سه‌شنبه ۰۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 23 
شعار سال: انتقادها به عملکرد صداوسیما درخصوص پخش مستند «بیراهه»، رسانه ملی را به واکنش واداشت تا محمد حسین رنجبران (مدیرکل صداوسیما) در دفاعی تمام قد از پخش این مستند، این اقدام صداوسیما را در راستای روشن‌سازی افکار عمومی و خانواده‌ها بداند.
این در حالی است که حمید شکری خانقاه (کارشناس رسانه و استاد ارتباطات) درباره این اقدام صداوسیما در برخورد با یک دختر نوجوان و پخش اعتراف تلویزیونی در قالب یک برنامه مستند، از لزوم تغییر رویکرد کلی صداوسیما سخن گفته و تاکید کرده است که این سازمان باید نگاه‌های جناحی خود را کنار بگذارد.
اقدام صداوسیما ضد منافع ملی بود
حمید شکری خانقاه با این مقدمه سخنان خود را آغاز کرد که «رسانه ملی، رسانه‌ای است که مختص تمام اقشار جامعه است؛ یعنی تمام جناح‌ها و اقشار مختلف می‌توانند صدایشان را از این رسانه به گوش مردم برسانند. بر همین اساس طبق مجوزی که به سازمان صداوسیما داده شده است، این رسانه باید در راستای اهداف حاکمیت، دولت و منافع ملی قدم بردارد و به غیر از این موارد حق هیچ کار دیگری را ندارد.»
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه «صداوسیما درباره برخی از موضوعات گزینشی عمل می‌کند»، اظهار کرد: وقتی صداوسیما برخی از موضوعات را با اهداف جناحی یا سیاسی پخش می‌کند و عده‌ای را هم مورد عتاب و خطاب قرار می‌دهد، غیرقانونی عمل کرده است. جامعه کنونی درگیر «بافت موقعیت ارتباطی هشدار» است. بافت موقعیتی ارتباطی هشدار یعنی وضعیتی که فضای گفتمانی جامعه ابهام‌آلود و پر از تردید است ... در چنین موقعیتی بافت انتقال پیام و زبان گفتگو باید بر امیدآفرینی و شفافیت نسبت به آینده متمرکز باشد.
او با اشاره به واکنش‌ها و انتقادهای مطرح شده درباره مستند «بیراهه» و پخش اعتراف تلویزیونی از یک دختر نوجوان، بیان کرد: قطعا تمام این واکنش‌ها درست بوده است. صداوسیما حق چنین کار غیراخلاقی و نسجیده‌ای را نداشت. این اقدام صداوسیما نه تنها به شفافیت نیانجامید بلکه ابهام‌ها را هم چند برابر کرد. وقتی که جامعه درگیر چندین موضوع از جمله فساد، اختلاس و تجاوز به کودکان است، پخش اعتراف از یک دختر نوجوان کار درستی نیست. حتی برخی از روحانیون هم این کار تایید نکردند. باید به این نکته توجه کرد الان کسی در تایید رقص سخن نمی‌گوید بلکه همه این حرف‌ها درباره تقبیح این کار صداوسیما است.
شکری‌خانقاه اظهار کرد که این اقدام صداوسیما باعث شد که سوالات زیادی در ذهن مردم ایجاد شود؛ سوالاتی همانند اینکه چرا صداوسیما درباره موضوع تجاوز به کودکان برنامه نمی‌سازد؟ چرا هیچ‌گاه درباره اختلاس‌گران میلیاردی اعتراف تلویزیونی نگرفت؟ آیا الان تنها مشکل نظام رقص چند نوجوان در اینستاگرام است؟
او با اشاره به انعکاس این عملکرد صداوسیما در رسانه‌های خارجی، این اقدام را نسجیده، غیرحرفه‌ای و ضد منافع ملی دانست و تاکید کرد: این حرکت صداوسیما باعث ضعف ما در رسانه‌های خارجی شد. بسیاری از رسانه‌های خارجی نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند.
حمید شکری‌خانقاه همچنین با بیان اینکه «صداوسیما بیش از تغییر مدیریت نیاز به تغییر رویکرد دارد»، گفت: تغییر مدیریت یک نوع واکنش آنی و هیجانی به افکار عمومی است؛ این در حالی است که باید رویکرد صداوسیما عوض شود. در سالهای اخیر شاهد بودیم مدیریت این سازمان عوض شد، ولی در رویکرد آن تغییر چندانی ایجاد نشد. اگر مدیر عوض شود که بنده به شخصه مشتاقم با توجه به اتفاقات اخیر این اتفاق بیفتد، فقط پاسخ به افکار عمومی خواهد بود که تنها از همین جهت خوب است. در واقع به افکار عمومی احترام گذاشته می‌شود، اما باید به فکر راه‌کار بلندمدت بود. ما باید در رویکرد صداوسیما تغییر داشته باشیم؛ یعنی همگرایی صداوسیما با حاکمیت، دولت و مردم.
