شعار سال: فرش دستباف ایران معروف‌ترین و محبوب‌ترین برند صادراتی کشور به خارج است، بسیاری از مردمان هنردوست دنیا از فرش دستباف ایران به‌عنوان شناسنامه و پاسپورت دوم ایرانی یاد می‌کنند که پرچم‌دار معرفی هنر و فرهنگ ایران در عرصه‌های جهانی است.

به همان اندازه که فرش دستباف ایران در سطح داخل و جهانی ارزشمند و مورداحترام است اهمیت و ارزش فرش دستباف قم به‌عنوان برند و باکیفیت‌ترین هنر هنرمندان ایرانی بیشتر شناخته می‌شود، قدمت و آثار به‌جامانده از هنر قالی باقی در قم به چندین قرن قبل باز می‌گردد.

قم یکی از ظرفیت‌ها و محورهای اصلی و بزرگ صنعت فرش دستباف در کشور است، در استان قم 27هزار بافنده، 350 واحد تولیدی، 130 واحد فروش، 10 کارگاه رنگرزی، 40 کارگاه قالی‌شویی و 31 کارگاه تعمیر و مرمت، تحت نظارت اتحادیه فرش دستباف قم فعالیت می‌کنند.

علاوه بر این انجمن هنرمندان طراح و نقاش فرش قم دارای 200 عضو و اتحادیه تعاونی‌های تولیدکننده فرش دستباف روستایی استان قم دارای پنج هزار بافنده است گفتنی است در سطح کشور 2 میلیون بافنده فرش دستباف وجود دارد.

مواد اولیه فرش دستباف در انحصار گروهی خاص است

جواد کربلایی مقدم یکی از تولیدکنندگان فرش دستباف قم با اشاره به مشکلات اقتصادی و سرمایه ثابت واحدهای تولید فرش دستباف قم اظهار می‌دارد: در شرایط اقتصادی سخت حاکم بر بازار مسئولان برای جلوگیری از رکود و تعطیلی صنعت فرش دستباف باید چتر حمایتی خود را از واحدهای کوچک و متوسطی که در تأمین نقدینگی و سرمایه ثابت مشکل‌دارند بیشتر کنند.

وی ادامه می‌دهد: تولیدکنندگان فرش دستباف در وضعیت حاکم نیازمند دریافت وام و تسهیلات کم‌بهره‌اند تا بتوانند گلیم خود را در این شرایط از آب بیرون بکشند.

حسین نوری مشکل مواد اولیه را چالش مهم صنعت فرش دستباف قم می‌داند و می‌گوید: متأسفانه انحصار مواد اولیه فرش دستباف در اختیار گروهی خاص فعالان این حوزه را با توجه به نوسانات شدید نرخ ارز با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است.

این تولیدکننده فرش دستباف قم ابراز می‌کند: افزایش نرخ دلار و مواد اولیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف قمی را دچار مضیقه و گرفتاری‌های بی‌سابقه کرده است.

وی عنوان می‌کند:در حال حاضر تهیه برخی از مواد اولیه فرش دستباف به‌ویژه ابریشم و چله ابریشم با مشکل و قیمت بسیار بالایی خریداری می‌شود که این مسئله سبب شده تا بسیاری از تولیدکنندگان یا دست از فعالیت‌های تولیدی بکشند و یا با ظرفیتی بسیار کمتر از ظرفیت اسمی و به‌صورت کاملاً محدود به فعالیت بپردازند.

باوجود ظرفیت و شعارهای توخالی مسئولان در توسعه و رونق صنعت فرش در استان قم و کنار توان مثال‌زدنی قم در جذب گردشگر و توریست مذهبی هنوز زیرساخت‌های نمایشگاه دائمی فرش قم باگذشت نزدیک به یک دهه از آغاز عملیات عمرانی تکمیل‌نشده و همچنان از فقر و کمبود برخی زیرساخت‌های ابتدایی موردنیاز در برپایی نمایشگاه محروم است.

یکی از معضلات و چالش‌های لاینحل قم که نتیجه بی‌تدبیری و تصمیم‌گیری‌های غیر کارشناسی شده است استقرار بی‌ضابطه و انبوه صنایع آلاینده مانند صنایع مربوط به ذوب باتری و سرب بوده که دود و عوارض ناشی از فعالیت‌های شبانه‌روزی آن وضعیت محیط‌زیست را هر روز وخیم‌تر و حجم آلاینده‌های موجود را بیشتر می‌کند که وضعیت برخی از این واحدها به‌ویژه در سلفچگان و شکوهیه بسیار وخیم گزارش‌شده است.

