شعار سال: حجم وسیعی از مواد غذایی و منبع انرژی به ویژه مواد آلی خاک به تدریج با برداشت محصولات کشاورزی ضرر دیده و مقاومت آن کاهش می‌یابد. کاهش مواد آلی خاک سبب کاهش پایداری خاک‌دانه‌ها، کاهش نفوذپذیری خاک، فراهم نشدن بستر مناسب برای جوانه زدن گیاه و در نتیجه باعث کاهش حاصلخیزی خاک می‌شود.

کاه و کلش گندم موجود در خاک نیز می‌تواند اثرات سوء کودهای شیمیایی را کاهش دهد.

ریشه، ساقه و برگ گیاهان حاوی مواد غذایی ضروری برای رشد گیاهان است در نتیجه باقی ماندن کاه و کلش در خاک می‌تواند کیفیت کشاورزی را بهبود بخشد.

برگرداندن بقایای محصولات زراعی به خاک باعث افزایش مواد آلی خاک می‌شود. خاکی که با کاه و کلش مخلوط شده باشد در برابر روان آب‌ها استحکام بیشتری دارد و از فرسایش خاک جلوگیری می‌کند.

برخی از کشاورزان به علت ناآگاهی از اثرات مفید این مواد کاه و کلش باقی‌مانده بر روی زمین‌های کشاورزی را آتش زده و مانع حاصلخیزی خاک زمین‌های کشاورزی خود می‌شوند. آتش زدن کاه و کلش موجب نابودی موجودات مفید خاک، ایجاد آبشویی و فرسایش خاک در بلندمدت، کاهش رطوبت خاک و افزایش مصرف آب در طول دوره رشد و کاهش قدرت حاصلخیزی خاک خواهد شد.

سوزاندن کاه و کلش جرم است

بر اساس مواد قانونی ۲۲ و ۳۳ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا و ماده ۶۸۸ مجازات اسلامی آتش زدن کاه جرم تلقی می‌شود و قاضی می‌تواند فرد خاطی را به دلیل تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی هوا به حبس یا جزای نقدی محکوم کند.

آتش زدن بقایای گیاهی در مزارع با کدام دلیل؟

«پیمان یوسفوند»، کارشناس ارشد کشاورزی با بیان اینکه تحقیقات ثابت کرده آتش زدن بقایای گیاهی در مزارع، آثار تخریبی بسیار بالایی بر عوامل زیست‌محیطی دارد، اظهار داشت: متأسفانه برخی کشاورزان بر این باور اشتباه هستند که بایستی به خاطر پاک شدن سریع زمین از بقایای کشت قبلی و آسان شدن عملیات شخم برای محصول بعدی بقایای کاه و کلش مزارع گندم و جو آتش زده شوند.

وی افزود: آتش زدن بقایای گیاهی به‌منظور کنترل آفات و علف‌های هرز، اشتباه است و هیچ‌گونه دلیل علمی برای آن نیست.

کارشناس ارشد کشاورزی تصریح کرد: این امر علاوه بر ضرری که به زمین‌های کشاورزی و حاصلخیزی اراضی کشاورزی دارد، برای سلامتی و محیط‌زیست نیز می‌تواند اثرات زیان‌باری داشته باشد.

وی سوزاندن کاه و کلش را عامل افزایش دی‌اکسیدکربن دانست و ابراز داشت: در نتیجه این امر، افزایش اثرات گلخانه‌ای در جو ایجاد خواهد شد که خود باعث پراکندگی ذرات معلق و سموم شیمیایی در هوا شده و جدای از آلودگی محیط‌زیست، بیماری‌های تنفسی بخصوص برای کودکان و سالمندان را تشدید می‌کند.

جنگل از آتش این فکر غلط می‌سوزد!

یوسفوند با اشاره احتمال غفلت کشاورزان هنگام سوزاندن کاه و کلش و تهدید زمین‌های کشاورزی اطراف یا مراتع و باغات به‌وسیله آتش صورت گرفته، گفت: کم نیستند مواردی که آتش زدن بقایای گیاهی در یک زمین کشاورزی موجب آتش‌سوزی گسترده و خسارت‌های زیادی شده است.

وی تأکید کرد: شاید بتوان گفت که بیشتر آتش‌سوزی‌ها در عرصه‌های جنگلی استان ناشی از بی‌احتیاطی کشاورزان در آتش زدن مزارع به ویژه اراضی حاشیه جنگل‌ها و مراتع است چنانکه در خبرها آمده، در استان خوزستان بیشتر موارد آتش‌سوزی جنگل‌ها به آتش‌سوزی کاه و کلش توسط کشاورزان برمی‌گردد.