او با بیان اینکه «امروز صداوسیما دست یک تفکر خاص اقلیت است و برای اکثریت جامعه نسخه می‌پیچد» به واکنش دفاع مدیرکل روابط عمومی سازمان صداوسیما از مستند «بیراهه» اشاره کرد و گفت: حمایت روابط عمومی از این مستند و متهم کردن افکار عمومی تنها باعث شد که ابهام‌ها چندین برابر شود. اکنون فضای جامعه دستخوش بحران‌های هیجانی افکار عمومی و ناامیدی است. کشورهای خارجی از یک طرف و برخی از جناح‌های داخلی از دیگر سوی به این التهاب دامن می‌زنند. برای آرام‌سازی فضای ملتهب جامعه ما نیاز به روابط عمومی همراه داریم و رفتار ارتباطی مدیران ارشد بایستی بر مدیریت احساسات و کلمات جامعه متمرکز باشد.
همراه کردن افکار عمومی یعنی توجه به دغدغه‌های آنان و توجه به این دغدغه‌های ارتباطی جلب اعتماد و حمایت مردم را به دنبال خواهد داشت. همراهی و مشارکت فعال مردم با ارائه برنامه‌های ارتباطی زود بازده و تمرکز بر نشان دادن «نتایج» اقدامات مدیران در بافت موقعیت ارتباطی هشدار الزامی و اجتناب‌ناپذیر است. استراتژی ارتباطی گفت‌وگو و خودگشودگی سازمانی در تولید برنامه‌های سیما راه حل برون رفت از این موقعیت است.
اقدام صداوسیما با دین و انقلاب سازگاری ندارد!
در این میان، حجت‌الاسلام و المسلمین دلیر (مدرس فلسفه عالی و عرفان حوزه علمیه قم) نیز این اقدام صداوسیما را نامناسب برشمرد.
او خاطرنشان کرد: به طور کلی با توجه به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی حوزه عمومی و خصوصی را باید بار دیگر تعریف کرد. فردی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام که به نوعی حوزه خصوصی نیز محسوب می‌شود، تصویر و فیلمی را منتشر کرده است. اگر بخواهیم در برخورد با این فرد به گونه‌ای عمل کنیم که کار او بیشتر ترویج پیدا کند، طبیعتا درست نیست. اما در حال حاضر عده‌ای در برابر این اقدام صداوسیما موضع گرفته‌اند و در مخالفت با این اقدام تلویزیونی بیشتر کار آن دختر را رواج می‌دهند.
او ادامه داد: باید به این نکته توجه کرد که بسیاری از بحث‌های حجاب، بدحجابی و بی‌حجابی اعتراضات اجتماعی مردم است. از آنجا که میدان نقد و اعتراض چندانی وجود ندارد، فرد تلاش می‌کند تا در قالب این موضوعات اعتراض خود را مطرح کند. در این میان خوب است که دولتمردان این اعتراضات و نقدها را بشنوند و پاسخگو باشند. صداوسیما کار بسیار بدی کرد و اقدامی انجام داد که با بحث‌های انسانی، دینی، قرآنی مطابقت نداشت. اصلا نمی‌خواهم از کار آن دختر خانم دفاع کنم. اما در مقام مقایسه باید به این نکته توجه کرد که با وجود اینکه درباره اختلاس‌ها بسیار شنیده‌ایم، اما تاکنون اختلاس‌گری که از او در تلویزیون اعتراف بگیرند، ندیده‌ایم.
این مدرس حوزه علمیه قم تاکید کرد: خیلی از مباحث فقر، بیکاری و فلاکت به خاطر همین مسائل مالی است و این در حالی است که در نهج‌البلاغه و سایر گزاره‌های دینی بسیار بر موضوع بیت‌المال تأکید شده است. گزاره‌های دینی زوربردار نیست و نمی‌توان با اجبار آنها را به کسی تحمیل کرد. در آیه شریفه قرآن گفته می‌شود «لا اکراه فی‌الدین» و این موضوع کاملا روشن است. خداوند در قرآن به پیامبرش فرموده فقط می‌تواند ابلاغ کند و نمی‌تواند کسی را به زور به بهشت ببرد.