صنعت فرش دستباف ازجمله صنایعی است که هیچ‌گونه آلایندگی نداشته و بدون احتیاج به توسعه زیرساخت‌ها می‌توان در این صنعت اشتغال ایجاد کرد ازاین‌جهت صنعت فرش در نوع خود یک صنعت کاملاً پاک و همراه با آورده‌های اقتصادی و ارزش‌افزوده قابل‌توجهی برای تولیدکنندگان، استان و ارزی آوری برای کشور می‌شود.

بیمه، ضعف در تبلیغات و ازکارافتادگی 3 مشکل مهم صنعت فرش دستباف قم

وجیهه ارباب‌زاده از بافندگان و تولیدکنندگان فرش دستباف قم نیز با اشاره به مشکلات تلنبار شده صنعت فرش در قم تأکید می‌کند: متأسفانه تبلیغات استانی در زمینهٔ فرش دستباف بسیار کم است درحالی‌که حجم تبلیغات بسیاری از کالاهای وارداتی در رسانه‌های رسمی بسیار چشمگیرتر است.

این تولیدکننده فرش دستباف قمی مشکلات بیمه‌ای را از مهم‌ترین نقیصه‌های صنعت فرش دستباف می‌داند ادامه می‌دهد: خدمات بیمه‌ای قالیبافان قم به‌شدت ناقص بوده و شرکت‌های بیمه‌ای پوشش‌های لازم را از فعالان این صنعت به عمل نمی‌آورند.

وی عنوان می‌کند: باید اعتراف کنیم که بسیاری از فعالان و هنرمندان فرش دستباف به دلیل عدم‌حمایت‌های بیمه‌ای بعد از بافتن چند فرش دستباف به دلایلی که وجود دارد ازکارافتاده شده و مجبور می‌شوند در کارهای دیگر به‌ویژه در فعالیت‌های ساختمانی کار کنند یا به مسافرکشی رو بیاورند.

ارباب‌زاده ادامه می‌دهد: رونق و پویایی صنعت فرش درگرو حمایت از بافندگان است، اگر امروز فرش دستباف قم در مجلل‌ترین کاخ‌های دنیا عرضه اندام می‌کند نتیجه هنرمندی همین هنرمندانی بوده که از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی یعنی بیمه محروم هستند در این شرایط انتظار رونق و پویایی صنعت فرش دستباف خیالی واهی است.

قم یکی از قطب‌ها و محوری‌های فرش دستباف در کشور بوده به‌طوری از صادرات 420 میلیون دلاری این بخش در سال گذشته بیش از 70 میلیون دلار سهم بافندگان و تولیدکنندگان قم بوده که 20 درصد کل صادرات این صنعت را شامل می‌شود، همچنین 10 درصد از اشتغال استان قم مربوط به حوزه فرش دستباف می‌شود، بااین‌وجود صنعت فرش دستباف قم با چالش‌ها و مشکلاتی اساسی دست‌وپنجه نرم می‌کند که اگر در اسرع وقت به آن رسیدگی نشود ممکن است وضعیت این صنعت روزبه‌روز در قم وخیم‌تر و کم‌فروغ‌تر شود.

حمایت مسئولان از صنعت فرش دستباف قم از حد شعار فراتر نرفته است

طاهر محمدخانی تولیدکننده فرش دستباف قم معتقد است: حمایت‌ها و قول تسهیلات قابل‌ارائه به بافندگان و تولیدکنندگان فرش دستباف کاملاً شعاری بوده و از حد شعار فراتر نمی‌رود چراکه هیچ‌وقت شاهد پوشش دهی درست و درخور توجهی از سوی مسئولان استانی و کشوری نبوده‌ایم.

محمدخانی تصریح می‌کند: اگر قرار است تسهیلاتی به فعالان حوزه فرش دستباف داده شود باید به فعالان واقعی این عرصه ارائه شود، حواله کردن ارائه تسهیلات به دستگاه‌های غیرتخصصی مانند اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی سبب شده تا تسهیلات به افرادی پرداخت شود که کاملاً افرادی سوری بوده و هیچ‌گونه فعالیتی درزمینهٔ فرش و قالی‌بافی ندارند.

