کسری بودجه، دو برابر حد انتظار

بررسی کارنامه دولت در هفت ماه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد که دولت تا پایان مهر ماه، ۶/ ۷۵ هزار میلیارد تومان درآمد داشته است که از این میزان درآمد، ۱/ ۶۰ هزار میلیارد تومان معادل ۵/ ۷۹ درصد آن از طریق مالیات و ۵/ ۱۵ هزار میلیارد تومان معادل ۵/ ۲۰ درصد آن از سایر درآمدها حاصل شده است. در مقابل هزینه‌های جاری دولت ۲/ ۱۵۰ هزار میلیارد تومان و تنخواه گردان خزانه معین استان‌ها ۹/ ۶۰ هزار میلیارد تومان بوده است. در نتیجه شکاف درآمد و هزینه‌های عملیاتی دولت در ۷ ماه نخست امسال به ۷/ ۸۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.

شعار سال: بررسی‌ها از کارنامه دخل و خرج دولت در هفت ماه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد که کسری بودجه دولت ۱/ ۳۹ هزار میلیارد تومان بوده است؛ در‌حالی‌که در بودجه مصوب این هفت ماه، کسری بودجه حداکثر ۱/ ۱۹ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. به این ترتیب دولت ۲۰ هزار میلیارد تومان (حدود ۱۰۵ درصد) بیشتر از پیش‌بینی خود کسری بودجه دارد. علاوه بر این دولت تا پایان مهرماه ۱/ ۶۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی داشته که حدودا ۵/ ۷۱ درصد از بودجه مصوب هفت ماهه را پوشش داده است. آمار ابتدایی لایحه بودجه سال ۹۸ نیز حاکی از آن است که ارقام مدنظر دولت متناسب با اعداد مصوب بودجه سال‌جاری تنظیم شده این در حالی است که واقعیت‌ها نشان می‌دهد تحقق ارقام مصوب سال‌جاری نیز از احتمال کمی برخوردار است و با توجه به سخت شدن شرایط اقتصادی در سال آینده، نمی‌توان ارقام کنونی بودجه را به‌عنوان سنگ بنایی برای آمار سال آینده انتخاب کرد.

گزارش عملکرد بودجه دولت در هفت ماه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد دولت تا پایان مهر ماه، ۶/ ۷۵ هزار میلیارد تومان درآمد داشته است که از این میزان درآمد، ۱/ ۶۰ هزار میلیارد تومان معادل ۵/ ۷۹ درصد آن از طریق مالیات و ۵/ ۱۵ هزار میلیارد تومان معادل ۵/ ۲۰ درصد آن از سایر درآمدها حاصل شده است. در مقابل هزینه‌های جاری دولت ۲/ ۱۵۰ هزار میلیارد تومان و تنخواه گردان خزانه معین استان‌ها ۹/ ۶۰ هزار میلیارد تومان بوده است. در نتیجه شکاف درآمد و هزینه‌های عملیاتی دولت در ۷ ماه نخست امسال به ۷/ ۸۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.

