شعار سال: آرامستان تاریخی تخت فولاد اصفهان یکی از گورستان‌های مشهور ایران است که با مساحت تقریبی ۷۵ هکتار در حاشیه جنوبی رودخانه زاینده‌رود اصفهان و در انتها یکی از محورهای تاریخی شمالی ـ جنوبی شهر واقع شده است. قدمت این گورستان بر اساس نخستین کتیبه‌هایی که در دوره پهلوی کشف شد متعلق به آل بویه و دیلمیان در قرن چهارم است. در عین حال قدیمی‌ترین سنگ قبر کشف شده هم متعلق به سال 586 ه. ق است. این در حالی است که شهرت وجود مقبره‌ای به نام لسان‌الارض در شمال شرقی آن، تاریخش را به گذشته‌های بسیار دور پیوند می‌زند. لسان‌الارض را متعلق به یوشع، از پیامبران بنی اسرائیل، دانسته‌اند و از قدیم مردم در شب‌های جمعه برای عبادت و دعا در آن‌جا (تخت فولاد) گرد می‌آمده‌اند.

حال محمد فاتحی از پژوهشگران تاریخ و فعال گردشگری اصفهان خبر می‌دهد که هفته پیش حین تحقیقات میدانی در تخت فولاد با صحنه‌ای عجیب مواجه شده است.

او می‌گوید: با چشم خود دیدم چند کارگر که برخی از آن‌ها وضعیت جسمی مناسبی هم نداشتند، بی‌ملاحظه و سهل‌انگارانه با کلنگ به بخش میانی زیر سنگ‌ قبور فشار می‌آورند و همین امر سبب دو یا سه تکه شدن سنگ قبرها می‌شد. سپس همین سنگ قبرهای شکسته را با دوغاب متصل می‌کردند؟!

او با تاکید بر این‌که برخی از سنگ قبرها از دورهای پیش ترک داشته است، توضیح می‌دهد: یکسال پیش این بحث مطرح شد که سنگ قبرهای تاریخی تخت فولاد که در طول سالیان گذشته دچار فرسایش و شکستگی شده مرمت شوند که امسال این اقدام صورت گرفت. اما مرمت طبق اصول و قاعده‌ای باید انجام شود. حداقل از پژوهشگران دانشگاه هنر اصفهان و متخصصان حوزه مرمت میراث فرهنگی دعوت می‌شد تا بر اساس یک نظم و اصولی این اقدامات انجام می‌شد نه این که عده‌ای کارگر و معمار که لابد از نظرشان این‌جا قبرستانی بیش نیست را به امان خدا رها کنیم تا گنجینه‌ حجاری و خطاطی را به نام مرمت تخریب کنند.

فاتحی همچنین به صحبت کردنش با مدیر مجموعه تخت فولاد اشاره می‌کند و می‌گوید: من عکس‌ها را به چند نفر نشان دادم و سپس ایشان تماس گرفت و اظهار کرد که اخبار به گوشش رسیده و در صدد رفع مشکلات است. اما حرف من این است که تخت فولاد جایی نیست که بخواهیم طی فرآیند بروکراسی اداری برایش تصمیم بگیریم. تا مسئولان شهرداری منطقه شش و مدیر مجموعه بخواهند تصمیم بگیرند چه کسی، چه زمانی و با چه بودجه‌ای ناظر باشد، ممکن است کارگران ناآگاه اقدامات نابخردانه‌ غیرقابل جبرانی بکنند. بنابراین مدیران شهری باید در اسرع وقت برای انتخاب ناظری شایسته و متخصص اقدام کنند. باید طرح‌های مرمت در شورای فنی با حضور متخصصان بررسی و سپس اقدام شود.

تاریخچه تخت فولاد به شش زبان روایت می‌شود

او تاکید می‌کند: تخت فولاد اصفهان اینک محل حضور گردشگران داخلی و خارجی است و راهنمایانی با شش زبان انگلیسی، عربی، آلمانی، فرانسه، روسی و فارسی به شرح تاریخچه مهم این گورستان می‌پردازند. بخشی از علما و بزرگان فرهنگ و هویت و تاریخ اصفهان و ایران در دل این خاک مدفون هستند. همچنین بخشی از هنر حجاری و خطاطی ایران بر روی همین سنگ قبور نقش بسته است، از این رو لازم و ضروری است که مدیریت تخت فولاد از این گنجینه به بهترین شکل حفاظت کند.

