شعار سال: در این میان اگرچه پیش‌بینی‌ها از ثبات رشد صنعتی در سال ۲۰۱۸ حکایت دارد، اما براساس آسیب‌شناسی‌ها سه عامل «تحریم‌های اقتصادی»، «تعرفه‌های جدید» و «نااطمینانی‌های مربوط به برگزیت» تهدیدهایی به‌شمار می‌روند که ممکن است رشد صنعتی جهان را با مخاطراتی همراه کند. با این حال مطابق با آمارها در فصل دوم سال ۲۰۱۸، تولید صنعتی جهان در تمامی گروه‌های صنعتی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷ با رشد مثبت همراه بوده است. معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران در آخرین گزارش خود، وضعیت تولیدات صنعتی جهان در فصل دوم ۲۰۱۸ را مورد بررسی قرار داده است. داده‌های این گزارش که با استفاده از اطلاعات فصلی سازمان یونیدو استخراج شده، نشان می‌دهد تولید صنعتی جهان در فصل دوم سال ۲۰۱۸ با رشد ۸/ ۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷ روبه‌رو بوده است. این در حالی است که براساس انتظارها اگرچه پیش‌بینی می‌شود رشد صنعتی در سال ۲۰۱۸ ثابت باقی بماند، اما با توجه به خطر رکود بزرگ ناشی از موج جدید حمایت‌گرایی از تولیدات داخلی، چشم‌انداز پویایی جهان تضعیف شده است. ارزیابی‌های یونیدو نشان می‌دهد تحریم‌های اقتصادی و تعرفه‌های جدید به همراه نااطمینانی‌های مربوط به برگزیت (Brexit)، تهدیدهای قریب‌الوقوعی هستند که می‌توانند در آینده‌ای نزدیک رشد صنعتی جهان را با کاهش مواجه کنند. با این حال به‌رغم وجود این چالش‌ها، انتظار می‌رود اثر مثبت بهبود رشد اقتصادهای صنعتی بر صنعت جهان در سال ۲۰۱۷-۲۰۱۶، همچنان ادامه پیدا کند. در نتیجه براساس آخرین ارزیابی‌ها، ارزش‌افزوده صنعتی جهان احتمالا در سال ۲۰۱۸ در سطح ۹/ ۳ درصد باقی می‌ماند و نسبت به سال ۲۰۱۷ تغییری نخواهد کرد. همچنین براساس پیش‌بینی‌ها رشد ارزش‌افزوده صنعتی در اقتصادهای صنعتی به ۷/ ۲ درصد در سال ۲۰۱۸ خواهد رسید. اگرچه رشد ارزش‌افزوده صنعتی در کشورهای اروپایی در سطح ۹/ ۲ درصد باقی خواهد ماند، اما رشد آمریکای‌شمالی احتمالا از دو درصد در سال ۲۰۱۷ به سه درصد در سال ۲۰۱۸ خواهد رسید که بخشی از آن به دلیل محرک‌های مالی ایالات‌متحده آمریکاست که در کوتاه‌مدت منجر به افزایش تولید می‌شود. رشد ارزش‌افزوده صنعتی اقتصادهای صنعتی آسیای‌شرقی نیز پس از تجربه رشد ۴/ ۳ درصدی در سال ۲۰۱۷، احتمالا کمی کاهش خواهد یافت و به ۳/ ۲ درصد خواهد رسید. در طبقه‌بندی گروه‌های کشوری سازمان یونیدو، از فصل اول سال ۲۰۱۸ رشد تولیدات صنعتی چین به‌طور جداگانه از سایر گروه‌های کشوری گزارش شده است. سازمان یونیدو دلیل این جداسازی را اندازه و ویژگی‌های جدید اقتصاد چین دانسته و عنوان کرده که چین به سرعت در حال تبدیل شدن به یک اقتصاد صنعتی است.

