برداشت آن صورت می گرفته، از آیین های قدیمی مردم گیلان به شمار می آید. برای برپایی این جشن، مردم روستاها به سوی باغات خود حرکت می کنند. در ابتدا فردی به صورت بداهه شعری شاد و زیبا از ترانه های محلی گیلانی زمزمه می کند و اطرافیان اندک اندک با او همراه شده و با نشاط خاصی کار فندق چینی را آغاز می نمایند.

دختران تازه نامزد کرده و نوعروس، هسته ی فندق ها را جمع آوری کرده و قبل از اینکه میوه خشک شود با آن برای همسران خود گردنبندی درست می کنند. این گردنبند که "گلوانه" نام دارد را در زمستان به عزیز خود به عنوان هدیه پیشکش می دهند.

۱۵- مرحله ی پایانی برداشت فندق، خشک کردن میوه در پهنه ی آفتاب

شیوه های مختلفی بین باغداران برای فروش یا نگهداری فندق وجود دارد. برخی، فندق را به همراه پوشینه ی آن برای فروش به بازار می برند و برخی نیز آنها را بدون پوشینه به بازار عرضه می کنند. گروهی از کشاورزان بعد از اتمام جمع آوری و برداشت فندق ها از درخت، آنها را در برابر آفتاب و جریان هوا گذاشته تا خشک شود. بعد از اتمام این مرحله فندق ها به انبار برده شده و بنا به صلاحدید صاحب باغ هر زمان که نیاز بود به بازار عرضه می شوند.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت کارناوال ، تاریخ انتشار: 30شهریور1396 ، کدخبر: - : www.karnaval.ir