برمبنای گزارش بانک مرکزی از کارنامه دخل و خرج دولت، اعداد و ارقام نشان می‌دهند که دولت در برنامه‌ریزی بودجه امسال پیش‌بینی کرده بود تا پایان مهر۹/ ۱۲۷ هزار میلیارد تومان عایدی داشته باشد که به این ترتیب ۱/ ۵۹ درصد آن محقق شده است. از درآمد مصوب در هفت ماه نخست سال‌جاری، ۱/ ۸۴ هزار میلیارد تومان آن از درآمدهای مالیاتی و ۹/ ۴۳ هزار میلیارد تومان آن از درآمدهای دیگر در نظر گرفته شده بود، در‌حالی‌که کارنامه دولت نشان می‌دهد در مدت مذکور ۵/ ۷۱ درصد از درآمدهای مالیاتی و ۲/ ۳۵ درصد از سایر درآمدها محقق شده است. در بخش هزینه‌های دولت، مصوب ۷ ماهه نشان می‌دهد که ۱۷۴ هزار میلیارد تومان برای هزینه‌های جاری دولت در نظر گرفته شده در‌حالی‌که ۲/ ۱۵۰ هزار میلیارد تومان یعنی معادل ۳/ ۸۶ درصد آن در مدت مذکور هزینه شده است. در مقابل برای تنخواه‌گردان خزانه معین استان‌ها سهمی در بودجه در نظر نگرفته بودند در‌حالی‌که تا پایان مهر ماه سال‌جاری ۹/ ۶۰ هزار میلیارد تومان برای این ردیف، هزینه شده است. نهایتا در بودجه مصوب شده شکاف درآمد و هزینه (تراز عملیاتی) ۱/ ۴۶ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده بوده، در‌حالی‌که عملکرد دولت نشان می‌دهد ۶/ ۳۴ هزار میلیارد تومان بیش از بودجه در نظر گرفته شده کسری دارد. براساس قانون، دولت باید هزینه‌های جاری خود را با درآمدهای مالیاتی پوشش داده و از درآمدهایی که حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی است برای پرداخت‌های عمرانی استفاده کند. گزارش عملکرد دولت در هفت ماه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد که درآمدهای دولت از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای ۷۳ هزار میلیارد تومان بوده که ۳/ ۹ هزار میلیارد تومان از مصوب هفت ماهه بیشتر بوده است. براساس گزارش رسمی بانک مرکزی، ۸/ ۹۹ درصد از درآمدهای دولت به واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای به درآمدهای دولت از فروش نفت و فرآورده‌های آن اختصاص دارد. آمار منتشر شده نشان می‌دهد دولت تا پایان مهر ماه امسال، ۸/ ۷۲ هزار میلیارد تومان از فروش نفت و فرآورده‌های آن عایدی داشته است در‌حالی‌که در بودجه مصوب شده بود که این درآمدها حدود ۸/ ۵۹ هزار میلیارد تومان باشد. این تفاوت، ناشی از افزایش قیمت نفت در این مدت بوده است. در نتیجه دولت ۳/ ۱ هزار میلیارد تومان بیشتر از بودجه مصوب از فروش نفت و فرآورده‌های آن درآمد کسب کرده است. ۲/ ۰ درصد دیگر از درآمدهای دولت از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای به منابع حاصل از فروش اموال منقول و غیرمنقول اختصاص دارد. در بودجه مصوب‌شده پیش‌بینی شده بود که دولت در ۷ ماه نخست سال‌جاری ۵/ ۱ هزار میلیارد تومان از فروش اموال منقول و غیر منقول کسب می‌کند اما عملکرد آن نشان می‌دهد در حدود ۱۸۰ میلیارد تومان معادل ۱۲ درصد آن محقق شده است.

واگذاری طرح تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نیز در مدت هفت ماه عایدی نصیب دولت نکرده است؛ در‌حالی‌که در بودجه مصوب ۴/ ۲ هزار میلیارد تومان از این قسمت برای کسب درآمد در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر، طی ۷ ماه نخست سال‌جاری، دولت برای هزینه‌های عمرانی کشور حدود ۴/ ۳۱ هزار میلیارد تومان هزینه کرده است در‌حالی‌که در بودجه مصوب شده ۷/ ۳۶ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود. در نتیجه دولت از این محل ۳/ ۵ هزار میلیارد تومان کمتر از بودجه در نظر گرفته شده هزینه کرده است. جمع و تفریق درآمدهای نفتی و هزینه عمرانی انجام شده در ۷ ماه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد خالص واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای ۶/ ۴۱ هزار میلیارد تومان بوده است؛ در‌حالی‌که در بودجه ۲۷ هزار میلیارد تومان برای آن در نظر گرفته شده است. در نتیجه تراز عملیاتی و سرمایه‌ای دولت در مدت مذکور کسری ۱/ ۳۹ هزار میلیارد تومانی را نشان می‌دهد در‌حالی‌که در بودجه مصوب ۷ ماهه، رقم ۱/ ۱۹ هزار میلیارد تومانی در نظر گرفته شده است. به این ترتیب دولت بیش از دو برابر حد انتظار هزینه کرده است.

