شعار سال: انتقال و ورود سالانه حداقل 52 هزار تُن پسماند صنعتی حاصل از فرآیندهای نفتی به اصفهان و تبدیل آن به محصولات دیگر در کارگاهها و واحدهای صنعتی به تأکید کارشناسان چالش جدیدی را در استان ایجاد کرده که آیا این کار فرصتی برای توسعه صنعتی است یا تهدیدی زیستمحیطی. پسماند نفتی همان پسماند صنعتی حاصل از فرآیندهای نفتی در پالایشگاهها و واحدهای پتروشیمی است که این پسماندها را میتوان با انجام فرآیندهای شیمیایی به محصولات دیگر تبدیل کرد. پسماند نفت جزو پسماندهای ویژه محسوب میشود و آمار دقیقی از میزان تولید آن در کشورمان وجود ندارد؛ اما براساس برخی اخبار و مطالب منتشر شده، حدود پنج میلیون تُن پسماند ویژه، صنعتی و خطرناک در ایران تولید میشود که حدود 20 تا 40 درصد آن مربوط به پسماندهای نفتی است. براساس شواهد موجود، بخشی از پسماندهای نفتی در آتش سوزانده؛ اما بخشی از آن با انتقال به کارگاهها و واحدهای صنعتی مختلف به موادی که در صنایع پتروشیمی، رنگ، چاپ و خودروسازی کاربرد دارد، تبدیل میشود. به گفته کارشناسان، با توجه به اینکه بیشتر پسماندهای نفتی از مواد هیدروکربنی آروماتیک هستند از اسید سولفوریک برای تبدیل آنها به محصولات دیگر استفاده میشود که پسماند ثانویه حاصل از این فرآیند در صورت ورود به طبیعت و محیطزیست باعث آلودگی خطرناکی در آب، خاک و هوا میشود.
پای پسماندهای نفتی به اصفهان از 10 سال گذشته باز شد
یک استاد دانشگاه و پژوهشگر زیستمحیطی درباره چگونگی ورود پسماندهای نفتی به اصفهان، گفت: حدود 10 سال گذشته اداره حفاظت محیطزیست وقت اصفهان با ورود پسماندهای نفتی به این خطه با هدف تبدیل آن به فرآوردههای جدید در واحدهای تولیدی و صنعتی موافقت کرد و بدینترتیب پسماندهای نفتی ابتدا از تهران به اصفهان وارد شدند. وی که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، افزود: این کار به مرور زمان گسترش یافت و اکنون پسماندهای نفتی از سراسر کشور ازجمله عسلویه، ماهشهر، تبریز و اراک به اصفهان وارد میشود. وی با بیان اینکه حتی برخی واحدهای فروشنده این پسماندها حاضرند هزینه حملونقل را خودشان پرداخت کنند، اظهار داشت: براساس اعلام اداره کل حفاظت محیطزیست اصفهان سالانه حدود 52 هزار تُن پسماند نفتی با مجوز این سازمان وارد استان و برآورد میشود که دو تا سه برابر این رقم بهصورت غیرمجاز وارد میشود. این پژوهشگر مسائل زیستمحیطی تأکید کرد: پسماند ثانویه حاصل از فرآوری مجدد این مواد در کارگاهها و واحدهای صنعتی اگر کنترل نشده و وارد خاک یا آب شود، تبعات زیستمحیطی و آلایندگی بههمراه دارد؛ زیرا از ترکیبات اسیدی خطرناکی تشکیل شده است. وی با بیان اینکه حدود 80 درصد این واحدهای صنعتی در محدوده اصفهان، مورچهخورت، شهرک صنعتی رازی شهرضا، سگزی، نجفآباد و مبارکه هستند، گفت: بهدلیل پراکندگی این کارگاهها، هیچ مدیریت واحدی بر آنها جهت نظارت و کنترل دقیق وجود ندارد.
به گفته وی، بیشتر این واحدهای صنعتی بدون مجوز و نظارت سازمان صنعت و معدن، استاندارد و محیطزیست کار میکنند و محصولات آنها به کشورهایی مانند عراق، افغانستان و پاکستان صادر میشود. این پژوهشگر ازجمله راهکارهای رفع چالش مربوط به واحدهای تولیدی استفادهکننده از پسماندهای نفتی را تجمیع آنها در یک یا چند مکان خاص، محدودیت در ورود این پسماندها به استان و اولویت استفاده از محصولات آنها برای صنایع داخل استان یا کشور عنوان کرد.