تصویر آماری صنعت

بررسی‌ها نشان می‌دهد در فصل دوم سال ۲۰۱۸، تولیدات صنعتی جهان با رشد ۸/ ۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷ مواجه شده که نسبت به رقم مشابه در فصل قبل با کاهش حدود ۴/ ۰ واحد درصدی مواجه شده است. ارزیابی‌ها حاکی از آن است رشد تولیدات صنعتی از فصل چهارم سال ۲۰۱۷ روندی نزولی در پیش گرفته و در فصل دوم سال ۲۰۱۸ در پایین‌ترین میزان خود از ابتدای سال ۲۰۱۷ قرار دارد. همچنین در فصل دوم سال ۲۰۱۸، رشد تولیدات صنعتی در کشورهای در حال توسعه و نوظهور ۷/ ۳ درصد و بالاتر از رشد اقتصادهای توسعه‌یافته (دو و نیم درصد) بوده است. این در حالی است که رشد تولیدات صنعتی در اقتصادهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه و نوظهور (به‌جز چین) از فصل چهارم سال ۲۰۱۷ روندی کاهشی در پیش گرفته است. تولیدات صنعتی چین به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده صنعتی جهان در فصل دوم ۲۰۱۸ نسبت به مدت مشابه ۲۰۱۷، رشد ۴/ ۶ درصدی داشته که همچنان از رقم مشابه در فصل اول سال ۲۰۱۷ پایین‌تر است. در میان گروه‌های کشوری، بیشترین کاهش رشد تولید صنعتی در فصل دوم ۲۰۱۸ مربوط به اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور (به‌جز چین) بوده است. آمارها نشان می‌دهد کشورهای صنعتی توسعه‌یافته حدود ۶۳ درصد، چین حدود ۱۹ درصد و کشورهای در حال توسعه و نوظهور صنعتی (به‌جز چین) تقریبا ۱۸ درصد از ارزش‌افزوده تولیدات صنعتی جهان را به خود اختصاص داده‌اند. در میان کشورهای در حال توسعه و نوظهور صنعتی به‌جز چین، اقتصادهای نوظهور سهم ۱۶ درصدی از ارزش‌افزوده تولیدات صنعتی جهان را داشته و سهم سایر کشورهای در حال توسعه صنعتی نیز یک و نیم درصد بوده است.

اما کدام گروه‌ها در فصل دوم سال ۲۰۱۸ بیشترین و کمترین میزان تولید را تجربه کرده‌اند؟ بررسی‌ها گویای آن است که در مدت زمان مورد بررسی، تولید صنعتی جهان در تمامی گروه‌های صنعتی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷ با رشد مثبت همراه بوده است. بیشترین رشد تولید صنعتی جهان مربوط به گروه «کامپیوتر، محصولات الکترونیکی و نوری» و «محصولات اصلی دارویی» با رشد ۲/ ۸ درصدی بوده است. کمترین رشد نیز مربوط به «صنعت نساجی» و معادل ۵/ ۰ درصد بوده است. در فصل دوم سال ۲۰۱۸، تولید صنعتی کشورهای در حال توسعه و نوظهور در اکثر گروه‌های صنعتی (به جز تنباکو و سایر تولیدات) با رشد مثبت نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۷ همراه بوده است. این در حالی است که در اقتصادهای توسعه‌یافته تولید در برخی گروه‌ها از جمله «محصولات تنباکو»، «کک و فرآورده‌های نفتی» و «چاپ» کاهش یافته است. در کشورهای در حال توسعه و نوظهور، گروه‌های «وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیمه‌تریلر»، «سایر تجهیزات حمل‌ونقل» و «تولید فلزات فابریکی» بیشترین رشد تولید را داشته‌اند. بیشترین رشد تولید در اقتصادهای توسعه‌یافته نیز مربوط به «محصولات اصلی دارویی» بوده است.

طبقه‌بندی سه‌گانه

از منظر شدت میزان تکنولوژی‌بری، چنانچه فعالیت‌های صنعتی را به سه طبقه با «سطح فناوری پایین»، «سطح فناوری متوسط» و سطح فناوری متوسط رو به بالا و بالا» تقسیم کنیم، در این صورت بررسی وضعیت تولیدات صنعتی در این سه طبقه در فصل دوم ۲۰۱۸ حاکی از کاهش رشد تولید کالاهای صنعتی با محتوای پایین و بالای تکنولوژی و در عین حال افزایش رشد تولید کالاهای با محتوی فناوری متوسط است. رشد تولید کالاهای صنعتی با سطح تکنولوژی متوسط در فصل دوم سال ۲۰۱۸ معادل ۹/ ۲ درصد بود که یکی از دلایل آن رشد تولیدات این گروه از کالاها در کشور چین است. رشد تولیدات این گروه در حالی اتفاق افتاده که برخی از تولیدات مانند «کانی‌های غیرفلزی» و «فلزات اساسی» در معرض اعمال ابزارهای تعرفه‌ای و حمایتی قرار داشته‌اند و از این حیث بررسی وضعیت این تولیدات در فصل‌های آتی، جالب خواهد بود. اگرچه از سرعت رشد تولیدات کالاهای با فناوری بالا طی فصول اول و دوم ۲۰۱۸ کاسته شده، ولی تولید این گروه از کالاهای صنعتی همچنان با نرخ رشد ۴/ ۵ درصدی در حال افزایش است که به مراتب از رشد تولیدات سایر کالاها بالاتر است. یکی از دلایل رشد این گروه از کالاها، نرخ رشد ۱/ ۹ درصدی کالاهای صنعتی با سطح تکنولوژی بالا در کشور چین است. تولید داروهای اساسی به همراه تولید کامپیوترها، محصولات الکترونیکی و اپتیکی با رشد ۲/ ۸ درصدی و تجهیزات و ماشین‌آلات با رشد ۴/ ۵ درصدی در فصل دوم ۲۰۱۸، از مصادیق مهم کالاهای با سطح تکنولوژی بالا و متوسط بالا هستند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ 15 آبان 97، شماره: 3460997