شعار سال: در سال‌جاری 135 میلیارد تومان بودجه به سازمان آموزش و پرورش استثنایی اختصاص یافت. بودجه‌ای که فقط 60 درصد آن محقق شد. مجید قدمی در این باره می گوید: در سال تحصیلی 97- 98 بیش از 152 هزار دانش‌آموز با نیاز‌های ویژه در 1564 مدرسه عادی و استثنایی تحصیل کردند و بیش از 23 هزار نیروی انسانی مشغول خدمت‌رسانی به دانش‌آموزان ما هستند. بودجه سازمان در سال‌جاری 135 میلیارد تومان است و این بودجه به‌طور کامل در اختیار ما گذاشته نشد. و ما تا به حال کمتر از 60 درصد این بودجه را دریافت کردیم. این عدم تخصیص سازمان آموزش و پرورش استثنایی را با مشکل جدی روبه‌رو کرده است. از این جمله مشکلات می‌توان به بخش ایاب وذهاب بچه‌ها و برخی بخش‌های حمایتی اشاره کرد.
ما برنامه‌های زیادی برای سال آینده در نظر داریم. مبلغی که در بودجه سال آینده برای این سازمان در نظر گرفته شده است 160 میلیارد تومان است. این مبلغ برای برنامه‌های ما کافی است و نیازی به بیش از این نداریم اما به شرطی که کل اعتبار به سازمان آموزش و پرورش استثنایی داده شود.

تبدیل کتب درسی به بریل
در بخش‌بندی تخصیص منابع بودجه ردیف‌های متعددی وجود دارد. یکی از این بخش‌ها، تخصیص منابع مربوط به منابع آموزشی و کتب درسی دانش‌آموزان مدارس استثنایی است. رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی در مورد کتب درسی دانش آموزان معلول اینگونه توضیح می دهد: «در این فرصت نمی‌توان تمام ردیف‌های بودجه را شرح داد و من به اختصار مهم‌ترین بخش‌ها را توضیح خواهم داد؛ یکی از این بخش‌ها، تأمین منابع آموزشی مانند کتب درسی است چرا که برای آموزش برخی کودکان با برخی معلولیت‌ها خودمان کتب درسی را تألیف و تولید می‌کنیم. این کار هم زمانبر و هم هزینه بر است مانند تولید کتب برای کودکان دارای اوتیسم و کودکان کم توان ذهنی. بخش دیگر اعتبارات این حوزه صرف مناسب‌سازی کتب دانش‌آموزان نابینا می‌شود. کتب دانش‌آموزان این طیف از معلولیت در چاپخانه بریل تولید می‌شود، چرا که برای این دانش‌آموزان محتوای آموزشی با محتوای آموزشی کتب مدارس عادی یکسان و فقط نیاز به مناسب‌سازی است. قیمت تمام شده کتب هم بالا‌تر از قیمتی است که به خانواده‌ها عرضه می‌شود.»

طرح فراگیر نیازمند فرهنگ سازی
بخش دیگر هزینه کرد سازمان آموزش و پرورش استثنایی صرف اجرای آموزش فراگیر می‌شود طرحی که از سال‌ها قبل در حال اجرا شدن است. در این طرح کودکان معلولی که توانایی حضور در مدارس عادی را دارند کنار دیگر کودکان تحصیل می‌کنند. قدمی در اینباره شرح می دهد: «ما باور داریم که باید همچون تفکر جوامع دیگر در بحث آموزش از سیستم گلخانه‌ای فاصله بگیریم، چرا که دانش‌آموزان ما باید وارد جامعه شوند و پیش زمینه این ورود باید از مدارس آغاز شود. رسالت مدرسه فقط خواندن و نوشتن نیست بلکه رسالت مدارس آماده کردن کودکان برای زندگی است. در طرح فراگیر، دانش‌آموزانی که از لحاظ ذهنی با بقیه دانش‌آموزان برابر هستند و صرفاً فقط دارای معلولیت‌های جسمی مانند نابینایی، ناشنوایی و حرکتی‌اند به سمت مدارس عادی هدایت می‌شوند. باور داریم جداسازی کار اشتباهی است و دانش‌آموزان معلولی