شعار سال: «یک هفته تمام طول کشید تا با 200نفر تسویه‌حساب کنم. بعد از پرداخت قبض‌های تلنبار شده آب، برق و گاز یک روز برای همیشه چراغ‌ها را خاموش کردم و عطای این کارخانه را به لقایش بخشیدم.» جملات تلخ محمدآقا خبر از تعطیلی کارخانه‌ای می‌دهد که 20سال از صفر تا 100مصنوعات طلا را تولید می‌کرده و این چندمین بار و احتمالا آخرین بار است که با نوسان قیمت‌ها در بازار زمین می‌خورد.

احتمالا هر بار که طلا یک شبه سر به فلک می‌گذارد، آخرین کسی که در ذهن همه ما می‌آید تولید‌کننده است. صنعتی که می‌تواند در کشور بیش از 350هزار اشتغال ایجاد کند، امروز با 35هزار نفر فعال در این صنف به سختی به حیات خود ادامه می‌دهد.

طلایی که هر گرم آن بیش از 200هزار تومان باشد، کم‌کم برای عده خاص در جامعه به کالا تبدیل می‌شود. طراحان و تولید‌کنندگان طلا و جواهر می‌گویند تقاضا آنقدر پایین آمده که واحدهای طراحی و تولیدی گاهی تا 10روز هم بدون سفارش سر می‌کنند و کارگرها یکی پس از دیگری تعدیل می‌شوند.

قاچاق طلا، وام‌های بانکی و قوانینی که به‌دست و پای تولیدکننده می‌پیچد از یک سو و بی‌ثباتی قیمت طلا و کاهش شدید تقاضا از سوی دیگر موجب شده که به گفته عبدالله محمد ولی، عضو انجمن صنفی کارفرمایان صنعت طلا و جواهر، این روزها کمتر از یک پنجم واحدهای تولیدی در این حوزه، سرپا باشند.

صادرات طلا به رقمی نزدیک به صفر رسیده است. خبر تلخی که سال گذشته با وجود بهتر بودن اوضاع بازار در رسانه‌های مختلف دست به‌دست چرخید و امروز به‌نظر می‌رسد به صفر مطلق رسیده باشد. درحالی‌که تایلند ۲۶ میلیارد دلار و ترکیه ۱۷ میلیارد دلار درآمد از طریق صادرات طلا و جواهر برای خود ثبت کرده‌اند.

طلا تبدیل به کالای لوکس می‌شود

درحالی‌که در کشورهای دیگر استانداردهای مختلفی برای مصنوعات طلا تعریف شده ما در ساخت و تولید طلا تنوع نداریم و باید فقط با عیار 18، طلا تولید کنیم. این موضوع در درازمدت برای بازار فروش تولید‌کننده مشکلات متعددی ایجاد می‌کند و طبعا همه اقشار جامعه نمی‌توانند مانند گذشته برای مصرف تزئینی طلا بخرند و طلای تزئینی کم‌کم بی‌معنا می‌شود. در واقع، با این رویه طلا کم‌کم به کالای لوکس برای عده‌ای که مجبور به خرید آن هستند یا عده‌ای خاص تبدیل می‌شود.

حمایت مؤسسات مالی و اعتباری از طلای ترک و خارجی

پیش از این بحث تحریم‌ها را وسط می‌کشیدند. وقتی می‌گفتیم تولید‌کننده فلان درد را دارد، می‌گفتند تحریم شدیم و... اما واقعیت این است که ما از داخل به‌خود ضربه می‌زنیم. مؤسسات مالی و اعتباری به جای اینکه حامی تولید داخلی باشند تبدیل به رقیب و حتی دشمن تولید داخل شده‌اند و با حمایت از طلای خارجی، بازار جوانان ایرانی را کساد می‌کنند. هزینه بالای تولید و وجود رقیب ارزان و خارجی در کنار هزینه‌های بالای تولید باعث می‌شود که تولید کننده‌ها به تعدیل نیرو روی بیاورند و واحد تولیدی خود را به حال خود رها کنند.