محمدجواد محمدی از صادرکنندگان فرش دستباف قم با اشاره به برخی از مهم‌ترین مشکلات صادرات فرش دستباف قم به خارج از کشور عنوان می‌کند: درخواست فاکتور از سیستم جدید ارزی دولت صادرات فرش دستباف را با چالش روبه‌رو خواهد کرد چراکه ممکن است برخی از فرش‌های صادراتی در زمان مشخص‌شده به فروش نرسد و تجار مجبور به دور زدن دولت بشوند.

این صادرکننده فرش دستباف قم ادامه می‌دهد: صادرکنندگان فرش باید در نحوه استفاده از ارز حاصل از فروش محصول آزاد گذاشته شوند و دولت از الزام صادرکنندگان در بازگردان ارز دست بردارد.

فرش دستباف یکی از سه کالای مهم صادراتی و نخستین کالای صادراتی غیرنفتی بوده جایگاه صنعت فرش و به‌ویژه فرش دستباف در کشور را نشان می‌دهد، 32 درصد از صادرات فرش دستباف ایران به امریکا بوده که به دلیل تحریم‌های اخیر این امکان از بین رفته و باید به دنبال بازارهای جایگزین برای جلوگیری از رکود صنعت فرش در کشور بود.

توسعه و رونق فرش دستباف می‌تواند به‌عنوان یکی از محوری‌ترین سیاست‌های دولت در مسئله حمایت از اشتغال خانگی به‌ویژه در سطح روستاهای استان قرار بگیرد، 2 میلیون فعال و بافنده فرش در کشور وجود دارد که با احتساب خانوارهای آن‌ها بازندگی بالغ‌بر 10 میلیون نفر از مردم گره‌ خورده است.

پیمان‌سپاری ارزی کمر صادرکنندگان فرش را خم است

سعید میرسعیدی از صادرکنندگان فرش دستباف قم با اشاره به یکی از چالش‌های نوین فرش دستباف قم ابراز می‌کند: متأسفانه شاهد این هستیم که فرش دستبافت قم با برند کشور بلژیک در بازارهای بین‌المللی و حتی در برخی فروشگاه‌های قم عرضه می‌شود که هیچ نامی برای آن نمی‌توان گذاشت.

وی بیان می‌کند: سیستم جدیدی در تولید فرش راه‌اندازی شده که می‌تواند تا چند سال دیگر فرش ابریشم قم را با بحران واقعی روبه‌رو کند، در این سیستم جدید تولید تشخیص فرش دستباف واقعی با فرش ماشینی برای مصرف‌کننده قابل‌تمایز نیست، این قبیل فرش‌ها کاملاً با سیستم ماشینی اما با ابریشم، طرح، نقشه و سرویس قم تولید می‌شود.

میرسعیدی می‌گوید: متأسفانه آغاز این حرکت نامبارک از خارج از کشور شروع شد اما امروز برخی از تولیدکنندگان قمی این سیستم‌ها را وارد استان کرده و از آن‌ها استفاده می‌کنند، ادامه این روند ممکن است در کوتاه‌مدت مزایایی برای تولیدکنندگان داشته باشد اما مطمئناً در درازمدت خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به این صنعت وارد می‌کند.

مجید نوید زاده از صادرکنندگان فرش دستباف قم نیز می‌گوید: فرش دستباف هویت دوم کشور بوده و مردم کشورهای اروپایی و آمریکایی ایران را در مرتبه نخست و قبل از هر چیزی با صنعت فرش و آثار هنرمندان این حوزه می‌شناسند.

این صادرکننده فرش دستباف ابراز می‌کند: اقدام و تصمیم دولت در اجرای پیمان‌سپاری ارزی مشکلات و چالش‌های فرش دستباف را بیش از گذشته خواهد کرد، در کشورهای دیگر برای صادرات محصولات دولت از صادرکنندگان حمایت کرده و تسهیلات ارائه می‌دهد درحالی‌که دولت با اجرای سیاست بازگشت ارز عملاً اشتباه 20 سال قبل خود را تکرار می‌کند، نتیجه این سیاست بدون شک نزول نمودار صادرات فرش خواهد بود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته خبرگزاری تسنیم تاریخ انتشار 17 آذر 97، کدخبر: 1893760، www.tasnimnews.com