آنالیز کارنامه مالیاتی دولت

درآمدهای مالیاتی دولت از دو بخش کلی مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های غیرمستقیم تشکیل می‌شود. براساس گزارش بانک مرکزی از وضعیت درآمدهای مالیاتی دولت در ۷ ماه نخست سال‌جاری،۱/ ۶۰ هزار میلیارد تومان آن یعنی ۵/ ۷۹ درصد از درآمدهای دولت از بخش درآمدهای مالیاتی تامین شده است که با بودجه مصوب شکاف ۲۴ هزار میلیارد تومانی دارد. از مجموع درآمد کسب شده از محل مالیات، ۴/ ۲۶ هزار میلیارد تومان یعنی معادل ۴۴ درصد آن از محل مالیات‌های مستقیم و حدود ۷/ ۳۳ هزار میلیارد تومان معادل ۵۶ درصد، از محل مالیات‌های غیرمستقیم به‌دست آمده است. محاسبات نشان می‌دهد دولت پیش‌بینی کرده بود از مالیات‌های مستقیم حدود ۶/ ۳۷ هزار میلیارد تومان و از مالیات‌های غیرمستقیم ۵/ ۴۶ هزار میلیارد تومان درآمد خواهد داشت. در‌حالی‌که در ۷ ماه نخست سال‌جاری به ترتیب ۷۰ درصد و ۷۲ درصد از برنامه‌ریزی انجام‌شده محقق شده است.

در محاسبه مالیات‌های مستقیم مالیات بر اشخاص حقیقی، مالیات بر درآمدها و مالیات بر ثروت در نظر گرفته می‌شود. براساس آمار منتشر شده تا پایان مهرماه سال‌جاری، دولت از محل مالیات بر اشخاص ۹/ ۱۳ هزار میلیارد تومان، مالیات بر درآمدها ۵/ ۱۰ هزار میلیارد تومان و از محل مالیات بر ثروت ۱/ ۲ هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرده که به ترتیب سهم ۲/ ۲۳ درصدی، ۴/ ۱۷ درصدی و ۴/ ۳ درصدی از کل درآمدهای مستقیم را به خود اختصاص داده‌اند.ازسوی دیگر مالیات‌های غیرمستقیم حاصل جمع مالیات بر واردات و مالیات بر کالاها و خدمات است. نگاهی به آمار منتشر شده نشان می‌دهد در مدت مورد بررسی، دولت از محل مالیات بر واردات ۴/ ۸ هزار میلیارد تومان و از محل مالیات بر کالاها و خدمات ۳/ ۲۵ هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرده است که به ترتیب ۵/ ۴۸ درصد و ۶/ ۸۶ درصد از بودجه مصوب را محقق کرده‌اند.

دولت در لایحه بودجه سال ۹۸ پیش‌بینی کرده است که درآمدهای مالیاتی با حدود ۶ هزار میلیارد تومان افزایش به نسبت بودجه مصوبه سال‌جاری، حدود ۱۲۶ هزار میلیارد تومان باشد. در واقع دولت با توجه به شرایط اقتصادی رشد پنج درصدی در درآمدهای خود از محل بودجه را لحاظ کرده است. این در حالی است که براساس گزارش بانک مرکزی از عملکرد دولت تا پایان مهرماه سال‌جاری، ۵/ ۷۱ درصد از درآمد مالیاتی مصوب شده در بودجه محقق شده است. از سوی دیگر اعداد و ارقام لایحه بودجه سال آتی نشان می‌دهد که دولت برای پرداخت‌های عمرانی عددی در حدود ۶۵ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است؛ در‌حالی‌که در بودجه مصوب سال‌جاری این رقم حدود ۶۲ هزار میلیارد تومان بوده است. به‌عبارت دیگر در بودجه سال آتی رقم هزینه‌های عمرانی را نیز پنج درصد به نسبت سال‌جاری افزایش داده‌اند. در‌حالی‌که آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در هفت ماه نخست سال‌جاری ۵/ ۸۵ درصد از بودجه مصوب شده در این ردیف هزینه‌ای، محقق شده است. اگرچه به‌صورت خوش‌بینانه می‌توان در نظر گرفت که دولت در پنج ماه آینده کسری‌های امسال را جبران کند، اما از آنجا که لایحه بودجه سال آتی در پاییز هر سال نوشته می‌شود، به‌نظر می‌رسد دولت با نگاه خوش‌بینانه و روند سال‌های گذشته و بدون در نظر گرفتن عقب‌ماندگی‌هایی که در دخل و خرج امسال دارد، بودجه سال آینده را برنامه‌ریزی کرده است.