شعارسال: آیین اخلاقی طب انتقال خون با تبیین حقوق داوطلبان اهدای خون و بیماران نیازمند، هنجارهایی اخلاقی را برای صیانت از این حقوق ‏مقرر می‌کند.

این هنجارها در کنار باورها و ارزش‌های فرهنگی، یک نظام اخلاقی مشترک را در رابطه میان داوطلبان اهدا، مراکز ‏انتقال خون، مراکز درمانی، پزشکان معالج و بیماران بنا گذاشته و هم‌زمان مبنایی را برای مواجهه با چالش‌های اخلاقی مرتبط و اتخاذ ‏تصمیم و راه حلی در خور به دست می‌دهد.‏ رعایت مبانی علمی، توجه به سود و زیان بیمار و اهدا کننده، تاکید بر رعایت حریم خصوصی و ‏محرمانه بودن اطلاعات اهدا کنندگان و همچنین احترام گذاشتن به حقوق بیمار و اهدا کننده و دریافت رضایت نامه آگاهانه از جمله ‏بنیان‌های اصلی در نگارش این آیین اخلاقی است. در این آیین منظور از اهدای خون شامل اهدای خون کامل، فرآورده‌ها و سلول‌های ‏بنیادی است.‏

بر اساس این آیین اخلاقی، اهدای خون باید تحت هر شرایطی داوطلبانه و بدون چشم‌داشت و با هدف کمک به هم‌نوع باشد. در اهدای ‏خون داوطلبانه و بدون چشم‌داشت، داوطلب آزادانه و بدون دریافت هر گونه معوضی از جمله وجه نقد و غیره، خون خود را اهدا ‏می‌کند.‏

اهدای خون باید مبتنی بر رضایت آگاهانه داوطلب باشد. داوطلب حق دارد به صورت شفاف از هرگونه اقدام روی خون خود آگاه ‏باشد. داوطلب حق دارد از مصارف مختلف خون و فرآورده‌های آن آگاهی یافته و رضایت او در این زمینه جلب شده باشد. داوطلب ‏حق دارد از مراحل و شرایط لازم برای اهدای خون به صورت شفاف آگاهی یابد. داوطلب حق دارد از خطرهای احتمالی فرآیند اهدا ‏که توجه اوست، آگاهی داشته و در همه حال، اولویت بر حفاظت از سلامت و ایمنی داوطلب است. داوطلب حق دارد از پیامدها و ‏مخاطرات اهدای خون آلوده برای دیگران مطلع شده و از مسئولیت اخلاقی خود در قبال دریافت کننده خون اهدایی آگاهی داشته باشد.‏

داوطلب باید صادقانه و به طور کامل به پرسش‌ها و اطلاعاتی که از او خواسته می‌شود نیز پاسخ بگوید و مرکز انتقال خون باید ‏داوطلب را از مصادیق معافیت از اهدا و علت‌های آن آگاه کند. در صورت معافیت داوطلب از اهدا یا وجود عفونت‌های تحت ‏غربالگری در خون او، مرکز باید علت و نوع و مدت زمان معافیت را به اطلاع وی برساند.‏

همچنین باید مراقبت‌ها و توصیه‌های پس از اهدای خون به صورت شفاف اطلاع رسانی شده و آگاهی از این شرایط به تایید اهدا کننده ‏خون برسد. داوطلب نیز می‌تواند در هر مرحله از ادامه فرآیند اهدای خون انصراف دهد.‏

بر اساس این آیین اخلاقی، رعایت حریم خصوصی داوطلبان اهدا در فرآیند مصاحبه پزشکی و غربالگری الزامی است. اطلاعات ‏داوطلبان و اهدا کنندگان باید محرمانه باقی بماند و داوطلب نیز باید از محرمانه بودن اطلاعات مربوط به خود و سوابق پزشکی آگاه ‏شود. اهدا کننده و دریافت کننده خون به جز موارد استثنایی نباید یکدیگر را بشناسند و مراکز انتقال خون و مراکز درمانی باید از ‏رعایت این امر اطمینان داشته باشند.‏