ورود پسماندهای نفتی به اصفهان محدود شود
کارشناس گروه آمایش سرزمین سازمان برنامهریزی و مدیریت استان اصفهان گفت: از چند سال گذشته مجموعههای صنعتی جدیدی در استان مستقر شدند که مواد اولیه آنها پسماندهای فرآیندهای نفتی مراکز صنعتی مستقر در مناطق نفتخیز و پالایشگاههای کشور ازجمله عسلویه، ماهشهر و تبریز است. مجید زمانی افزود: این پسماندها در تعدادی از واحدهای صنعتی ازجمله در شهرک صنعتی رازی، نجفآباد و کاشان مورد استفاده قرار میگیرند؛ اما بررسیها نشان میدهد که بیش از 75 درصد آنها در محدوده کلانشهر اصفهان قرار دارند. وی با بیان اینکه محصولات این واحدها از نظر ارزش افزوده بهعنوان تولیدات نازل محسوب میشوند و کاربردی در صنایع استان اصفهان ندارد، تصریح کرد: بیشتر آنها که شامل حلالهای ارزان قیمت هستند به کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان صادر میشوند. این کارشناس با اشاره به اینکه این واحدها بین سالهای 85 تا 90 در استان اصفهان و قبل از تدوین سند آمایش سرزمین مستقر شدهاند، گفت: تعداد آنها حدود 600 واحد ارزیابی میشود که 300 واحد آنها در شهرک صنعتی رازی شهرضا و دارای جواز تأسیس هستند.
وی با بیان اینکه بیشتر کارگران شاغل در این واحدها اتباع خارجی هستند، خاطرنشان کرد: این واحدها بیشتر بهعنوان واحدهای پاییندست صنایع پتروشیمی فعالیت خود را آغاز کرده و از واژه پسماند نفتی استفاده نمیکردند. زمانی با تأکید بر اینکه این واحدها، پسماندهای ثانویه آلاینده زیستمحیطی تولید میکنند، گفت: این موضوع در جلسه اخیر کارگروه تخصصی آمایش سرزمین، آمار، محیطزیست و توسعه پایدار اصفهان در سازمان مدیریت و برنامهریزی استان مطرح و بررسی شد. وی با اشاره به مطالعات گستردهای که روی این موضوع توسط کارشناسان مختلف صورت گرفته است، اضافه کرد: تحقیقات و مطالعات نشان میدهد که پسماند ثانویه این واحدها بر روی هوا، آب و خاک آلودگی ایجاد میکند. زمانی ادامه داد: در کارگروه آمایش سرزمین پیشنهاد شد که فعالیت این واحدها کنترل، صدور مجوزهای جدید محدود و مطابق با سند آمایش سرزمین شود، ورود این پسماندها به اصفهان کنترل و در سامانه ویژهای ثبت و مشخص شود که در کدام کارگاه یا واحد صنعتی استفاده میشود وضعیت پسماندهای حاصل از فعالیت این واحدها مشخص شود. به گفته وی، با فعالیت خوبی که کارگروه آمایش سرزمین در سال جاری داشته مواردی از صنایع آلاینده شناسایی و حتی مجوز برخی از آنها مانند یک واحد کمپوست در دهاقان و یک واحد تولید متانول در شهرضا اصلاح شده و محل استقرار آنها تغییر کرده است.