مهدی تمیزی، مدیر موزه هنرهای معاصر اصفهان و نویسندۀ کتاب "در سایه سرو" که درباره سنگ آرامگاه ها در مجموعه تخت فولاد، گورستان ارامنه، امامزاده ها و کلیساهای شهر اصفهان نگارش شده است، و خود عضو شورای فرهنگی تخت فولاد اصفهان است هم با اشاره به این که پس از ارسال عکس‌ها، سنگ قبور شکسته شده را از نزدیک دیده است، توضیح می‌دهد: وقتی به لبه برنخی از آن‌ها دست می‌کشید، شکستگی کهنه وجود دارد. به نظرم کرسی علمی قوی برای مرمت سنگ قبرها گورستان‌ها در ایران وجود ندارد. با این همه مجموعه‌ای از متخصصان در تلاش‌اند که تحقیق کنند کدام راه برای مرمت سنگ‌های تخت فولاد بهتر است. مدیریت باید نقد دلسوزانه را لحاظ کند، پژوهشگران و فعالان میراث و گردشگری دوستدار فرهنگ هم باید همراهی کنند و در عین نقد کمک کنند تا تخت فولاد به عنوان مرجع و گنجینه تاریخ و هنر اصفهان و کشور حفظ شود.

اگر می‌گذاشتند خاک نشست کند

این پژوهشگر تخت فولاد اظهار می‌کند: برای آن‌که بدانیم در تخت فولاد کنونی چه چیزی در حال رخ دادن است، باید به گذشته مدیریتی آن نگاهی بیاندازیم. این‌جا مکانی است که متاسفانه زمانی مدیران شهرداری برای ساخت مسجد مصلا بتونی، بخشی از مصلا عتیق و سنگ قبور تاریخی را در یک گورستان نفیس از بین بردند. این‌جا مکانی است که 10- 15 سال پیش به اسم مرمتِ قبور ابتدا تصمیم به تسطیح خاک گرفتند اما چون عجولانه اقدام کردند و اجازه ندادند خاک نشست لازم را بکند، زیرسازی درستی انجام شود سپس سنگ قبور را روی آن نصب کنند، امروز مجموعه این گورستان را با بحران شکستن کمر سنگ قبور مواجه کرده‌اند چرا که خاک نشست کرده و به سنگ‌ها فشار آمده و آنها را چند تکه کرده است.

سنگ سیاه بهتر از سنگ قاجاری!

او ادامه می‌دهد: من می‌دانم که پژوهشگران چه خون دلی برای حفاظت تخت فولاد می‌خورند اما باید به این نکته توجه داشت دوره‌ای را سپری کردیم که برخی مدیران شهرداری فرقی بین سنگ حجاری و خطاطی قاجار با سنگ کهنه نمی‌گذاشتند و حتی در مقطعی سنگ‌های گرانیت سیاه را جایگزین این سنگ‌ها کردند بویژه در قبور عالمان مدفون در تخت فولاد آن هم نه از روی غرض بلکه نآگاهی، آنها فکر می‌کردند این گونه بیشتر حرمت عالمان و فاضلان مدفون در تخت فولاد حفظ می‌شود!

اکالیپتوس و بید ممنوع!

تمیزی تاکید می‌کند: اما مدیریت جدید تلاش دارد که این اتفاقات جبران کند و تمام تلاشش را برای حفظ آن‌چه هست و ارتقا گردشگری تخت فولاد انجام می‌دهد. یک مدیر اگر متخصص نیست باید بتواند مشاوران قوی و معاونان اجرایی حاذقی را به کار بگیرد. من تا آن‌جا که اطلاع دارم ایشان وقت زیادی برای مطالعه و پژوهش طرح‌های تخت فولاد گذاشت و آسیب‌شناسی فرهنگی، تاریخی، میراث فرهنگی، زیست محیطی، گردشگری، مرمتی و ... را کامل انجام داده است تا این حد که حتی به این موضوع فکر شده که وجود درختانی مانند بید و اکالیپتوس که از داخل به سمت سنگ قبرها ریشه می‌دوانند و باعث نابودی آنها می‌شوند مناسب این مجموعه نیست و باید برای فضای سبز فکری اساسی کرد.

نقشه گردشگری تخت فولاد تهیه شد

او می‌افزاید: در حالی که گورستان امام‌زاده عبدالله و ابن بابویه تهران، گورستان‌های شمال کشور و آذربایجان شرقی و غربی و گورستان دارالسلام شیراز که همگی از قبور تاریخی بسیار مهم ایرانند، در معرض خطر تخریب و نوسازی و ... قرار دارند و فاقد نقشه گردشگری هستند، مدیریت جدید تخت فولاد همت گمارده و نقشه دو زبانه فارسی – انگلیسی را تهیه کرده است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی اسکان، تاریخ 9 بهمن 97، کد مطلب: 17299: www.eskannews.com