شعار سال: بیشترین تأثیر برجام و هم خروج امریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها بر حمل و نقل هوایی بود. خرید هواپیما و لغو تحریم‌های 30 ساله این بخش یکی از بندهای توافق هسته ای بود و بلافاصله بعد از برجام از جمله قراردادهای مهم امضای قرارداد خرید هواپیما از شرکت ایرباس و ای تی‌آر و بعد از آن با شرکت بوئینگ بود. در مجموع قرار بود ایران 200 هواپیمای نو را به ناوگان خود اضافه کند و هواپیماهای کهنه را که بعضی از آنها بیش از 30 سال عمر داشتند از ناوگان خارج کند. پس از برجام 3 هواپیمای ایرباس و 11 هواپیمای ای تی آر به ایران تحویل داده شد اما با خروج امریکا از برجام ایرباس و بوئینگ از لغو قرارداد با ایران خبر دادند و شرکت ای تی آر بعد از مدتی اعلام کرد نمی‌تواند تعهد خود برای تحویل 9 هواپیمای دیگر را انجام دهد.

یکی دیگر از آثار بازگشت تحریم‌ها در صنعت هوایی رفتن برخی شرکت‌های بزرگ بود که بعد از برجام به ایران برگشته بودند.سه شرکت عمده بریتیش اِیروِیز، ایر فرانس و کی ال‌ام پروازهای خود را به ایران متوقف کردند و هواپیمایی اتریش نیز اعلام کرد پروازهای خود به شیراز و اصفهان را قطع می‌کند.

افزایش قیمت دلار اثری مهم در حمل و نقل هوایی داشت. با گران شدن دلار دولت اعلام کرد به شرکت‌های هوایی ارز دولتی نمی‌دهد و این شرکت‌ها باید ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد یا سامانه نیما تأمین کنند. همین موضع در چند روز قیمت بلیت را بیش از دو برابر کرد و تعداد مسافران هوایی کاهش یافت.

اثرات تحریم بر حمل و نقل ریلی

توسعه حمل و نقل ریلی اصلی‌ترین برنامه دولت در بخش حمل و نقل است. دولت یازدهم و دوازدهم توسعه صنعت ریلی و انتقال بار و مسافر از جاده به ریل را بخاطر مزیت‌های آن گسترش داد. بعد از برجام نیز بیشترین قراردادهای خارجی شامل ساخت ریل، برقی کردن خطوط، ایجاد کریدورهای جدید ریلی، خرید واگن و... بود. بازگشت تحریم‌ها اثرات مستقیم و غیر مستقیمی بر روی این صنعت خواهد گذاشت. مهمترین اثرات مستقیم را می‌توان در خرید واگن و خرید قطعات دید. کاهش حمل بار و ترانزیت نیز می‌تواند از آثار غیر مستقیم تحریم‌ها بر حمل و نقل ریلی باشد. چون بازگشت تحریم ممکن است به کاهش تولید، صادرات یا واردات بینجامد در نتیجه احتمال کاهش حمل بار از ریل نیز وجود دارد. مسئولان راه آهن اما می‌گویند با استفاده از تجربه تحریم‌های قبلی تلاش می‌کنند اثر بازگشت تحریم‌ها بر ترانزیت را کم کنند که یکی از این تلاش‌ها بیمه بار توسط شرکت‌های داخلی که کار بیمه بین‌المللی را نیز انجام می‌دهند است.

دور جدید تحریم‌ها تأثیری بر میزان بار داخلی شبکه ریلی کشور نخواهد داشت و تأثیر آن تنها بر حمل بارهای ترانزیتی است. از طرف دیگر، وضع تحریم‌ها علاوه‌ بر دشوار کردن تأمین مالی خرید واگن‌های مورد نیاز شبکه ریلی کشور، در بلندمدت مشکلاتی در زمینه توسعه ناوگان حمل‌ونقل ریلی (بار و مسافر) و تأمین واگن و لکوموتیو ایجاد خواهد کرد.

17 خط کشتیرانی از ایران رفتند

با توجه به اهمیت حمل و نقل دریایی و انجام بیشترین حمل و نقل باری از طریق کشتی در دنیا، در تحریم‌ها همیشه تحریم کشتیرانی برای کشورهای تحریم کننده مهم است. در تحریم قبل و رفتن خطوط مهم از ایران هزینه جابه‌جایی بار به چند برابر رسید و این هزینه‌ها بر کشور تحمیل شد. بعد از برجام 17 خط بزرگ کشتیرانی به ایران برگشتند اما با تحریم‌های جدید این 17 خط دوباره بنادر ایران را ترک کردند. مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی می‌گوید تلاش داریم با افزایش ظرفیت کانتینری و خطوط کشتیرانی داخلی، آسیب کمتری در تحریم‌های جدید متوجه بنادر کشور شود. به گفته محمد راستاد خطوط داخلی در حال حاضر محدودیتی برای تردد ندارند و ورود آنها به تمام بنادر دنیا آزاد است.

تأثیر در نوسازی ناوگان جاده ای

حمل و نقل جاده‌ای به خاطر تحریم‌ها، دچار مشکلات فراوانی شد که مهم‌ترین آن کاهش حجم ترانزیت و مبادلات تجاری و دیگری بازماندن از نوسازی ناوگان باری و مسافربری بود. فعالیت بیش از 160 هزار کامیون با میانگین عمر 25 سال شرایط نامطلوب در عرصه ناوگان را نشان می‌دهد. ایران قصد داشت از فضای پسابرجام برای نوسازی ناوگان خود استفاده کند که با بازگشت تحریم‌ها این برنامه جنبه عملی کمتری خواهد داشت. طی مدت برجام فرصت‌های سرمایه‌گذاری بسیاری در حوزه‌های راهداری پیش آمد و تفاهمنامه‌هایی با کشورهای اروپایی امضا شد که بازگشت تحریم‌ها می‌تواند بیشترین اثر را بر توسعه نیافتگی زیرساخت‌های جاده ای داشته باشد. توسعه زیرساخت نقش مهمی بر افزایش ترانزیت از ایران دارد. در دولت یازدهم و دوازدهم کریدورهای جاده ای مهمی ایجاد شد اما با بازگشت تحریم بیم آن می‌رود کاهش ترانزیت جاده ای موجب عقب ماندن جاده‌ها از توسعه شود. افزایش قیمت خودرو و قطعات یدکی نوسازی ناوگان جاده ای را به تعویق می‌اندازد. از آنجا که ایران جزو کشورهایی است که بیشترین کشته‌ها را در حوادث جاده ای دارد نوسازی ناوگان، استاندارد کردن خودروهای تولیدی و تجهیز جاده‌ها و توسعه‌ایمنی نقش مهمی در کاهش کشته‌های جاده ای می‌توانست داشته باشد که با بازگشت تحریم‌ها نگرانی از تأمین نشدن منابع نوسازی بیشتر می‌شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران تاریخ انتشار 15 مهر 97، کدمطلب: 484663، www.iran-newspaper.com