کارشناس ارشد کشاورزی با اشاره به سخنان قائم‌مقام مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان در سال 96، گفت: بیشترین آتش‌سوزی جنگل در خوزستان در خرداد ماه سال گذشته رخ داده که ناشی از سرایت آتش‌سوزی در مزارع به جنگل‌هاست.

یوسفوند ادامه داد: به دلیل حریق‌های ناشی از کلش‌سوزی درختان خودرو و یا دست‌کاشتی که در کنار مزارع موجب حفاظت خاک، تولید اکسیژن، جذب دی اکسید کربن و پاکیزگی هوا می‌شوند، آسیب جدی خواهند دید و از بین می‌روند.

مرگ مور و ملخ و مسخ زمین زین آتش!

وی با ابراز اینکه بقایای گیاهی در کنترل فرسایش خاک بسیار مؤثر هستند تصریح کرد: گرمای شدید و واکنش‌های شیمایی صورت گرفته هنگام کاه و کلش سوزی ساختمان خاک را به‌طور کامل تغییر می‌دهد به‌گونه‌ای که رشد و فعالیت گیاهان هرز و سخت‌تر شدن خاک در اثر گرما و نیز ایجاد سله که مانع از جوانه زدن بذرها و استقرار بوته‌ها و گسترش ریشه در خاک هستند، را به دنبال خواهد داشت.

این کارشناس ارشد کشاورزی با اشاره به اینکه سوزاندن بقایای گیاهان پس از برداشت در اراضی کشاورزی از بین رفتن میکروارگانیسم‌های مفید خاک و حشرات مفید و نیز جانداران را در پی خواهد داشت، خاطرنشان ساخت: شدت گرمای به‌وجود آمده از کلش‌سوزی، مواد آلی خاک را به عناصری همچون ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منزیم تبدیل می‌کند که در اثر شستشو و فرسایش آبی سریعاً از دست می‌روند.

وی ادامه داد: همین عامل موجب شده تا بیشتر آب باران جاری شده از دسترس خارج شود و آب سفره‌های زیرزمینی به‌شدت کاهش یابد.

یوسفوند اضافه کرد: آلودگی هوا و تولید گازهای مضر و ایجاد مسمومیت از دیگر مضرات کلش سوزی است و باید گفت که این گازها در ایجاد تغییرات نامطلوب جوی تأثیر نامطلوبی دارند.

آیا راهکار جایگزین وجود دارد؟

این کارشناس ارشد کشاورزی با اشاره به کارهای صورت گرفته در جهت جلوگیری از این تفکر اشتباه در بین کشاورزان، گفت: برخی ادارات جهاد کشاورزی آموزش‌های رو در رو و توصیه‌های مستقیم به کشاورزان در جهت تغییر نگرش و آشنا کردن آنان با اثرات بسیار مخرب این عمل را از سالیان پیش در دستور کار قرار داده‌اند که راه‌حل بسیار مناسبی برای رفع این معضل است.

وی با اشاره به‌وجود راهکارهای مناسب جایگزین، خاطرنشان ساخت: تهیه ماشین‌آلات مناسب برای مدیریت بقایای کشت و آموزش روش‌های صحیح مدیریت دفع آفات و علف‌های هرز گام‌های موثری در این زمینه است که می‌تواند ما را در این مسیر یاری کند.

یوسفوند تصریح کرد: از جمله راهکارهای موجود با توجه به شرایط منطقه، استفاده از سیستم‌های خاک‌ورزی حفاظتی با هدف کشاورزی پایدار، جلوگیری از فرسایش خاک بطوریکه بقایای گیاهی در سطح خاک باقی‌مانده یا مقادیری از آن دفن می‌شود، است.

وی ادامه داد: پخش ۱۰۰ کیلوگرم کود اوره در هکتار و سپس دو دیسک عمود بر هم و نیز استفاده از ادوات ساقه خردکن و برگرداندن کاه و کلش به خاک، دیگر راهکارهای پیشنهادی کارشناسی‌شده جهت جایگزینی آتش زدن بقایای گیاهی در مزارع است.

این کارشناس ارشد کشاورزی در پایان تأکید کرد: برای حراست و پایداری از خاک، این نعمت خدادادی و عوامل زیست‌محیطی و جلوگیری از دیگر اثرات مخرب یاد شده، کشاورزان عزیز و زحمت‌کش از آتش زدن کاه و کلش مزارع گندم و جو به‌طور جد باید خودداری کنند و از آنان می‌خواهیم که با کارشناسان کشاورزی برای راه‌های جایگزین مشورت نمایند.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار 26 مرداد 97، کد مطلب: 13970525000024، www.farsnews.com