حجت‌الاسلام و المسلمین دلیر با بیان اینکه «به زور نمی‌توان کسی را به اسلام متعهد کرد»، گفت: به گمانم دولتمردان اگر خودشان زاهدانه زندگی کنند، بسیاری از این هنجارهای اجتماعی را دیگر شاهد نخواهیم بود. وقتی که جوانی پول داشته باشد، ازدواج کرده باشد و شغل داشته باشد دیگر دنبال ناهنجاری نمی‌رود.
او گفت: بهتر است دست از تهدید بردارند و مدام تهدید به فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی نکنند. زمانه امروز دیگر زمانه فیلترینگ نیست. وقتی که گفته می‌شود به گونه‌ای شبکه‌های اجتماعی را فیلتر می‌کنیم که حتی با فیلترشکن هم باز نشود نمی‌دانند که ما را به سخره می‌گیرند! مگر در این زمانه کسی با این ادبیات می‌تواند سخن بگوید؟ قبلا مردم تنها از تلگرام استفاده می‌کردند و راضی هم بودند، اما الان با وجود فیلترشکن دسترسی به هر شبکه اجتماعی میسر شده است.
این مدرس علوم دینی اظهار کرد: مگر ما زمانی با ویدئو، ماهواره و خیلی چیزهای دیگر مخالف نبودیم؟ این مخالفت‌ها را به کجا رساندیم؟ خوب است که از گذشته درس بگیریم و این همه مردم را تهدید نکنیم. این کاری که صداوسیما کرد اصلا خوب نبود. آبرو از انسانی بردن کار درستی نیست. دختربچه ۱۷ ساله را به تلویزیون آوردند و از او اعتراف می‌گیرند. این کارها با دین و اهداف انقلاب سازگاری ندارد. ما چهار رکن اصلی در انقلاب داشتیم که یکی از این‌ها اسلام بود و سایر آنها آزادی، جمهوری و استقلال بود. ما باید از انقلابی که بر جمهوریت و آزادی مبتنی است حفاظت کنیم. آزادی بیان، آزادی قلم از جمله همین موارد است. به نظرم به جای آنکه دختربچه‌ای را بسان اینکه وطن‌فروش و اختلاس‌گر بزرگی را گرفته‌ایم دستگیر کنیم و از او اعتراف بگیریم، به این موضوعات توجه کنیم.
دلیر با بیان اینکه «من به عنوان یک طلبه نمی‌گویم که رقصیدن کار درستی است اما کاری که صداوسیما انجام داد بسیار بدتر بود»، گفت: پیامد این اقدام صداوسیما را هم ما در شبکه‌های اجتماعی شاهد بودیم که مردم در قالب رقص اعتراضشان را مطرح می‌کنند. اگر تا دیروز دختر ۱۷ سالهای بود الان هزاران نفر در شبکه‌های اجتماعی این کار را انجام می‌دهند.
او تاکید کرد: باید صداوسیما سلایق مختلف را در نظر بگیرد. صداوسیما رسانه یک گرایش و یک حزب نیست، بلکه رسانه‌ای ملی است. ملی یعنی هر گرایشی حق اظهارنظر و مشارکت در صداوسیما را دارد. این در حالی است که امروز بسیاری از گرایش‌ها در صداوسیما مشارکت ندارند. ما کسانی را داریم که از ظرفیت بالای بین‌المللی و داخلی برخوردار هستند ولی متأسفانه صداوسیما همه آنها را با انگ‌های غیرمعقول و غیرمشروع منزوی کرده است. اگر قرار بر بگیر و ببند و تهدید بود، امروز محمدرضا پهلوی در ایران حکومت می‌کرد. اما همان تهدیدها و توهین‌هایی که کرد باعث سرنگونی رژیم پهلوی شد.
حجت‌الاسلام و المسلمین دلیر در پایان تاکید کرد: صداوسیما باید رویکرد آشتی ملی را پیشه خود سازد و از همه گرایش‌ها مشارکت فعالانه بخواهد. صداوسیما باید متخصصان را به کار بگیرد و دست از این کارها بردارند و آشتی ملی را به ارمغان بیاورند. با وجود این حجم از استرس‌های اقتصادی و روانی بهتر است فشار را بر مردم بیشتر نکنیم.
اعتراض انجمن حمایت از حقوق کودکان به مستند «بیراهه»
به دنبال حواشی ایجاد شده پس از پخش مستند «بیراهه» انجمن حمایت از حقوق کودکان در بیانیه‌ای با اشاره به پخش سخنان اعتراف‌گونه یک دختر ۱۷ ساله از صداوسیما، آن را «نماد مشخص و بارز خشونت علیه کودکان» توصیف کرد.