تمامی فرآیندهای مرتبط با اهدای خون و فرآورده‌های خونی باید مطابق با استانداردهای ملی انتقال خون ایران و به طور کامل با ‏مسئولیت و نظارت یک پزشک دارای صلاحیت انجام شود. تنها معیار برای پذیرش یا معافیت اهدا کننده، استانداردهای ملی انتقال خون ‏است. انجام معاینه و مصاحبه پزشکی باید تحت مسئولیت و نظارت پزشک بخش اهدا باشد.‏

همچنین هرگونه معیار گزینش که منجر به تبعیض نژادی، جنسیتی، مذهبی یا قومیتی شود پذیرفته نیست. نه اهدا کننده و نه دریافت کننده ‏خون نمی‌توانند درخواست‌های مبتنی بر تبعیض درباره خون از مراکز اهدای خون داشته باشند.‏

بر اساس این آیین اخلاقی، اهدا کننده و دریافت کننده خون باید در صورت ایجاد هرگونه عارضه از آن آگاهی پیدا کنند.‏

تاسیس مراکز و ارائه خدمات انتقال خون بر مبنای انگیزه‌های تجاری و کسب سود پذیرفته نیست و تمامی اقدامات و تدابیر از زمان ‏اهدای خون تا زمان تزریق آن باید به گونه‌ای تدوین و اجرایی شود که از هدر رفتن خون و فرآورده‌ها جلوگیری شود.‏

در این آیین اخلاقی، مراکز درمانی و بیماران نیز حقوقی دارند. بیماران حق دارند از خطرها و منافع شناخته شده تزریق خون و نیز ‏درمان‌های جایگزین آن توسط پزشک معالج به صورت شفاف آگاه شوند. تزریق خون یا فرآورده‌های آن تنها باید با اخذ رضایت ‏آگاهانه بیمار یا ولی یا نماینده قانونی او انجام شود. رضایت بیمار و اطلاعاتی که به او داده می‌شود باید مستند شده و به تایید او برسد. ‏در صورت عدم امکان اخذ رضایت آگاهانه بیمار و نبود ولی یا نماینده قانونی، درمان با تزریق خون و فرآورده‌های خونی باید بر ‏مبنای بهترین منافع بیمار انجام شود. بیمار حق دارد در هر مرحله از درمان، از ادامه فرآیند دریافت خون یا فرآورده‌های خونی ‏خودداری کند. در این صورت باید پیامدهای احتمالی این تصمیم به وی اعلام و تصمیم نهایی وی مستند شده و به تایید او برسد. به هر ‏حال چنین تصمیمی نباید در رفتار و انجام وظایف مرکز درمانی و پزشک معالج برای در پیش گرفتن بهترین درمان جایگزین و کاهش ‏پیامدهای تصمیم بیمار تاثیر منفی داشته باشد.‏

برای تضمین سلامت خون و فرآورده‌های خونی، تمامی فرآیندهای مرتبط باید منطبق با استانداردهای ملی انتقال خون باشد. شرایط ‏بالینی بیمار باید تنها مبنا برای تجویز تزریق خون باشد. بر این مبنا و برای ایمنی هرچه بیشتر بیماران، در مواردی که بیمار تنها ‏نیازمند جزء خاصی از خون (مشتقات پلاسمایی یا سلولی) است، تجویز خون کامل مجاز نیست. همچنین تجویز خون یا فرآورده‌های ‏آن نباید بر اساس انگیزه یا منفعت مالی باشد. اتخاذ تدابیری مانند استفاده از جایگزین‌های خون، انتقال خون خودی (اتولوگ)، سیاست ‏استفاده محدود از انتقال خون و مدیریت بهینه خون بیمار از الزامات اخلاقی پزشکان معالج است. تجویز و تزریق خون و فرآورده باید ‏با مسئولیت کامل یک پزشک دارای صلاحیت انجام شود.‏

مراکز انتقال خون، مراکز درمانی و سایر مراکزی که به نوعی در ارتباط با فرآورده‌های خونی فعالیت می‌کنند در سراسر کشور باید ‏از این آیین اخلاقی تبعیت کرده و در تدوین و بازبینی دستورالعمل‌های خود رعایت این آیین را در دستور کار قرار دهند. نظارت و ‏بازبینی و تکمیل دوره‌ای این آیین بر عهده شورای اخلاق اهدا و انتقال خون سازمان انتقال خون است.‏

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت ایران پزشک، تاریخ انتشار: 19آبان 1397 ، کدخبر: 10657: www.iranmd.com