که توانایی‌های برابری با دانش‌آموزان عادی دارند باید در کنار یکدیگر تحصیل کنند. این طرح هزینه‌های اجرایی بسیاری دارد. مانند آموزش معلمان مدارس عادی، آماده‌سازی معلمان رابط، تأمین هزینه‌های کمک توانبخشی کودکان و... در سطح آموزش فیلم‌هایی تهیه و تولید شده و در دسترس مدارس عادی قرار گرفته است. در این بخش آموزش معلمان و فرهنگسازی برای پذیرش دانش‌آموزان معلول در مدارس عادی بسیار مهم است. در این طرح در هر منطقه یک مدرسه استثنایی به‌عنوان مدرسه مرجع کار پشتیبانی مدارس عادی که کودکان معلول را پذیرفته‌اند پیش‌بینی شده است. همچنین مناسب‌سازی مدارس هم در دستور کار ما قرار دارد که البته کارها انجام شده است. ما تا مطلوب فاصله زیادی داریم اما طبق برنامه‌ریزی‌ها و منابع در دسترس توانستیم به اهداف در نظر گرفته شده تا حدود زیادی برسیم. در حال حاضر 73 هزار دانش‌آموز با نیازهای ویژه در مدارس عادی و در کنار دیگر دانش‌آموزان در حال تحصیل هستند. هزینه سرانه یک دانش‌آموز در سیستم فراگیر به عهده آموزش و پرورش عادی خواهد بود و هزینه‌های معلم رابط و لوازم کمک توانبخشی به عهده آموزش و پرورش استثنایی است. در حال حاضر بیشتر بچه‌هایی که در مدارس ما درس می‌خوانند کودکانی هستند که ناتوانی ذهنی دارند یا چندمعلولیتی هستند یا کودکانی هستند که خانواده‌هایشان نمی‌خواهند آنها در مدارس عادی تحصیل کنند. به نظر من باید قوانینی در این بخش از طرف قانونگذار وضع شود تا از این طرح حمایت بیشتری صورت گیرد. در بخش تخصیص بودجه برای هر دانش‌آموز یک سرانه یکسان پیش‌بینی می‌شود و سپس این بر مبنای ضریب‌ها و متغیر‌هایی افزایش پیدا می‌کند. مثلاً یکی از متغیرهایی که هزینه سرانه یک دانش‌آموز استثنایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد میزان محرومیت استان محل زندگی دانش‌آموز است.»
یک و نیم میلیون دانش‌آموز در بدو ورود به مدارس ارزیابی شدند
طرح سنجش نوآموزان در بدو ورود به مدارس بر عهده سازمان آموزش و پرورش استثنایی است. این طرح گسترده در سراسر کشور انجام شد. به گفته قدمی هزینه انجام این ارزیابی برای خانواده‌ها 25 هزار تومان درنظر گرفته شده بود و خانواده‌هایی که توان پرداخت نداشتند ارزیابی را به‌صورت رایگان انجام دادند. وی در این مورد شرح می دهد: «در این طرح هر دانش‌آموز قبل از اینکه وارد چرخه تحصیل شود مورد ارزیابی بینایی شنوایی و آمادگی تحصیلی قرار می‌گیرد. در این ارزیابی‌ها هر دانش‌آموزی که حس می‌شود نیاز به توجه ویژه دارد به سمت آموزش‌های خاص هدایت می‌شود. در این طرح است که دانش‌آموزان با نیازهای ویژه شناسایی می‌شوند و با توجه به معلولیتشان یا به سمت مدارس طرح تلفیق یا در مدارس استثنایی هدایت می‌شوند. در این طرح هم نگاه ما جداسازی نیست بلکه تشخیص است که بموقع انجام می‌شود. در راستای این طرح، 24 مرکز شبانه روزی (مدرسه شبانه روزی) در کل کشور راه‌اندازی شد، چرا که نیاز راه‌اندازی این مراکز برای دسترسی کودکان معلول در مناطق دورافتاده کشور شناسایی شد. به لطف خدا این مراکز تقریباً نیازهای سراسر کشور را پوشش می‌دهد و ما شعار عدالت آموزشی و تحصیل برای همه را