در بیانیه این انجمن با اشاره به شیوه پخش اظهارات یک دختر ۱۷ ساله که ویدئوهای رقص او در اینستاگرام موجب برخورد با او و انتشار اظهاراتش در تلویزیون شده بود، شیوه گفت‌وگو با او «تلخ و رعب‌انگیز در حالتی از استیصال» توصیف شده و با پرسش درباره اهداف پخش این تصاویر آمده که این اقدام «در واقع قدرت‌نمایی در مواجهه با نوجوانی است که به عنوان فردی زیر ۱۸ سال، کودک قلمداد می‌شود.»
کار صداوسیما نشر منکر در سطوح جهانی بود
همچنین محمدعلی وکیلی، عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی پخش مستند «بیراهه» از صداوسیما را موجب بی‌اعتمادی مردم عنوان کرد و گفت که این اقدام در شرایطی که کشور دچار التهاب است، نشان می‌دهد در تشخیص اولویت‌ها دچار مشکل هستیم.
او اظهار کرد: من در عجبم از اینکه همواره در زمان بحران اعتماد مردم به جای اینکه آبی بر آتش بپاشیم، بنزین بر آتش بی‌اعتمادی می‌ریزیم و کار اخیر صداوسیما در پخش اعترافات تلویزیونی یک دختر جوان مصداق بنزین ریختن بر آتشی است که در جامعه شعله‌ور شده است.
وکیلی افزود: کار این دخترکان نوجوان قابل دفاع نیست ولی کاری که صداوسیما انجام داد نشر منکر در سطوح جهانی بود و هیچ توجیه و دلیلی برای اینکه صداوسیما چنین قبحی را مرتکب شود، وجود ندارد. در شرایطی که کشور دچار التهاب است، پرداختن به مسائل فرعی و بی‌توجهی به مسائل اصلی، مدیریت ما را زیر سوال می‌برد و نشان می‌دهد که ما در تشخیص اولویت‌ها دچار مشکل هستیم.
واکنش وزیر ارشاد به اعترافات تلویزیونی یک دختر ۱۷ ساله
سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در واکنش به پخش مستند «بیراهه» در صفحه شخصی خود در «توییتر» نوشت: «پخش اعترافات در تلویزیون نیازمند مقررات تقنینی است. سلیقه یک قاضی و یا مجری پخش نباید معیار باشد. اتفاقات مکرر، نیاز به قانون را جدی‌تر می‌کند.»
به دست معاندان نظام بهانه دادند
پروانه سلحشوری، رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به پخش مستند «بیراهه» از صداوسیما، گفت: به نظر نمی‌رسد دست‌اندرکاران این امر دلسوز نظام باشند؛ چرا که در شرایط حساس فعلی کشور ما نیازمند اتخاذ سیاست‌های سنجیده و عاقلانه هستیم.
او اظهار کرد که «متاسفانه این نحو اعتراف‌گیری که در مستند بیراهه شاهد بودیم و صداوسیما نقش نمایشگر آن را داشت بسیار جای تعجب دارد و در واقع می‌توان گفت دست‌اندرکاران این امر دلسوز نظام نیستند چرا که اگر باشند درک می‌کنند که در شرایط فعلی مردم از مشکلات مختلف در رنج هستند و آن را ابراز می‌کنند مثلا برای نبود آب سالم در برازجان و خوزستان اعتراض می‌کنند ولی صداوسیما چنین چیزهایی را به نمایش می‌گذارد».
نماینده مردم تهران در مجلس ادامه داد: اگر این مستند از صداوسیما پخش نمی‌شد آیا کسی این دختران جوان را می‌شناخت؟ ضمن اینکه ما بهانه به دست معاندین می‌دهیم که این مسائل را پُتکی بر سر جمهوری اسلامی کنند که با شهروندان خود چطور برخورد می‌کنند. در جایی که نیاز به برخورد جدی با اخلالگران اقتصادی و مفسدان اقتصادی است تا مردم قدری التیام پیدا کنند، شاهد اعتراف‌گیری از دختر بچه نوجوانی هستیم که حتی اعتراض برخی علما را در پی داشته است.