گرانی طلا و یک ضرر 20میلیون تومانی

موسوی کارگاه طراحی جواهر دارد. او به همشهری می‌گوید: نوسان بازار بیش از مشتری به ما آسیب می‌زند. سال گذشته از یک طلا فروشی سفارش عمده طراحی گرفتیم. طلا مدتی بود که روی قیمت 130هزار تومان برای هر گرم ثابت شده بود. بعد از آماده شدن سفارش، طلا تا 150هزار تومان بالا رفت و کارفرما دیگر سراغ کار نیامد. ماه‌ها تماس و پیگیری ما هم بی‌فایده بود؛ به همین راحتی 20میلیون تومان ضرر کرده بودیم. طراحی آسیب‌پذیر‌ترین بخش در این صنف است چرا که طلافروشان به‌راحتی قید طراحان خوب را می‌زنند و دنبال سفارش کار با قیمت کمتر می‌روند. این طراح مصنوعات طلا و جواهر ادامه می‌دهد: پارسال‌ماه رمضان سفارش‌ها آنقدر زیاد بود که از دست ما در می‌رفت اما امسال بیش از 10روز است که تقریبا بیکاریم. او که بیش از 10نفر کنار دستش کار می‌کنند، تأکید می‌کند: مغز یک کارخانه ما هستیم. من اگر نتوانم به کارم ادامه دهم، همه این 10نفر هم بیکار می‌شوند. ما طراحی می‌کنیم، نقره کار، ریخته‌گر و... هم سر کار می‌مانند. زنجیره اشتغالی که با نوسانات بازار به راحتی پاره می‌شود.

50درصد نیروهایم تعدیل شدند

برای حاتمی که از صفر تا 100تولید طلا را خودش انجام می‌دهد، 12نفر کار می‌کردند. 12نفری که امروز به 6نفر کاهش پیدا کرده‌اند. «کارخانه کوچک من روزبه‌روز آب می‌رود و از تعداد کارگاه‌ها کاسته می‌شود.»

او به همشهری توضیح می‌دهد: «از یک طرف قیمت طلا روزبه‌روز بالاتر می‌رود. از طرفی وفور محصول خارجی در بازار پدر ما را درآورده است. جوان ایرانی اینجا بیکار است اما جوان ترکیه‌ای مصنوعات خود را به اشکال مختلف در ایران می‌فروشد. امثال ما که در این شرایط به‌کار خود ادامه می‌دهیم، از جیب می‌خوریم.»

حاتمی با اشاره به مالیات بر ارزش افزوده 9درصدی، ادامه می‌دهد: «شما تصور کن یک میلیون تومان طلا بخری در همان لحظه 900هزار تومان ارزش دارد، زیرا 9درصد آن، مالیات است. از طرفی قیمت طلا سر به فلک گذاشته، چه‌کسی در این شرایط طلای تزئینی می‌خرد؟ اما برای من تولید‌کننده هر‌روز ادامه دادن سخت‌تر از روز قبل می‌شود. بشکه گچی که من تا قبل از عید 300هزار تومان می‌خریدم امروز به 750هزار تومان رسیده. در چنین شرایطی چه راهی دارم جز تعدیل نیرو؟»

حامی تولید داخلی باشید، نه دشمن آن

عبدالله محمد ولی، عضو انجمن صنفی کارفرمایان صنعت طلا و جواهر: افزایش بی‌رویه قیمت طلا، تقاضا را زمین می‌زند و تولید‌کننده برای فروش محصولات خود بازاری ندارد؛ صادرات طلای کشور این روزها به صفر رسیده است. البته مشکلات صنعت طلا و جواهر کشور، یکی، دو تا نیست. بعد از افزایش قیمت طلا، نبود ثبات در بازار، وام‌های بدون ضابطه بانک‌ها، طلای قاچاق و مؤسسات مالی و اعتباری که حمایت خود را به مصنوعات خارجی اختصاص داده‌اند همه و همه باعث شده که امروز درحالی‌که می‌توانستیم 350هزار شغل در این صنعت ایجاد کرده باشیم، به یک دهم آن یعنی 35هزار شغل بسنده کنیم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری ، تاریخ انتشار 28 خرداد 97، کدمطلب:20000، www.newspaper.hamshahri.org