محقق کرده‌ایم. داده‌های طرح سنجش کاملاً به‌صورت الکترونیک جمع‌آوری و حفظ می‌شود. این داده‌ها نتایج بسیار مفید و مهمی را در اختیار ما قرار می‌دهد مانند اینکه در کدام استان بیشتر ازدواج‌های فامیلی صورت می‌گیرد یا در کدام استان‌ها میزان معلولیت بالاتر است. ما در این بخش می‌توانیم کمک‌رسان ارگان‌های دیگر مانند وزارت بهداشت یا بهزیستی باشیم. البته به خاطر داشته باشیم آمار معلولیت عموماً آمار دقیقی نیست، چرا که ما با پدیده پنهان کاری مواجه هستیم. بسیاری از خانواده‌ها هنوز هم برای افشای اینکه معلولی در خانواده دارند، مقاومت می‌کنند. در طرح گسترده سنجش، نزدیک به هزار پایگاه سنجش راه‌اندازی کردیم و ده هزار نفر در این پایگاه‌ها مستقر کردیم. هزینه هر بار سنجش 25 هزار تومان تعیین شد که در مناطق محروم این سنجش به‌صورت کاملاً رایگان انجام شد. در سال گذشته یک و نیم میلیون نوآموز در این طرح ارزیابی شدند.»

10 میلیارد تومان هزینه خدمات درمانی کودکان معلول
در سال 97 دانش‌آموزان استثنایی که نیاز به خدمات حمایتی داشتند به مدارس مراجعه و هزینه‌های درمانی را دریافت کردند. اما متأسفانه 25 درصد از پرونده‌های ارجاعی به مدارس به‌دلیل کمبود بودجه محقق نشد. قدمی می گوید: «محور بعدی که در آن سرمایه‌گذاری کردیم و اعتقاد دارم که باید آن را گسترش دهیم، توسعه خدمات حمایتی است. دانش‌آموزان با نیازهای ویژه همزمان با پیوستن به سیستم آموزشی هزینه‌هایی را با خود به همراه می‌آورند. عده‌ای دانش‌آموزان دارو مصرف می‌کنند؛ عده‌ای نیاز به جراحی دارند؛ برخی نیاز به توانبخشی یا وسایل کمک توانبخشی مانند واکر، ویلچر، سمعک و... دارند. در ابتدای کار به ما پیشنهاد شد که وارد این حوزه نشویم چرا که کار ما آموزش است. اما باور داریم باید خودمان را به استاندارد‌های بین‌المللی نزدیک کنیم. در دنیا نگاه حمایتی در بخش آموزش حاکم است. در این راستا ما هم تلاش کردیم خدماتمان به صورت جامع در اختیار دانش‌آموزان نابینا قرار گیرد. در سه سال گذشته بیش از 17 هزار دانش‌آموز تحت پوشش قرار گرفته‌اند. و بیش از 10 میلیارد تومان در این بخش هزینه کردیم. جراحی‌هایی در این بخش داشتیم با هزینه‌های 30 تا 50 میلیون تومان. بیش از 300 نفر کاشت حلزون انجام دادیم و دانش‌آموز را به سیستم عادی هدایت کردیم. ما دانش‌آموزی داریم که ماهی یک میلیون و هشتصد هزار تومان هزینه‌های دارو‌هایش می‌شود که آموزش و پرورش استثنایی این هزینه‌ها را تقبل کرده است. متأسفانه به‌دلیل کمبود اعتبار که گفته شد این بخش از خدمات حمایتی ما دچار مشکل شده است و هنوز نتوانستیم به حدود 25 درصد از پرونده‌های ارجاعی اعتبار تخصیص دهیم. ما برای تأمین هزینه‌هایمان به بودجه‌ای بیشتر از آن چیزی که برای آموزش و پرورش استثنایی تعیین شده نیاز نداریم، اما متأسفانه این بودجه به‌صورت کامل در اختیارمان قرار گرفته نشده و این موضوع است که بخش‌های مختلف خدمات ما را دچار مشکل کرده است. البته آگاهیم که درآمدهای دولت به‌صورت کامل محقق نشده اما باید به این سازمان نگاه ویژه شود.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار 14 اسفند 97، شماره: 7014