آیا پخش بازجویی در رسانه ملی کمکی به حل مسائل فرهنگی است؟
محمدرضا عارف،رییس فراکسیون امید نیز در یک نشست خبری با بیان اینکه «گفت‌وگو نکردن یکی از چالش‌های کشور و انقلاب است»، گفت: رسانه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، سوال این است که آیا اعلام یک خبر و یک بازجویی و محاکمه در رسانه ملی کمکی به حل مسائل فرهنگی و ارتقای آن می‌کند و یا تنها باعث ایجاد مساله می‌شود.
رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به عملکرد کلی صداوسیما، گفت: صداوسیما در بهترین ساعات و برنامه‌ها که باید مسائل جدی را پوشش دهد به مسائل ریز و غیرضروری می‌پردازد و انگار تنها به دنبال رفع تکلیف است و بعضا نگاه جانبدارانه‌ای در رسانه ملی دیده می‌شود. به نظر می‌رسد در رسانه ملی سلیقه و نه راهبرد ملی حاکم است.
وی افزود: سوال این است که چقدر پرداختن به حاشیه‌ها در رسانه ملی ضرورت دارد، آیا اعلام یک خبر یک بازجویی و محاکمه کمک به مساله فرهنگی و ارتقای آن می‌کند؟
پرسش‌های یک حقوقدان درباره «بیراهه» در صداوسیما
همچنین نعمت احمدی، وکیل دادگستری نیز با اشاره به پخش فیلم اعترافات دختر 17 ساله از تلویزیون،گفت: طبق ماده 96 قانون آیین دادرسی کیفری این روش اعتراف گیری ممنوع بوده و خلاف قانون است. بند الف و ب ماده 96 قانون آیین دادرسی کیفری که اخیراً این قانون دایمی شد و به نحوه دایمی شدن آن نیز ایراد وارد است؛ صراحتاً اعلام می‌دارد که انتشار تصویر یا گزارش از یک موضوع که در دادسرا و مراحل دادرسی مطرح است ممنوع می‌باشد و این کار خلاف قانون است.
او افزود: در فیلمی که صداوسیما از تلویزیون پخش کرد جایگاه و سمت فردی که روبروی این خانم نشسته بود و از این خانم سوال می‌کرد مشخص نیست که این فرد جزء مامورین ناجا یا ضابطین دادگستری است که اگر جزء ضابطین دادگستری باشد برابر ماده 96 نمی‌تواند از اعتراف گرفتن تصویر بگیرد و این موضوع را رسانه‌ای کند.
شکایت از صداوسیما برای مستند بیراهه و بررسی قصور ناجا
غلامرضا کاتب، عضو ناظر مجلس در شورای نظارت بر صداوسیما از بررسی اقدام صداوسیما در پخش مستند «بیراهه» و نشان دادن اعترافات، در جلسه دوشنبه هفته آینده این شورا خبر داد.
او اظهار کرد که «اقدام صداوسیما در پخش مستند بیراهه و نمایش اعترافات، اقدامی غیرقانونی و غیراخلاقی بود که موجب به وجود آمدن فضای بسیار منفی در جامعه شد و شکایت‌های متعددی توسط انجمن حمایت از کودکان و گروه‌های اجتماعی گوناگون از صداوسیما به شورا رسیده که در جلسه هفته آینده به این شکایات و آثار بسیار منفی به وجود آورده در داخل و خارج از کشور رسیدگی می‌کنیم».
کاتب ادامه داد: این اقدام برنامه‌سازان بیراهه در صدا و سیما به ابزار و بهانه ای در دست معاندان و دشمنان نظام به ویژه رادیوها و تلویزیون‌های خارجی به خصوص بی‌بی‌سی و شبکه‌های آمریکایی و صهیونیستی برای زیر سوال بردن اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی تبدیل شده است.
شاکیان از برنامه‌های صداوسیما شکایت خود را به شورای نظارت اعلام کنند
سیداحسان قاضی‌زاده، عضو هیات نظارت بر صداوسیما نیز با بیان اینکه «قطعا این هیات موضوع پخش مستند بیراهه و اعترافات چند دختر جوان را بررسی خواهد کرد»، گفت: لازم است صداوسیما اگر بنایی برای پخش کارهای سفارشی از سوی هر ارگان و نهادی دارد، استقلال رسانه‌ای خود را حفظ کرده و دقت نظر بیشتری را داشته باشد.
او اظهار کرد: معتقدم همان‌طور که صداوسیما باید استقلال رسانه‌ای را در برابر آثار سفارشی حفظ کند باید دقت نظر بیشتری را هم داشته باشد، یعنی حتی در برابر آثار سفارشی ضریب دقتش را بالا ببرد.
سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار 20 تیر 97، کد مطلب: 97041910645، www.isna.ir