محیط زیست اصفهان قادر به تحمل این صنایع و پسماندها نیست
معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست استان اصفهان در اینباره گفت: با توجه به روند اخیری که برای انتقال پسماندهای نفتی از واحدهای پالایشگاه و پتروشیمی کشور به اصفهان ایجاد شده است، این اداره تصمیم به بررسی آن و علاج واقعه قبل از وقوع گرفت. مهدی ریاحی با بیان اینکه موضوع انتقال پسماندهای نفتی به اصفهان با درخواست این اداره کل در کارگروه آمایش سرزمین استان مطرح و بررسی شد، افزود: سالانه حدود 52 هزار تُن پسماند نفتی با مجوز این اداره کل به استان وارد میشود؛ اما میزان واردات غیرقانونی آن مشخص نیست. وی درباره اینکه چگونه این موضوع در دستورکار اداره مذکور قرار گرفت، توضیح داد: با ابلاغ شیوهنامه حملونقل پسماندها از طریق اداره کل آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست کشور به استانها مقرر شد که همه واحدهای تولیدی و صنعتی دارای پسماند ملزم به گرفتن مجوز از استان مقصد قبل از انتقال آن شوند. ریاحی با بیان اینکه این حرکت سازمان حفاظت محیطزیست با هدف شناسنامهدار کردن این مسائل صورت گرفت، ادامه داد: با اجرای این شیوهنامه، تعدادی از واحدهایی که پسماندهای نفتی خود را به اصفهان منتقل میکردند اقدام به اخذ مجوز کردند و اینجا بود که صورت مسأله حجم بالای انتقال این نوع پسماند به اصفهان خود را نشان داد. وی تصریح کرد: اصل مسأله تغلیظ پسماندهای نفتی و تبدیل آن به فرآوردههای دیگر از نظر ملی حرکت سازندهای است و کسی با نفس موضوع مخالف نیست؛ اما بحث ما این است که ظرفیت تحمل محیطزیست استان اصفهان اشباع شده و دیگر نمیتواند پذیرای این نوع صنعت و پسماندها باشد. معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست اصفهان اضافه کرد: با وجودی که ایجاد واحدهای تولیدی برای فرآوری مجدد پسماندهای نفتی و تبدیل آنها به محصولات جدید از نظر صنعتی، حرکت مثبتی است؛ اما برای استان ما با توجه به ظرفیت اشباع شده آن از صنایع مختلف و با توجه به مشکلاتی مانند خشکسالی، کمآبی و آلایندگی هوا و خاک، میتواند تبعات منفی داشته باشد. ریاحی، تولید پسماندهای ثانویه در این واحدهای صنعتی را مشکل دیگر آنها ذکر و تأکید کرد: این موضوع باید بهخوبی مدیریت شود. به گفته وی، وقتی نهادهای مختلف در استان اصفهان به این اجماع نظر برسند که دیگر نباید این قبیل واحدهای صنعتی توسعه یابند، لازم است همه دستگاههای اجرایی در این مسیر همراه باشند و دلیلی برای استعلام از محیطزیست یا نهادهای دیگر برای دادن مجوز به آنها وجود ندارد.
راهحل، پاککردن صورت مسأله نیست
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان در جلسه اخیری که با معاونان خود داشت به موضوع واحدهای صنعتی فرآوری پسماندهای نفتی اشاره و تأکید کرد: راهحل این موضوع، پاک کردن صورت مسأله نیست. اسرافیل احمدیه در جلسه شورای معاونین گفت: بحث انجام وظیفه سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در قانون مشخص است و فرافکنی نباید در هیچ کجا پیش بیاید؛ زیرا بحث ما اجرای قانون است.
وی با اشاره به تولید واحدهای فرآوری فرآوردههای نفتی افزود: هیئت دولت برای استقرار واحدهای هیدروکربنهای نفتی بهعلت فرآیندهای تولیدی که در کشور دارد و در راستای بومیسازی دانش آن تصمیم گرفته است که طبقهبندی شاخص آلودگی آن را کاهش دهد. احمدیه با بیان اینکه در فرآیند صدور مجوز در این سازمان، وفق قانون از مراجع ذیصلاح استعلام میشود و با نظر مثبت نهادهای مرتبط مندرج در قانون، جوازها صادر میشود، اضافه کرد: حتی در صدور یک پروانه صنفی این روند هم وجود دارد و اصل قبول و تأیید جهت صدور مجوز هر نهاد باعث میشود که یک سرمایهگذار اقدام به سرمایهگذاری کند. وی تأکید کرد: زندگی و منافع مردم باید حفظ شود و هر روز یک سرمایهگذار نمیتواند براساس نظرات «خلقالساعه» مدیریتی دچار بحران امنیت شوند. برای توجه به عوامل آلودگی نباید برای پاک کردن اصل وجودی یک واحد تصمیمگیری کرد و باید با توجه به وضعیت سرمایهگذار و امنیت، تصمیمگیری شود.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 16 دی 97، کد مطلب: 60101، www.sabzineh.org